Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ҡыш бауыры оҙон да ул...
Был арауыҡ аҙ ғына булһа ла кешеләргә йәйге, көҙгө мәшәҡәттәрҙән һуң бер аҙ ял биреү осоро булһа, икенсе яҡтан, яҙға әҙерлек ваҡыты ла. Уйланырға, яңы пландар ҡорорға форсат бар. Бигерәк тә шәхси хужалығын алып барғандарға, баҡсасылыҡ менән шөғөлләнгәндәргә.
Был йәһәттән ике кәңәш тәҡдим итәбеҙ. Ул иһә ғәҙәти, көндәлек эштән ғибәрәт — органик ашлама туплау, ошо маҡсатта ҡиммәтле ашламалар әҙерләү.


Көл
Беҙ махсус сығарылышта көл тураһында йыш ҡына мәғлүмәт бирә барабыҙ, ләкин уҡыусылар уның үҙенсәлектәре хаҡында ентекләберәк яҙыуҙы һорай. Шуға ҡыҫҡаса ошо турала бәйән итәбеҙ.
Көлдә бик күп калий, фосфор, кальций барлығы мәғлүм, ләкин уның составы бер төрлө генә түгел. Мәҫәлән, калий үлән, картуф һабағындағыға ҡарағанда ағас көлөндә күберәк була. Бигерәк тә ҡайындыҡында. Торфтыҡында калий аҙ, ләкин кальций күберәк. Көлдөң яҡшы үҙенсәлеге шунда: унда хлор юҡ. Хлорҙы ҡурай еләге, картуф, баҡса еләге яратмай. Телгә алынған өс элементтан тыш, цинк, бор, тимер, марганец, молибден бар. Үҫемлеккә улар етмәһә, насар үҫешә. Әммә сама тигәнде лә оноторға ярамай. Ҡурай еләге, ер еләге, йәшелсә өсөн квадрат метрға — 100—150, картуфҡа 60—100 грамм һалалар. Был эште, мәҫәлән, картуф ултыртыр алдынан башҡарһаң, колорадо ҡуңыҙының ер аҫтынан сығыуын тотҡарлай. Шулай уҡ көлгә буталып сәселгән орлоҡ та уңыш менән ҡыуандыра.
Көлдө торф, ныҡлы өлгөргән тиреҫ (перегной) менән ҡушып бутаһаң да, яҡшы һөҙөмтә бирә. Ә бына яңы тиреҫ, ҡош тиҙәге менән ҡатнаштырырға ярамай — азотын юғалтасаҡ.
Электән көлдө төрлө ҡоротҡостарға, бигерәк тә йәшелсәне серетеүселәргә ҡаршы ҡулланғандар. Мәҫәлән, ер еләге сәскә атҡандан һуң иретелгән, һөҙөлгән көл һыуын төп һайын 15—20 грамм нисбәтенән һип­терергә кәңәш ителә. Икенсе тапҡыр 10 грамм кәрәк. Шулай уҡ көл һыуы менән ҡыяр, помидор, борсаҡ, слива, сейәләрҙе лә эшкәр­тергә була.
Ағас көлөн тауыҡтарға ҡышын “йыуыныр” өсөн ҡуялар. Улар шул рәүешле төрлө паразиттарҙан ҡотола. Йомортҡа ҡабығы формалаштырыуҙа мөһим урын алып тороу­сы кальцийҙың булыуы ла күп нәмә тураһында һөйләй.
Азот сығанағы
Ҡош тиҙәге ерҙе ашлау йәһәтенән тиреҫтән өҫтөн тора. Шулай уҡ минералдарҙан да ҡалышмай, бигерәк тә тупраҡтың матдәләрҙе үҙләштереү йәһәтенән. Әлбиттә, сифаты ҡоштоң төрөнә, йәшенә лә ҡарай. Бигерәк тә тауыҡ, күркә тиҙәгендә файҙалы матдәләр күп. Биологик активтарынан тыш, бында цинк, кобальт, баҡыр, тимер, марганец һымаҡ үҫемлек өсөн кәрәкле микроэлементтар бар.
Ҡош тиҙәге кәрәкле матдәләрен, бигерәк тә азотты юғалтмаһын өсөн уны компост­лай­ҙар. Үҙен генә тупраҡҡа индереүе бик ҡыйын, шуға ҡоштар аҫтына һалам, үҫемлек ҡалдыҡтары йәйәләр. Йылына өс-дүрт тапҡыр алмаштырып, баҡсаның бер мөйөшөнә өйөп ҡуйһаң, бына тигән ашлама өлгөрәсәк. Яҡын­са иҫәпләгәндә, 100 килограмм тиҙәктән 30 килограмм органик ашлама сыға. Тағы шуны иҫтә тотоу фарыз: тупраҡҡа индергәндә нисбәтте ҡарарға кәрәк, сөнки азот тупраҡтың уңдырышлылығын ғына күтәреп ҡалмай, саманан тыш артыҡ булһа, “яндырыуы” ла ихтимал.
Компостлау өсөн ҡош тиҙәгенә торф, һа­лам, ағас онтағы, тупраҡ ҡушалар. Таҙа ки­леш иһә тиҙәкте иртә яҙҙан йәки көҙҙән бер квадрат метр ергә 0,2-0,3 килограмм иҫәбенән индерәләр.


Автор: Т. МУСИН.


Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Бындай компотты эскәнегеҙ юҡтыр әле!

Бындай компотты эскәнегеҙ юҡтыр әле! 05.07.2025 // Баҡса

Компот бик тәмле килеп сыға, бер ҡасан да боҙолмай....

Тотош уҡырға 8

"Пятиминутка" буйынса түгел, Асия апай өйрәткәнсә ҡайнатам

"Пятиминутка" буйынса түгел, Асия апай өйрәткәнсә ҡайнатам 04.07.2025 // Баҡса

Ҡарағат ҡайнатмаһы яратаһығыҙмы? Мин дә яратам. 20 йыл инде күршем өйрәткән рецепт буйынса...

Тотош уҡырға 10

Ҡара ҡарағаттан тиҙ эшләнә торған ҡайнатма

Ҡара ҡарағаттан тиҙ эшләнә торған ҡайнатма 03.07.2025 // Баҡса

Хуш еҫен һәм төҫөн һаҡлай. Ә һеҙ ҡара ҡарағат ҡайнатмаһын нисек эшләйһегеҙ? Рецепттарығыҙ менән...

Тотош уҡырға 17

Көн һайын өс-дүрт помидоры ҡыҙарып тора

Көн һайын өс-дүрт помидоры ҡыҙарып тора 02.07.2025 // Баҡса

Ә ҡыярҙары май башында уҡ өлгөргән. Алаҡай уңғанының баҡса үҫтереүҙә ниндәй сере бар?...

Тотош уҡырға 26

Ниндәй мәтрүшкә файҙалыраҡ?

Ниндәй мәтрүшкә файҙалыраҡ? 02.07.2025 // Баҡса

Мәҫәлән, һары мәтрүшкә айырыуса аш һеңдереү ағзалары сирҙәренән яҡшы ярҙам итә икән. Тағы......

Тотош уҡырға 24

Ҡыҙыл ҡарағаттан желе эшләп ҡарайыҡ!

Ҡыҙыл ҡарағаттан желе эшләп ҡарайыҡ! 01.07.2025 // Баҡса

Баҡсаларҙа ҡарағаттар бешә башланы, уңған хужабикәләр емештәрҙән ҡайнатмалар әҙерләй...

Тотош уҡырға 25

Ә һеҙ банкаларҙы нисек стерилләштерәһегеҙ?

Ә һеҙ банкаларҙы нисек стерилләштерәһегеҙ? 01.07.2025 // Баҡса

Еп-еңел ысулдар тәҡдим итәбеҙ. Ҡайнатырға кәрәкмәй!...

Тотош уҡырға 32

Баҙығыҙға сысҡан ояланымы?

Баҙығыҙға сысҡан ояланымы? 01.07.2025 // Баҡса

Уларҙан бөтөнләй ҡотолор өсөн нимә эшләргә кәрәк? Түбәндә - һөҙөмтәле алым....

Тотош уҡырға 31

Әҫпе еләген белеүселәр бармы?

Әҫпе еләген белеүселәр бармы? 29.06.2025 // Баҡса

Ул күберәк ташландыҡ нигеҙ буйҙарында, баҡса ситтәрендә, тиреҫле, дымлы, күләгәле урындарҙа,...

Тотош уҡырға 32

Еләкселәр, емештәрегеҙҙе ошонда алып барып һатығыҙ!
Июлдә баҡса еләген нисек тәрбиәләргә?

Июлдә баҡса еләген нисек тәрбиәләргә? 26.06.2025 // Баҡса

Уны уҡландырыу, күсереп ултыртыу, мыйыҡтарын ҡырҡыу, ҡоротҡостарға, сирҙәргә ҡаршы көрәшеү һ.б....

Тотош уҡырға 36

Ҡыярҙарығыҙ уңдымы? Әйҙә, тиҙ генә тоҙлап алайыҡ!

Ҡыярҙарығыҙ уңдымы? Әйҙә, тиҙ генә тоҙлап алайыҡ! 24.06.2025 // Баҡса

Һеҙҙең иғтибарға еңел һәм тиҙ тоҙлана торған ҡыяр рецебы тәҡдим итәбеҙ...

Тотош уҡырға 37