Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Инештәргә ҡайтыу мөһим
Һуңғы йылдарҙа башҡарылған эштәрҙе, йәшәү рәүешен анализлап, шуны ышаныслы әйтә алабыҙ: милләтебеҙгә йотолоу ҡурҡынысы янамай. Шулай ҙа, заманса йәшәйбеҙ тип, аңды томалаусы матдәләр эсеп, тәмәке тартып, наркотиктарға ылығып, үҙ телебеҙҙән ваз кисеп, аралашыу телен генә үҙләштерһәк, балаларыбыҙға, ейән-ейәнсәрҙәребеҙгә ят исемдәр ҡушһаҡ, йылдар үтә килә кәмеүебеҙ, маңҡортлашыуыбыҙ ихтимал.
“Шәжәрә — тәрбиәгә эйә” тигән өс китабыма мәғлүмәттәр йыйғанда, бала-сағаға теләһә ниндәй исем ҡушып, үҙ телен өйрәтмәй, нәҫел-нәсәбе менән аралаштырмай, ҡатнаш ғаилә ҡороуы арҡаһында, ҡот осҡос күренешкә табан барғаныбыҙға шаһит булдым. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, мәғлүмәттәр күрһәтеүенсә, милләтебеҙ үҙебеҙҙең аумаҡайлығыбыҙ арҡаһында йотола бара. Уҙған быуаттың 60–90-сы йылдарында, аҙ һанлы халыҡтарҙы бөтөрөү сәйәсәте барған осорҙа, мәктәптәрҙә бөтөн фәндәр ҙә фәҡәт урыҫ телендә өйрәтелде. Республиканың географияһы, халҡыбыҙҙың тарихы, мәҙәниәте өйрәтелмәү сәбәпле, йәш үҫмерҙәр телен юғалтты.
Тап ошо осорҙа Себер, Алыҫ Көнсығыш, союздаш республикаларҙа ҙур төҙөлөштәр башланды. Милләттең ассимиляцияланыуына киң офоҡ асылды. Һөҙөмтәлә аралашыу телен генә үҙләштергән, үҙ телен белмәгән ата-әсәләр барлыҡҡа килде. Улар заманға һылтанып, туған телендә аралашыуҙан ситләште, йәғни урыҫ телендә һөйләшеүҙе маҡсат итеп ҡуйҙы. Минеңсә, дәрәжә-шөһрәт өсөн, аралашыу телен генә үҙләштереп, әсә теленә битараф бәндәләрҙе ата-бабалар рухы бер ҡасан да ғәфү итмәҫ. Төптән уйлағанда, беҙ улар алдан күрә белгәнгә, үҙҙәрен аямай, йәш быуындың киләсәген ҡайғыртҡан өсөн мул, ожмахтай тәбиғәтле биләмәлә йәшәйбеҙ. Аллаға шөкөр, Ер шарының ҡайһы бер төбәктәрендәге кеүек, беҙгә ер тетрәү, ҡот осҡос емергес ҡойон, һыу баҫыу ҡурҡынысы янамай. Ошоларҙы уйлаһаң, халҡыбыҙҙы һаҡлап, олатай-бабайҙарыбыҙға рәхмәтле булып ҡына, мосолмандарса шөкөр итеп, йәшәргә тейешбеҙ. Бөгөн иҡтисади яҡтан үҫешкән төбәктәрҙең береһе булыу менән ғорурланабыҙ икән, бында ла олатайҙарыбыҙға бурыслыбыҙ. Нәҡ улар киләсәкте хәстәрләгән өсөн күптәр беҙҙең менән иҫәпләшергә мәжбүр.
Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, башҡорт балаһы, әкренләп үҙлеген юғалта барып, бабаларыбыҙҙың йолаларынан тайпылып, цивилизациялы милләттәрҙең йәшәү рәүешен хуп күреп, күп бала бағыуҙан ситләште. Бер-ике бөртөгөнә лә сит-ят исем ҡушып, Фидель Эдуардовичҡа, Рудольф Романовичҡа әйләндергәс, бындай “цивилизациялы” бәндә үҙ телендә һөйләшергә ояласаҡ, аралашыу телендә генә аңлаша башлаясаҡ. Һуңғы осорҙа, Башҡортостан халҡының киләсәген ҡайғыртып, зыялылар матбуғат битендә йыш сығыш яһай. Оҙонға һуҙылған диалогтарҙы байҡап сыҡҡандан һуң, ғалимдарыбыҙҙың яҡын арала ғына ауыл хужалығын үҫтереүгә, дәүләт тарафынан әхлаҡи ярҙам булмаясағын һиҙемләп, төрлө кәңәш биреүҙәренә инанаһың.
Дөрөҫөн генә әйткәндә, гәзит тултырып һөйләнелгән фәлсәфәлә төплө генә аҡыллы фекерҙәр менән бер рәттән, әйткәндәренә ҡапма-ҡаршыларын да еткереүҙәре ғәжәпләндерә. Мәҫәлән, “ауыл — кешенең тыуыу, үҫеү, белем алыу урыны”, “тамырҙарыбыҙ ауылдарға барып тоташҡан”, “беҙгә милләтебеҙҙең сәңгелдәген һаҡларға кәрәк”, тип аҡыллы ғына һығымта яһайҙар ҙа шунда уҡ, башҡорт халҡы бөгөн ауылда артығыраҡ, “Килһендәр ҡалаға, һис юғы, урам һеперһендәр, таксист булһындар”, тиҙәр. Үҙҙәренсә ауыл халҡын эшһеҙлектән, эскелектән, суицид кеүек мәғәнәһеҙ үлемдән арындырыу маҡсатында шулай өгөтләйҙәрҙер инде.
Тик эскелек һаҙлығына батҡан, аҡылын юғалтҡан йүнһеҙ ҡалала йәшәп, хәмер йотоуын дауам итһә, милләттең абруйын ғына төшөрәсәк бит. Ундайҙарҙы башҡаларға күрһәтеп, үҙебеҙҙән көлдөргәнсе, ауылда йәшәүҙәре хәйерле. Һуҡмыш хәлдә, ат өҫтөндә берәй фермерҙың йә эшҡыуарҙың малын көтөп йөрөй торғас, бәлки, аҡылына килер. Эсеүен ташлағандар ғаиләләрен ҡарар. Ҡайһыларының эшҡыуар булып китеүе лә бар... Икенсенән, ауылда йәшәгәндәр артыҡ, улар көсө менән башҡа халыҡтарҙы хеҙмәтләндереүгә дусар ителәсәкбеҙ, тип хафаланып, йәштәребеҙҙе ҡалаға әйҙәп, көнитмешебеҙ башҡортса булмаһа, бер ваҡытта ла, бер генә ҡалала ла күпселекте тәшкил итеү мөмкин түгел. Ҡалаларҙа йәшәгән милли интеллигенция һәм чиновниктар халыҡты ата-бабаларыбыҙҙың ғөрөф-ғәҙәте, йолалары нигеҙендә йәшәргә өйрәткән хәлдә генә сифат, һан яғынан үҫешәсәкбеҙ. Ауылдан ҡалаға эшкә барып, ғаилә ҡороп, тотош ғүмерен шунда үткәргәндәрҙең балаларын, ейән-ейәнсәрҙәрен иҫәпләһәң, туған телен белгәндәр бик аҙ. Ә бына Мәләүез районының Аҡназар ауылынан Ғоссам Хөснөтдинов, Бөрйән районының Үрге Нөгөштән Әҡсән Иҫәнаманов ағайҙар 10–12 бала ҡарап үҫтерҙе, бөгөн ейән-ейәнсәрҙәре, бүлә-бүләсәрҙәре тәүгеһенеке — 79, һуңғыһыныҡы — 76. Бына кемдәр ул милләтебеҙҙең терәге! Әгәр ҙә ҡалала миллиондарса килеме булған бер нисә ғаилә ошолай йәшәһә, беҙ ҙә балаларыбыҙға: “Ҡалаға барығыҙ, белем алығыҙ, эшҡыуар булығыҙ, беҙ етештергән тәбиғи аҙыҡты эшкәртеп һатығыҙ”, — тип фатиха бирер ҙә инек. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, башҡорт хәҙерге цивилизациялы ҡалала йәшәй башлаһа, ғөрөф-ғәҙәтен, туған телен онота. “Я по-башкирски понимаю, но говорить не могу”, — ти башлай шул... Европа илдәрендә — 5, Америкала 2,5 процент ауылда йәшәгәндәр илен туйҙыра ала, беҙҙә 56 процент ауылда йәшәй тип башҡорт халҡын ҡалаға әйҙәү, милләтебеҙҙең аҫабалығын юғалтырға маташыуға тиң. Ата-бабаларыбыҙ бер ваҡытта ла байлыҡ артынан ҡыумаған, әммә йүнселлекте йәшәү рәүеше итеп, әрһеҙләшеп мал, ҡош-ҡорт тотоп, еренә ерегеп йәшәгән. Бөгөн ғаиләһен ҡарау өсөн эш эҙләп, киң Рәсәйҙең төрлө тарафтарына юлланғандар икән — ваҡытлыса күренеш. Беҙҙеңсә, байлыҡ — көтөүлек-тибенлектәр, йәйләү-утарҙар, ата-бабалар ере. Үҙебеҙсә йәшәһәк кенә, мосолманлыҡты, телебеҙҙе, ғөрөф-ғәҙәтебеҙҙе, еребеҙҙе һаҡлап ҡаласаҡбыҙ.
Зөфәр ТОЛОМҒУЖИН.
Мәләүез районы,
Ташлыкүл ауылы.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






"Иҙел башы" менән "Арғымаҡ" осрашһа...

"Иҙел башы" менән "Арғымаҡ" осрашһа... 30.03.2019 // Әҙәбиәт

Белорет районының Абҙаҡ мәктәбендә әҙиптәр менән осрашыуҙар даими үтеп тора....

Тотош уҡырға 1 878

Шәйехзада БАБИЧ Өмөт ҡайнап, ташып күкрәгемдән, Көтәм тиҙҙән аҡ көн тыуғанын...

Шәйехзада БАБИЧ Өмөт ҡайнап, ташып күкрәгемдән, Көтәм тиҙҙән аҡ көн тыуғанын... 29.03.2019 // Әҙәбиәт

28 мартта Башҡортостан Автономияһы көрәшсеһе, азатлыҡ йырсыһы, башҡорт халҡының арҙаҡлы улы, шағир...

Тотош уҡырға 2 254

Беҙ “Пионер”ҙа тәрбиәләндек!

Беҙ “Пионер”ҙа тәрбиәләндек! 29.03.2019 // Әҙәбиәт

Мин бәләкәй саҡта ул журнал “Пионер” тип атала ине. Беҙ уны шул тиклем яратып, көтөп алып уҡыныҡ....

Тотош уҡырға 1 778

Бала саҡ иле баҫмаһы

Бала саҡ иле баҫмаһы 29.03.2019 // Әҙәбиәт

Алыҫ 1929 йылдың мартында Башҡортостан балалары “Керпе” тип аталған йөкмәткеле һәм ҡыҙыҡлы...

Тотош уҡырға 1 952

Тоғролоҡта ғына ул дуҫлыҡ бар, Тик дуҫлыҡта ғына хаҡлыҡ бар

Тоғролоҡта ғына ул дуҫлыҡ бар, Тик дуҫлыҡта ғына хаҡлыҡ бар 27.03.2019 // Әҙәбиәт

Башҡортостан – тиңдәргә-тиң илем, Һиндә һалдыҡ дуҫлыҡ һарайын. Таңдай балҡып һинең килер көнөң,...

Тотош уҡырға 1 855

“Китапты йөкмәткеһе өсөн уҡымайым”
Каникул тылсымға бай булмаҡсы

Каникул тылсымға бай булмаҡсы 23.03.2019 // Әҙәбиәт

Учалыла “Бөйөк тылсымсы – театр” тип исемләнгән балалар китабы аҙналығы башланды....

Тотош уҡырға 1 633

“Башҡортостан – баш йортобоҙ”

“Башҡортостан – баш йортобоҙ” 22.03.2019 // Әҙәбиәт

Зәйнәб Биишева исемендәге Башҡортостан “Китап” нәшриәтендә уҙған түңәрәк өҫтәл ошолай атала....

Тотош уҡырға 1 731

Һин дә флешмобҡа ҡушыл!

Һин дә флешмобҡа ҡушыл! 21.03.2019 // Әҙәбиәт

Бөгөн – Бөтә донъя шиғриәт көнө. Уның тарихы тамырҙары менән 1999 йылға барып тоташа: Францияның...

Тотош уҡырға 1 583

Яҡтыкүлгә яҡтылыҡ өҫтәп

Яҡтыкүлгә яҡтылыҡ өҫтәп 20.03.2019 // Әҙәбиәт

Әле Әбйәлил районының Яҡтыкүл шифаханаһында бер төркөм яҙыусылар һаулығын нығыта, ял итә. Ошо...

Тотош уҡырға 1 843

Әҙәбиәт һөйөүселәрҙе "Бабич" бергә тупланы

Әҙәбиәт һөйөүселәрҙе "Бабич" бергә тупланы 20.03.2019 // Әҙәбиәт

Баймаҡ биләмә-ара үҙәк китапханаһында әҙәбиәт һөйөүселәр һәм яҙыусылар араһында йылы күпер һалыуға...

Тотош уҡырға 1 584

Фәнзил САНЪЯРОВ:  "Меңйыллыҡтар ҡайҙа барғанда ла, Уралымда йәшәр шиғриәт!"

Фәнзил САНЪЯРОВ: "Меңйыллыҡтар ҡайҙа барғанда ла, Уралымда йәшәр шиғриәт!" 20.03.2019 // Әҙәбиәт

Ҡоролтайға әҙерләнәм Башҡорттарым Йәнә ҡор йыясаҡ, Бишенсегә үтер Ҡоролтай. Кәңәш-төңәш итер мәл...

Тотош уҡырға 1 779