Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Тынғыһыҙ осор
Тынғыһыҙ осор
Көндәр ҡыҙҙыра. 22 июнь – йылдың иң оҙон көнө. Ҡурай еләге, балан ағасы сәскә тажын аса, ҡыҙыл клевер сәскә ата. Арыш баш ҡоҫа. Емеш ағастары сәскә ҡоя, крыжовник, ҡарағат күҙгә күренеп ҙурая. Айҙың өсөнсө ун көнлөгөндә ер еләге өлгөрә башлай.
Йәйге ҡояштың йылы нурҙарында емеш ағастары япраҡтарын киң йәйеп, тамырҙарын тәрән ебәреп, иркенләп үҫә. Ошо осорҙа улар дымға, ашламаға ныҡ мохтаж. Өҫтәмә туҡландырыу, сүп үләндәренә, ҡоротҡостарға, ауырыуҙарға ҡаршы көрәш йәйелдереү, тупраҡты дымлы тотоу кеүек эштәрҙе башҡарыу – мотлаҡ агротехник саралар.


Өҫтәмә туҡландырыу. Еләк-емеш культураларын өҫтәмә туҡландырыу өсөн ике аш ҡалағы ҡатмарлы ашлама (азот, фосфор, калий ҡатнашмаһы – аммофоска) бер биҙрә һыуҙа иретелә. Алмағастар туҡландырыла. Был эште емеш йомроланып үҫә башлағас тағы ла ҡабатларға кәрәк. Комплекслы ашлама булмағанда, 10 л һыуға бер ҡалаҡ мочевина йәки ике ҡалаҡ аммиак селитраһына бер ҡалаҡ калий, ике ҡалаҡ суперфосфат ҡатнашмаларын иретеп туҡландырырға мөмкин. Был ваҡытта еләк-емеш ағастарының төбөнә һыу һибергә кәрәк. Минераль ашламалар булмағанда, емеш бирә торған 5-10 йыллыҡ алмағастарға, бер өлөшкә 10 өлөш һыу ҡушып, тиреҫ шыйыҡсаһы (ҡош тиҙәге ыңғай һөҙөмтә бирә) һибелә. Һәр төпкә 15-18 биҙрә һыу талап ителә.
Ҡарағат йәки крыжовник ҡыуағына бер биҙрә һыуға берәр ҡалаҡ мочевина, суперфосфат, ярты ҡалаҡ хлорлы калий һалып һибелә.
Ҡурай еләге бер биҙрә һыуға бер ҡалаҡ аммиак селитраһы, ике ҡалаҡ суперфосфат, бер ҡалаҡ хлорлы калий һалып туҡландырыла. Шыйыҡса үҫемлектәр тирәһендә ҡаҙылған бураҙналарға һибелә. Бураҙналар 8-10 см тәрәнлектә эшләнә, шыйыҡса һибелгәндән һуң күмелә. Минераль ашлама булмағанда 1:10 күләмендә ҡош тиҙәге менән ашлана.
Баҡса еләге мочевина менән өҫтәмә туҡландырыла, бер метр рәткә 10 г ҡоро ашлама йәки бер биҙрә һыуға бер ҡалаҡ иретеп һибелә. (Бер биҙрә иретмә – 2 метрға).
Үҫемлектәрҙе ашлама иретмәләре менән туҡландырып булмай икән, бер квадрат метрға 3-4 биҙрә иҫәбенән (тупраҡтың дымлылығына ҡарап) һыу һибеп, ер йомшартыла.
Сүп үләндәренә ҡаршы көрәш. Сүп үләне – емеш-еләк биреүсе үҫемлектәрҙең төп дошманы. Йәшәүгә һәләтле ҡырағай сүп үләне үҫемлектәргә ҡарағанда ерҙәге дымды, туҡлыҡлы матдәләрҙе ике-өс тапҡырға күберәк һура, тупраҡты хәлһеҙләндерә, кәрәкле үҫемлектәрҙе баҫып үҫә, уларҙы ҡыҫырыҡлай.
Сүп үләне араһында ҡоротҡос бөжәктәр, ҡарышлауыҡ, кеблә, талпандар йәшерен үрсей. Улар баҡса емештәренә баһалап бөтөргөһөҙ зыян килтерә. Шуға уларҙы баҡсала күренеү менән тамырынан һурып алып тороу мотлаҡ. Йәйҙең йылы көндәре баҡса ҡоротҡостарына ла үрсеү өсөн ыңғай шарттар тыуҙырҙы. Алмағас, ҡарағат, балан ағастарының үҫеү нөктәләрендәге йәш бәбәктәрен һут һурыусы кеблә уратып алды, һуты һурылған япраҡтар бөгәрләнде. Еләк-емештең үҫеүенә ҙур зыян килә башланы. Кимереүсе ҡарышлауыҡтар аҡ, ҡыҙыл ҡарағат япраҡтарын ашай. Һут һурыусы һәм япраҡ ашаусы ҡоротҡостарҙы юҡ итеү өсөн карбофос ҡушылған иретмәләр һиптереү ыңғай һөҙөмтә бирә.
Был айҙа алмағастар сәскәһен ҡойоп, әле генә йомролана башлаған емешлеген ташлай. Емешлек ҡойолоу – тәбиғи биологик процесс. Ауырыуҙың иң беренсе билдәһе – зарарланған емешсәләр ҡойолоу. Ерҙәге зарарланған емешсәне йыйып алыу мотлаҡ.

С. ХАЖИЕВТЫҢ "Уңһын
емеш-еләгең" китабынан.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Ярангөл йоҡоһоҙлоҡтан ярҙам итә

Ярангөл йоҡоһоҙлоҡтан ярҙам итә 06.05.2025 // Баҡса

Ул шулай уҡ теш һыҙлағанда, юғары ҡан баҫымы ыҙалатҡанда ла килешә. ...

Тотош уҡырға 24

Редисты маринадлап һаҡларға була

Редисты маринадлап һаҡларға була 04.05.2025 // Баҡса

Был йәшелсәне ваҡытында ашамаһаң, тиҙ генә ҡатып, тәмен юғалтып бара. Һеҙҙең иғтибарға редисты еңел...

Тотош уҡырға 36

Емеш-еләк ағастарын ҡырауҙан нисек һаҡларға?
Май айына баҡса эштәре өсөн ай календары

Май айына баҡса эштәре өсөн ай календары 27.04.2025 // Баҡса

Ниндәй көндәрҙә йәшелсә сәсергә, ағас ултыртырға ярамай? ...

Тотош уҡырға 63

Төрлө сәскә һәм йәшелсә өсөн иң шәп ашлама

Төрлө сәскә һәм йәшелсә өсөн иң шәп ашлама 27.04.2025 // Баҡса

Бигерәк тә лилиә сәскәһе, яран гөлө, ҡыяр ошоно ярата...

Тотош уҡырға 67

Бәпембә генә тимәгеҙ...

Бәпембә генә тимәгеҙ... 26.04.2025 // Баҡса

Унан бына тигән ҡайнатма ла әҙерләйҙәр. Яҙып алығыҙ....

Тотош уҡырға 66

Ләләләр сәскә атҡан!

Ләләләр сәскә атҡан! 24.04.2025 // Баҡса

Был матурлыҡ ҡайҙа тип уйлайһығыҙ? ...

Тотош уҡырға 61

Гөлфиназ хризантеманы нисек үҫтерә?

Гөлфиназ хризантеманы нисек үҫтерә? 24.04.2025 // Баҡса

Ултыртҡан урыны ла, ашламаһы ла мөһим икән  ...

Тотош уҡырға 57

Баҡса еләге уңһын тиһәгеҙ

Баҡса еләге уңһын тиһәгеҙ 20.04.2025 // Баҡса

Ошондай ашлама һибеп ҡарағыҙ...

Тотош уҡырға 62

Йәшелсәгә әсетке һәм тоҙ ни өсөн кәрәк?

Йәшелсәгә әсетке һәм тоҙ ни өсөн кәрәк? 19.04.2025 // Баҡса

Мул уңыш алыу өсөн тәжрибәле баҡсасыларҙың бер нисә кәңәшенә күҙ һалайыҡ....

Тотош уҡырға 58

Орхидеялар һарымһаҡ ярата!

Орхидеялар һарымһаҡ ярата! 15.04.2025 // Баҡса

Ике тырнаҡ һарымһаҡ хатта иң хәлһеҙ сәскәләрҙе терелтеп ебәрә ала. ...

Тотош уҡырға 59

Баҡса еләге эре булһын өсөн

Баҡса еләге эре булһын өсөн 14.04.2025 // Баҡса

Күптәр яратҡан еләктән мул уңыш алыу өсөн шәп кенә кәңәш тәҡдим итәбеҙ. ...

Тотош уҡырға 66