Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Умартасылыҡ серҙәре. 29-сы дәрес
Умартағыҙ ҡышҡа әҙерме?

Боронғолар “йыл ҡартая” тип әйткән, йәғни йәй йәй кеүек булмаҫ, ҡыш — ҡыш һымаҡ. Ысынлап та, һуңғы йылдар шул ата-бабаларҙың фаразына тура килә түгелме? Нисек кенә булмаһын, умартасылар өсөн йыл һайын умарта күстәрен ҡышҡа яҡшылап әҙерләү бурысы ҙур яуаплылыҡ булып тора. Көсһөҙҙәрҙе көслө ғаиләгә ҡушырға кәрәк. Шулай итмәһәң, улар ҡыш үлеүгә дусар була. Сибек ғаиләне ҡышҡылыҡҡа ҡалдырырға булһағыҙ, ҡышлау урынында өҫкө кәштәләргә, йылы урынға урынлаштырыу хәйерле. Насар инә ҡорттарҙы (ауырыу, ҡарт), шулай уҡ аталанмаған инә ҡорттарҙы юҡ итәләр һәм уларҙы нуклеустарҙан — бәләкәй запас ғаиләләрҙән (әгәр улар булһа) йәш үрсемле инә ҡорттар менән алмаштыралар.
Бер корпуслы ун ике рамлы умартала ояны ҡышҡылыҡҡа, кәрәҙҙәре менән һигеҙ-ун рам ҡалдырып кәметәләр, ә ҡалғандарын (ике-дүрт рамды) алалар. Һигеҙ-туғыҙ рам менән улар яҡшы ҡышлай. Оя ситенә, иң аҙаҡҡы рам эргәһенә бүлгес таҡта ҡуйырға кәрәк һәм ситенә ян-яҡҡа йылытыусы мендәр, ә һуңынан тағы бер мендәрҙе киндер өҫтөнән һалыу мотлаҡ. Күп корпуслы америка умарталарында көслө ғаиләне ҡышлатыуға ике корпуста ҡалдыралар (юғары, 2-се корпуста баллы рамдар урынлаштырһағыҙ), ә көсһөҙ күстәр баллы ун рамда бер корпуста ҡыш сыға.
Ҡорттарҙы ҡышҡылыҡҡа тулы ҡиммәтле, сифатлы аҙыҡ менән тәьмин итеү бик мөһим. Уларға рамына йәки йәнәш кәрәҙҙәр, рамдар араһына кәмендә 2 килограмм иҫәбенән иң яҡшы сәскә балын ҡалдыралар, балдың рамда күберәк булыуы ла мөмкин, әгәр 2–2,5 килограмм һыйҙырыусы баллы кәрәҙҙәр юҡ йәки етмәй икән, ояны 1,5–3-3,5 килограмм балы булған кәрәҙҙәрҙе сиратлаштырып та төҙөргә була. Ул саҡта йәнәш кәрәҙҙәр араһындағы буш урындарға, бал ҡорттары урынлашҡан ергә яҡынса 2-шәр килограмм аҙыҡ тура киләсәк. Ояның үҙәгенә 5–6 килограмм балы булған тулы рамдарҙы ҡуйырға ярамай, сөнки ҡыш ҡорттарҙың күбеһе ошо урынға йыйылып, түбәнге өлөштә булғандарының һалҡындан өшөп һәм сәңгеп һәләк булыуы мөмкин. Һәр ғаиләгә ҡышҡылыҡҡа бөтәһе 25–28 килограмм аҙыҡ кәрәк: 15–18 килограмм ояла була, 10–12 килограмм келәттә һаҡлана, ул, ҡышлап сыҡҡас, ҡорттарға яҙғы үҫеш өсөн бирелә.
Әгәр ҡорттарҙы ҡышлатыуға ҡалдырған бал сифатһыҙ булһа, тиҙ ҡомоҡһа, шәкәрләнһә, япраҡ балы, рәшә балы осраһа, уларҙы сәскә балы менән алыштыралар йәки өҫтәмә рәүештә шәкәр шәрбәте бирәләр. Балдың сифатын белер өсөн анализға яҡындағы ветеринария лабораторияһына ебәрәләр. Сиропҡа ҡушып антибиотик та бирергә була. Мәҫәлән, киң таралған көслө ауырыу, эзбизлы үрсем аскосферозға ҡаршы аскоцин препаратын ҡулланалар. Ул умартасылыҡ келәттәрендә, магазиндарында була. Шәкәр шәрбәтен (2:1 нисбәтендә йылы һыу менән шәкәрҙән эшләнә) август аҙағында бирергә кәрәк. Был эште 5–10 сентябрҙән дә һуңлатырға ярамай, сөнки ул бал ҡорто ғаиләһенең тормошона тығыҙ бәйләнгән.
Умарталарға сысҡандарҙың үтеп инеүенә юл ҡуймау маҡсаты менән кейәләргә селтәрле тимер япма ҡуялар. Ҡорт елеме һәм балауыҙ менән ныҡ ҡапланған киндер япмаларҙы таҙалары менән алмаштырыу мотлаҡ. Умартаның өҫтөнән, сысҡан үтмәҫлек итеп, вентиляция селтәре ябалар.
Әгәр ҡорттар кейәне һәм ояның тирә-яғын елем менән ныҡ һылаһа, был күренеш ҡаты һыуыҡлы һәм оҙайлы ҡыш килеүе тураһында һөйләй.
Һәүәҫкәр башлаусы умартасыларға ошоно иҫтә тоторға кәрәк: киләһе йылда күп бал һәм умартасылыҡтың башҡа продукцияларын мул алыу ҡышлатыуға ҡорт күстәрен ни тиклем үҙ ваҡытында һәм дөрөҫ әҙерләүгә бәйләнгән. Нисек яҡшы әҙерләнһәгеҙ, шул тиклем ҙурыраҡ уңышҡа өлгәшәсәкһегеҙ.

Һеҙ быны беләһегеҙме?..

Иң күп балды Алыҫ Көнсығышта һәм Себерҙә йыялар. Шундай осраҡ та мәғлүм: йүкә сәскә атҡан осорҙа Алыҫ Көнсығышта үлсәүгә ҡуйылған умартанан көнөнә 30–33 килограмм артым бал алалар. Айырым ғаиләләр Себер шарттарында миҙгелгә 420-шәр, ә Алыҫ Көнсығышта 330–340-ар килограмм тулайым бал йыя.
Бер бал ҡорто ғаиләһе балының уртаса сығышы 15–20 килограмм тәшкил итә. Ә Красноярск крайы Боготольск районының “За коммунизм” колхозы умартасыһы Алексей Демко 70-се йылдарҙа (әле ул мәрхүм) 160 ғаиләнән торған умарталыҡтың һәр береһенән уртаса 180-шәр килограмм бал алған. Бындай рекордлы бал йыйыуға илдең, шулай уҡ Башҡортостандың бер умартасыһы ла өлгәшкәне юҡ әле. Ошо күрһәткестәре өсөн берҙән-бер умартасы тәүге тапҡыр Социалистик Хеҙмәт Геройы тигән юғары исемгә лайыҡ булды.
Рубриканы Рафиҡ Ноғоманов алып бара




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Баҙар түгел,  баҡса бирә ашлама

Баҙар түгел, баҡса бирә ашлама 31.01.2024 // Баҡса

Баҡсалағы һәр түтәл-ҡыуаҡтан биҙрәләп уңыш алыу – һәммәбеҙҙең дә яҡты хыялы. “Компостер” тигән...

Тотош уҡырға 1 287

Ҡыяр-помидор тоҙлар мәл Һыуыҡ һыуҙа тоҙланған ҡыяр

Ҡыяр-помидор тоҙлар мәл Һыуыҡ һыуҙа тоҙланған ҡыяр 15.07.2023 // Баҡса

Өс литрлыҡ банка төбөнә бер укроп һабағы, ҡурай еләге, ҡарағат, сейә япрағы һалырға. Бер рәт ҡыяр...

Тотош уҡырға 3 160

Уңышты нисек һаҡларға?

Уңышты нисек һаҡларға? 15.07.2023 // Баҡса

Сөгөлдөр һәйбәт һаҡланһын өсөн һабағын ҡул менән бороп өҙмәгеҙ, ә төбөн 1-1,5 сантиметр оҙонлоғонда...

Тотош уҡырға 1 437

Алтын йомортҡа... һарайҙа

Алтын йомортҡа... һарайҙа 21.05.2023 // Баҡса

Тауыҡ йылы тамамланды, ләкин шәхси хужалыҡтарҙа ҡош-ҡорт тотоу төп тармаҡ булып ҡала. Ите,...

Тотош уҡырға 1 145

Кишер яратһаң

Кишер яратһаң 21.05.2023 // Баҡса

Кишерһеҙ бер табынды ла күҙ алдына килтереп булмай. Уны беҙ аш, былау бешергәндә, салаттар...

Тотош уҡырға 1 147

Сәскәләр тураһында

Сәскәләр тураһында 21.05.2023 // Баҡса

– Башҡа мәшәҡәттәр менән мартта сәскә сәсә алманым. Йәй көнө баҡсаға күсереп ултыртыу өсөн әле...

Тотош уҡырға 1 380

Ер еләге үҫтереү тәртибе

Ер еләге үҫтереү тәртибе 21.05.2023 // Баҡса

Беҙҙәге һауа шарттарында ер еләгенең вегетация осоро ҡар иреп бөткәс тә башлана. Май аҙаҡтарында...

Тотош уҡырға 1 142

Нимә беләбеҙ?

Нимә беләбеҙ? 21.05.2023 // Баҡса

Картуф мал, ҡош-ҡорт аҙығында ла, сәнәғәт өлкәһендә лә киң ҡулланыла. Медицина өлкәһе ғалимдары...

Тотош уҡырға 1 206

Редис, помидор, борос...

Редис, помидор, борос... 23.03.2022 // Баҡса

Иртә яҙҙан сәсеп үҫтерелгән йәшелсә үҫентеләрен башта быяла йәки полиэтилен япма аҫтына, шунан асыҡ...

Тотош уҡырға 1 893

Һыу һибеү һәм туҡландырыу

Һыу һибеү һәм туҡландырыу 23.03.2022 // Баҡса

Июлдә баҡсала төп эштәр­ҙең береһе ул. Һыуҙы иртән йә­ки кисен, ҡояш артыҡ ҡыҙ­ҙыр­ма­ғанда,...

Тотош уҡырға 2 007

Ҡоротҡостарҙы ҡоротҡос

Ҡоротҡостарҙы ҡоротҡос 23.03.2022 // Баҡса

Туҡланыу шарттарына ҡарап, ҡоротҡостар ике төргә бүленә: беренсеһе үҫемлектең һутын һурһа, икенсеһе...

Тотош уҡырға 1 306

Әтәсте нисек һайларға?

Әтәсте нисек һайларға? 23.03.2022 // Баҡса

Ихата йәме нимәлә? Нисек кенә сәйер булмаһын — әтәстә! Һәүетемсә генә барған ауыл тормошона...

Тотош уҡырға 1 534