Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Яңы фекер төйнәп
Бөгөнгө башҡорт прозаһында һәлмәк кенә эшләп йөрөгән Әмир Әминев үҙенең повестары менән уҡыусыларын һөйөндөрөп тора. Заманыбыҙҙың социаль-ижтимағи, сәйәси һәм тарихи йөҙөн сағылдырған әҫәрҙәрендә кешенең ҡатмарлы характерҙары төрлө художестволы алымдар, ысулдар ярҙамында сәнғәти кимәлгә күтәрелә.

Әмир ағай бер урында тапанмай, эҙләнә. Ынтылыштары һәр саҡ алға йүнәлгән. Был ижади шәхес өсөн төп кредоларҙың береһе булып ҡала. Былтыр донъя күргән «Һуңлаған бүләк» повесы ла ошо үҫеште самаларға мөмкинлек бирә.
Әҫәрҙең башында уҡ «Рәссам ағайым Рәшит Зәйнетдиновҡа» тигән арналма ҡуйылған. Эйе, геройының прототибы – реаль шәхес, улай ғына ла түгел, яҡын туған кеше. Был иһә яуаплылыҡты ла, талапты ла икеләтә арттыра. Ғөмүмән, халҡыбыҙҙа һынлы сәнғәт ярайһы уҡ ныҡ үҫешкән, арҙаҡлы рәссамдарыбыҙ менән дан ҡаҙанғанбыҙ. Хатта Шүлгәнташ мәмерйәһендәге һүрәттәр ҙә оҫталарыбыҙҙың төҫтәр менән эш итә белеүен, художестволы фекерләүҙең юғарылығын күрһәтә.
«Һуңлаған бүләк» повесында яҙыусы өр-яңы алымды бик иркен ҡуллана. Барлыҡ сюжет һыҙыҡтарын өс йүнәлештә үҫтерә. Тик улар өсөһө лә бер сығанаҡтан моронлай, төрлө тарафтарҙы иңләргә йыйынмай. Шуға ла повесть геройының характеры күберәк психологик планда, тәрән уй-кисерештәр, хис-тойғолар юҫығында асыла бара. Сюжеттың динамик хәрәкәте лә ошоға нигеҙләнгән. Ғөмүмән, яҙыусы Әмир Әминев эпик ҡоласты бер фокусҡа туплап, герой характерының һыҙатында биреү маһирлығына эйә. “Һуңлаған бүләк”тә лә ул ошо һәләтен иркен ҡуллана. Шуға ла өс сюжет һыҙығы – рәссам тормошондағы ғәҙәти көндәлек ваҡиғалар; тәрән кисерештәргә нигеҙләнгән хәтирә; ижадсының һулышын билдәләгән көндәлектәр. Ошо яңы алым үҙ-ара тығыҙ бәйле, тәрән фекер менән һуғарылған, динамик сюжетҡа нигеҙләнгән бөтөн композицияны, бай йөкмәткеле повесты хасил итә.
Повеста рәссамдың оҫтаханаһы художестволы деталь кимәленә күтәрелгән. Бик ҡыҙыҡлы, үҙенсәлекле. Ысынлап та, ижади мөхит хөкөм һөргән урын үҙенең мөғжизәһе, ябайлығы һәм илһамлығы менән дә үҙенә ылыҡтыралыр. Рәссам унда ғына үҙ асылына ҡайта, булмышын барлай. Ошонда үҙ-үҙенә һорау менән баға: бала саҡ утрауына, өмөт елкәненә ижады, булмышы менән хеҙмәт иттеме? Эҙләнеүҙәр, юҡһыныуҙар ҙа табышҡа илтә. Рәссам да яҙмышындағы иң ҙур һорауға яуап таба. Улар күктән төшкән көлтә нурҙар, сағыу төҫтәр булып киндергә йыл буйы яғыла. Ошо арауыҡ повестағы хронотопты ла тәшкил итә. «Ауылым» исемле картина – балалыҡ утрауына, табандарҙа йылылығын һаҡлаусы тыуған ауылына бүләк. Ижадсы ҙур эш тамамлай, иңдәренән йөк төшкәндәй тоя.
«Һуңлаған бүләк» повесында ла яҙыусы ошо алымды бик йәтеш, урынлы ҡуллана. Тыныс күңел менән йоҡларға ятҡан Рәссам төш күрә. Ниндәйен әле?! Оҙаҡ көттөрөлгән бүләкте ауылға улы Таһир менән алып ҡайтырға булалар. Тик ауыл урынында – бушлыҡ. Ҡараштары менән һәр ихатаны, урамды иңләй, йән эйәһен таба алмай. Бушлыҡ. Бушлыҡҡа бүләк килтерҙеләрме? Ҡайҙа булғандар? Был ябай риторик һорау түгел, күңел төбөнән сыҡҡан тетрәнеү ҙә, ыңғырашыу ҙа булып яңғырай. Әҫәрҙең кульминацияһы Рәссамдың төшөнә күсерелгән. Ғүмер буйы күңелендә йөрөтөп, бар һәләтен, булмышын биреп эшләгән Оло картинаһы – бүләге һуңлаған бит!
Эйе, һәр ижад емеше – үҙ заманы, үҙ дәүере һулышы. Уларҙың һуңлаған осраҡтары ла бихисап. Ләкин Әмир Әминевтең яңы әҫәре үҙ мәлендә, үҙ ваҡытында ижад ителгән. Уҡыусыға әйтер һүҙе, заман һулышын өр-яңынан кисерер, булмышыңды барлар фәлсәфәһе бар.
Зәки Әлибаев,
М. Аҡмулла исемендәге БДПУ доценты.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






"Иҙел башы" менән "Арғымаҡ" осрашһа...

"Иҙел башы" менән "Арғымаҡ" осрашһа... 30.03.2019 // Әҙәбиәт

Белорет районының Абҙаҡ мәктәбендә әҙиптәр менән осрашыуҙар даими үтеп тора....

Тотош уҡырға 1 878

Шәйехзада БАБИЧ Өмөт ҡайнап, ташып күкрәгемдән, Көтәм тиҙҙән аҡ көн тыуғанын...

Шәйехзада БАБИЧ Өмөт ҡайнап, ташып күкрәгемдән, Көтәм тиҙҙән аҡ көн тыуғанын... 29.03.2019 // Әҙәбиәт

28 мартта Башҡортостан Автономияһы көрәшсеһе, азатлыҡ йырсыһы, башҡорт халҡының арҙаҡлы улы, шағир...

Тотош уҡырға 2 254

Беҙ “Пионер”ҙа тәрбиәләндек!

Беҙ “Пионер”ҙа тәрбиәләндек! 29.03.2019 // Әҙәбиәт

Мин бәләкәй саҡта ул журнал “Пионер” тип атала ине. Беҙ уны шул тиклем яратып, көтөп алып уҡыныҡ....

Тотош уҡырға 1 778

Бала саҡ иле баҫмаһы

Бала саҡ иле баҫмаһы 29.03.2019 // Әҙәбиәт

Алыҫ 1929 йылдың мартында Башҡортостан балалары “Керпе” тип аталған йөкмәткеле һәм ҡыҙыҡлы...

Тотош уҡырға 1 951

Тоғролоҡта ғына ул дуҫлыҡ бар, Тик дуҫлыҡта ғына хаҡлыҡ бар

Тоғролоҡта ғына ул дуҫлыҡ бар, Тик дуҫлыҡта ғына хаҡлыҡ бар 27.03.2019 // Әҙәбиәт

Башҡортостан – тиңдәргә-тиң илем, Һиндә һалдыҡ дуҫлыҡ һарайын. Таңдай балҡып һинең килер көнөң,...

Тотош уҡырға 1 852

“Китапты йөкмәткеһе өсөн уҡымайым”
Каникул тылсымға бай булмаҡсы

Каникул тылсымға бай булмаҡсы 23.03.2019 // Әҙәбиәт

Учалыла “Бөйөк тылсымсы – театр” тип исемләнгән балалар китабы аҙналығы башланды....

Тотош уҡырға 1 632

“Башҡортостан – баш йортобоҙ”

“Башҡортостан – баш йортобоҙ” 22.03.2019 // Әҙәбиәт

Зәйнәб Биишева исемендәге Башҡортостан “Китап” нәшриәтендә уҙған түңәрәк өҫтәл ошолай атала....

Тотош уҡырға 1 731

Һин дә флешмобҡа ҡушыл!

Һин дә флешмобҡа ҡушыл! 21.03.2019 // Әҙәбиәт

Бөгөн – Бөтә донъя шиғриәт көнө. Уның тарихы тамырҙары менән 1999 йылға барып тоташа: Францияның...

Тотош уҡырға 1 583

Яҡтыкүлгә яҡтылыҡ өҫтәп

Яҡтыкүлгә яҡтылыҡ өҫтәп 20.03.2019 // Әҙәбиәт

Әле Әбйәлил районының Яҡтыкүл шифаханаһында бер төркөм яҙыусылар һаулығын нығыта, ял итә. Ошо...

Тотош уҡырға 1 843

Әҙәбиәт һөйөүселәрҙе "Бабич" бергә тупланы

Әҙәбиәт һөйөүселәрҙе "Бабич" бергә тупланы 20.03.2019 // Әҙәбиәт

Баймаҡ биләмә-ара үҙәк китапханаһында әҙәбиәт һөйөүселәр һәм яҙыусылар араһында йылы күпер һалыуға...

Тотош уҡырға 1 583

Фәнзил САНЪЯРОВ:  "Меңйыллыҡтар ҡайҙа барғанда ла, Уралымда йәшәр шиғриәт!"

Фәнзил САНЪЯРОВ: "Меңйыллыҡтар ҡайҙа барғанда ла, Уралымда йәшәр шиғриәт!" 20.03.2019 // Әҙәбиәт

Ҡоролтайға әҙерләнәм Башҡорттарым Йәнә ҡор йыясаҡ, Бишенсегә үтер Ҡоролтай. Кәңәш-төңәш итер мәл...

Тотош уҡырға 1 779