Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Тынғыһыҙ осор
Тынғыһыҙ осор
Көндәр ҡыҙҙыра. 22 июнь – йылдың иң оҙон көнө. Ҡурай еләге, балан ағасы сәскә тажын аса, ҡыҙыл клевер сәскә ата. Арыш баш ҡоҫа. Емеш ағастары сәскә ҡоя, крыжовник, ҡарағат күҙгә күренеп ҙурая. Айҙың өсөнсө ун көнлөгөндә ер еләге өлгөрә башлай.
Йәйге ҡояштың йылы нурҙарында емеш ағастары япраҡтарын киң йәйеп, тамырҙарын тәрән ебәреп, иркенләп үҫә. Ошо осорҙа улар дымға, ашламаға ныҡ мохтаж. Өҫтәмә туҡландырыу, сүп үләндәренә, ҡоротҡостарға, ауырыуҙарға ҡаршы көрәш йәйелдереү, тупраҡты дымлы тотоу кеүек эштәрҙе башҡарыу – мотлаҡ агротехник саралар.


Өҫтәмә туҡландырыу. Еләк-емеш культураларын өҫтәмә туҡландырыу өсөн ике аш ҡалағы ҡатмарлы ашлама (азот, фосфор, калий ҡатнашмаһы – аммофоска) бер биҙрә һыуҙа иретелә. Алмағастар туҡландырыла. Был эште емеш йомроланып үҫә башлағас тағы ла ҡабатларға кәрәк. Комплекслы ашлама булмағанда, 10 л һыуға бер ҡалаҡ мочевина йәки ике ҡалаҡ аммиак селитраһына бер ҡалаҡ калий, ике ҡалаҡ суперфосфат ҡатнашмаларын иретеп туҡландырырға мөмкин. Был ваҡытта еләк-емеш ағастарының төбөнә һыу һибергә кәрәк. Минераль ашламалар булмағанда, емеш бирә торған 5-10 йыллыҡ алмағастарға, бер өлөшкә 10 өлөш һыу ҡушып, тиреҫ шыйыҡсаһы (ҡош тиҙәге ыңғай һөҙөмтә бирә) һибелә. Һәр төпкә 15-18 биҙрә һыу талап ителә.
Ҡарағат йәки крыжовник ҡыуағына бер биҙрә һыуға берәр ҡалаҡ мочевина, суперфосфат, ярты ҡалаҡ хлорлы калий һалып һибелә.
Ҡурай еләге бер биҙрә һыуға бер ҡалаҡ аммиак селитраһы, ике ҡалаҡ суперфосфат, бер ҡалаҡ хлорлы калий һалып туҡландырыла. Шыйыҡса үҫемлектәр тирәһендә ҡаҙылған бураҙналарға һибелә. Бураҙналар 8-10 см тәрәнлектә эшләнә, шыйыҡса һибелгәндән һуң күмелә. Минераль ашлама булмағанда 1:10 күләмендә ҡош тиҙәге менән ашлана.
Баҡса еләге мочевина менән өҫтәмә туҡландырыла, бер метр рәткә 10 г ҡоро ашлама йәки бер биҙрә һыуға бер ҡалаҡ иретеп һибелә. (Бер биҙрә иретмә – 2 метрға).
Үҫемлектәрҙе ашлама иретмәләре менән туҡландырып булмай икән, бер квадрат метрға 3-4 биҙрә иҫәбенән (тупраҡтың дымлылығына ҡарап) һыу һибеп, ер йомшартыла.
Сүп үләндәренә ҡаршы көрәш. Сүп үләне – емеш-еләк биреүсе үҫемлектәрҙең төп дошманы. Йәшәүгә һәләтле ҡырағай сүп үләне үҫемлектәргә ҡарағанда ерҙәге дымды, туҡлыҡлы матдәләрҙе ике-өс тапҡырға күберәк һура, тупраҡты хәлһеҙләндерә, кәрәкле үҫемлектәрҙе баҫып үҫә, уларҙы ҡыҫырыҡлай.
Сүп үләне араһында ҡоротҡос бөжәктәр, ҡарышлауыҡ, кеблә, талпандар йәшерен үрсей. Улар баҡса емештәренә баһалап бөтөргөһөҙ зыян килтерә. Шуға уларҙы баҡсала күренеү менән тамырынан һурып алып тороу мотлаҡ. Йәйҙең йылы көндәре баҡса ҡоротҡостарына ла үрсеү өсөн ыңғай шарттар тыуҙырҙы. Алмағас, ҡарағат, балан ағастарының үҫеү нөктәләрендәге йәш бәбәктәрен һут һурыусы кеблә уратып алды, һуты һурылған япраҡтар бөгәрләнде. Еләк-емештең үҫеүенә ҙур зыян килә башланы. Кимереүсе ҡарышлауыҡтар аҡ, ҡыҙыл ҡарағат япраҡтарын ашай. Һут һурыусы һәм япраҡ ашаусы ҡоротҡостарҙы юҡ итеү өсөн карбофос ҡушылған иретмәләр һиптереү ыңғай һөҙөмтә бирә.
Был айҙа алмағастар сәскәһен ҡойоп, әле генә йомролана башлаған емешлеген ташлай. Емешлек ҡойолоу – тәбиғи биологик процесс. Ауырыуҙың иң беренсе билдәһе – зарарланған емешсәләр ҡойолоу. Ерҙәге зарарланған емешсәне йыйып алыу мотлаҡ.

С. ХАЖИЕВТЫҢ "Уңһын
емеш-еләгең" китабынан.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Баҙар түгел,  баҡса бирә ашлама

Баҙар түгел, баҡса бирә ашлама 31.01.2024 // Баҡса

Баҡсалағы һәр түтәл-ҡыуаҡтан биҙрәләп уңыш алыу – һәммәбеҙҙең дә яҡты хыялы. “Компостер” тигән...

Тотош уҡырға 1 287

Ҡыяр-помидор тоҙлар мәл Һыуыҡ һыуҙа тоҙланған ҡыяр

Ҡыяр-помидор тоҙлар мәл Һыуыҡ һыуҙа тоҙланған ҡыяр 15.07.2023 // Баҡса

Өс литрлыҡ банка төбөнә бер укроп һабағы, ҡурай еләге, ҡарағат, сейә япрағы һалырға. Бер рәт ҡыяр...

Тотош уҡырға 3 160

Уңышты нисек һаҡларға?

Уңышты нисек һаҡларға? 15.07.2023 // Баҡса

Сөгөлдөр һәйбәт һаҡланһын өсөн һабағын ҡул менән бороп өҙмәгеҙ, ә төбөн 1-1,5 сантиметр оҙонлоғонда...

Тотош уҡырға 1 437

Алтын йомортҡа... һарайҙа

Алтын йомортҡа... һарайҙа 21.05.2023 // Баҡса

Тауыҡ йылы тамамланды, ләкин шәхси хужалыҡтарҙа ҡош-ҡорт тотоу төп тармаҡ булып ҡала. Ите,...

Тотош уҡырға 1 145

Кишер яратһаң

Кишер яратһаң 21.05.2023 // Баҡса

Кишерһеҙ бер табынды ла күҙ алдына килтереп булмай. Уны беҙ аш, былау бешергәндә, салаттар...

Тотош уҡырға 1 147

Сәскәләр тураһында

Сәскәләр тураһында 21.05.2023 // Баҡса

– Башҡа мәшәҡәттәр менән мартта сәскә сәсә алманым. Йәй көнө баҡсаға күсереп ултыртыу өсөн әле...

Тотош уҡырға 1 380

Ер еләге үҫтереү тәртибе

Ер еләге үҫтереү тәртибе 21.05.2023 // Баҡса

Беҙҙәге һауа шарттарында ер еләгенең вегетация осоро ҡар иреп бөткәс тә башлана. Май аҙаҡтарында...

Тотош уҡырға 1 142

Нимә беләбеҙ?

Нимә беләбеҙ? 21.05.2023 // Баҡса

Картуф мал, ҡош-ҡорт аҙығында ла, сәнәғәт өлкәһендә лә киң ҡулланыла. Медицина өлкәһе ғалимдары...

Тотош уҡырға 1 206

Редис, помидор, борос...

Редис, помидор, борос... 23.03.2022 // Баҡса

Иртә яҙҙан сәсеп үҫтерелгән йәшелсә үҫентеләрен башта быяла йәки полиэтилен япма аҫтына, шунан асыҡ...

Тотош уҡырға 1 894

Һыу һибеү һәм туҡландырыу

Һыу һибеү һәм туҡландырыу 23.03.2022 // Баҡса

Июлдә баҡсала төп эштәр­ҙең береһе ул. Һыуҙы иртән йә­ки кисен, ҡояш артыҡ ҡыҙ­ҙыр­ма­ғанда,...

Тотош уҡырға 2 008

Ҡоротҡостарҙы ҡоротҡос

Ҡоротҡостарҙы ҡоротҡос 23.03.2022 // Баҡса

Туҡланыу шарттарына ҡарап, ҡоротҡостар ике төргә бүленә: беренсеһе үҫемлектең һутын һурһа, икенсеһе...

Тотош уҡырға 1 306

Әтәсте нисек һайларға?

Әтәсте нисек һайларға? 23.03.2022 // Баҡса

Ихата йәме нимәлә? Нисек кенә сәйер булмаһын — әтәстә! Һәүетемсә генә барған ауыл тормошона...

Тотош уҡырға 1 535