Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » “Сәйәси шахмат” таҡтаһында яңы король шикелле...
“Сәйәси шахмат” таҡтаһында  яңы король шикелле... Донъя аналитиктары өсөн буш хыял булып күренгән хәл бойомға ашты – миллиардер Дональд Трамп Америка Ҡушма Штаттарының президенты вазифаһына һайланды. Уның тәхеткә менеп ултырырына һайлауҙар тамамланғанға тиклем ышанманылар. Ысынлап та, Трамптың мөмкинлеге күп тигәндә лә 30 процент самаһы тәшкил итте. Өҫтәүенә Хиллари Клинтонды әлеге президент Барак Обама хупланы, Американың ҡалын кеҫәле ҡатламы таяныс булып торҙо. Ләкин...
Дональд Трамп президент вазифа­һын киләһе йылдың ғинуар айында үтәй башлаясаҡ. Әлбиттә, ул алып барған сәйәсәт АҠШ-тың ғына түгел, донъяның иҡтисади һәм сәйәси халәтенә һиҙелерлек йоғонто яһаясағы көн кеүек асыҡ.
Шулай ҙа президент һайлауҙары барышында Трамп нимәләр вәғәҙә итте һуң? Һүҙ ҙә юҡ, вәғәҙәләрҙең барыһы ла үтәлмәгән осраҡта ла, уларҙың ҡайһы бер мөһимерәктәренә күҙ йүгертеп үтәйек.
2016 йылда Америка халҡын иң борсоғаны иҡтисади мәсьәләләр булды: һорау алыуҙар күрһәтеүенсә, халыҡтың 80 проценттан ашыуы был мәсьәләне “иң мөһим” тип баһалай. Барак Обама идара иткән осорҙа ябай халыҡтың көнкүреше мөшкөлләнә барҙы, 43 миллион самаһы кеше ярлылыҡта көн күрә. Трамп иһә үҙенең һайлау алды программаһында уларҙың матди хәлен яҡшыртырға, һалым системаһын яңыртырға вәғәҙә бирҙе. Мәҫәлән, ул һалым ставкаһын ҡыҫҡар­тырға, мираҫҡа булған һалымдан азат итергә теләй. Шулай уҡ эшҡыуарҙар ҙа һалым “йөгө” еңеләйер тип өмөт­ләнә. Трамптың вәғәҙәһенә ҡарағанда, компаниялар килемдең әлеге 35 проценты урынына 15 процентын түләйә­сәк. Ләкин, белгестәр фекеренсә, бындай саралар бюджетҡа килгән һалым­ды 4 – 5 триллион долларға кәметәсәк һәм АҠШ-тың дәүләт бурысы ун йыл эсендә 5,3 триллион долларға артасаҡ.
Трамп һалымдарҙы кәметеү генә түгел, киң күләмле инвестицияларҙы 500 миллиард долларға арттырыуҙы ла тәҡдим итә. Был осраҡта инде, АҠШ-тың дәүләт бурысын түләү мөмкинлеге тураһында һүҙ йөрөтөп булмай.
Дональд Трамптың иҡтисади сәйәсәтенең тағы бер төп йүнәлеше – яңы эш урындары булдырыу. Обама хакимлыҡ иткән осорҙа, Трамптың һүҙҙәренә ҡарағанда, эшһеҙҙәрҙең һаны 14 миллионға артҡан. Бының өсөн ул иммиграцияға ҡаршы көрәш асырға һәм законһыҙ рәүештә Америкаға килгән 11 миллион кешене үҙ илдәренә ҡайтарырға йыйына.
Әйтергә кәрәк, Трамптың Аҡ йортҡа килеүен ҡаҙылма байлыҡтар сығарыу сәнәғәтендә эшләгәндәр өмөт менән ҡаршылай. Ул нефть, тәбиғи газ, ташкүмер сығарыуға сикләүҙәрҙе юҡ итергә уйлай. Йәй айҙарында, ҡаҙылма байлыҡтарға бай Докота штатында булған саҡта, ташкүмер сәнәғәтен ҡотҡарасағы тураһында вәғәҙәләне.
Хәйер, юғары вазифаға һайлауҙар барышында кем ниндәй вәғәҙә бирмәҫ!? Бындай хәлде үҙебеҙ ҙә күреп, ишетеп торабыҙ.
Шулай ҙа Трамп тәхеткә ултырған­дан һуң донъя иҡтисадын нимә көтә? Сәйәси һәм иҡтисади аналитиктарҙың күбеһе, АҠШ-тың һәм донъя иҡтисадын етди һынауҙар һағалай, тиҙәр. Финанс баҙары үҙенең активтарын һаҡлау сараһын күрә лә башланы, инвесторҙар Клинтондың еңеүенә өмөтләнде, ә Трамптан нимә көтөргә, әлегә берәү ҙә белмәй. Тимәк, “билдәһеҙлек” осоро оҙаҡҡа һуҙылырға һәм акциялар, сеймал фьючерстары, башҡа активтар кинәт арзанайырға мөмкин.
Һайлау алды кампанияһы ваҡы­тын­да Трамп Канада һәм Мексика менән АҠШ-тың сауҙа килешеүен ҡайтанан ҡарарға, Ҡытайҙан килтерелгән барлыҡ тауарҙарға 45 процент тариф ҡуйырға вәғәҙә итте. Бындай сәйәсәт тормошҡа аша ҡалһа, АҠШ-тың Бөтә донъя сауҙа ойошмаһындағы (ВТО) бурыстарын боҙоуға һәм Ҡытай менән “сауҙа һуғы­шы”на килтерәсәк. Юғары даирәләге белгестәрҙең фекеренсә, төп иҡтисади хәүеф Американың Ҡытай менән сәйәси һәм сауҙа мөнәсәбәттәрендә буласаҡ. Ғөмүмән, әгәр Трамп Ҡытай, Канада, Мексика тауарҙарына сикләү тарифын ҡуйып, иммигранттарҙы илдән сығара башлаһа, АҠШ иҡтисады үҫеүҙән туҡтаясаҡ, тиҙәр.
Һәр кемгә үҙ күлдәге яҡын, тигәндәй, Рәсәй иҡтисадын ниҙәр көтөүе тураһында фаразлап, белгестәрҙең фекеренә ҡолаҡ һалып ҡарайыҡ.
“Рәсәй – Трамптың һайланыуын ҡәнәғәтлек менән алҡышлап ҡаршы­лаған илдәрҙең береһе, – тип яҙа иҡтисадсы Чарльз Робертсон. – Киләһе йылда Мәскәүҙең Америка санкцияларынан ҡотолоу мөмкинлеге тыуа”. Башҡа белгестәр ҙә Трамптың еңеүе Рәсәйгә ҡулайлы тип иҫәпләй, сөнки яңы президент, Мәскәү менән мөнә­сәбәттәрҙе көйләү маҡсатында, санкцияларҙан баш тартырға мөмкин. Был осраҡта инде, иҡтисадсылар әйтеүенсә, Рәсәй бизнесы иркен һулыш аласаҡ.
Шулай ҙа был фекерҙәр менән килешмәгәндәр ҙә бар: “Санкцияларҙан тиҙ арала ғына баш тартыу мөмкинлеге юҡ, – ти улар. – Америка президен­тының киҫкен хәрәкәттәрен сикләгән көстәр ҙә бар. Өҫтәүенә Рәсәйгә ҡаршы һәр саҡ ҡаты саралар ҡулланыу яҡлы булған республикасылар конгреста күпселекте тәшкил итә. Әлбиттә, яңы президент уларҙың фекеренә ҡолаҡ һаласаҡ. Шуға күрә тиҙ арала санкцияларҙан баш тартыу көтөлмәй”.
Нисек кенә булмаһын, Рәсәй нефть хаҡының төшөүенә күнегә бара, көрсөктән сығыу юлдарын сеймалдан башҡа етештереү өлкәләрендә эҙләй. Унан Рәсәй менән Америка араһын­дағы сауҙа әйләнеше киң күләмдә түгел. Мәҫәлән, 2015 йылда ике ил араһындағы тауар әйләнеше 28 про­центҡа кәмеп, 21 миллиард доллар тәшкил итте. Шуға ла яңы президент һайланыуҙан илебеҙҙә иҡтисади үҙгәрештәр көтөргә кәрәкмәй. Был турала Рәсәйҙең финанс министры Антон Силуанов та белдерҙе.
...Ә әлегә Трампты үҙ “көйҙәренә” бейетергә теләп, өгөт-нәсихәт бирә лә башланылар. Әйтәйек, Германияның оборона министры Урсула фон дер Ляйен Рәсәй Президенты Владимир Путинға ҡарата йомшаҡлыҡ күрһәт­мәҫкә өгөтләй: “Трамп үҙенең ҡайһы яҡта булыуын аныҡ билдәләргә тейеш, – ти ул. – Путин менән һөйләшкән саҡта, Ҡырымды аннексиялау, Алеппоны бомбаға тотоу тураһында оноторға ярамай”.
Дональд Трамптың ил “штурвалы” артына баҫыуын Рәсәй депутаттары алҡыштар менән ҡаршылаһа ла, һайлау алды вәғәҙәләренең “бер уйын” ғына булыуын яҡшы аңлайҙар, әлбиттә. Һәр хәлдә, Обамаға ҡарағанда Трамп менән буласаҡ мөнәсәбәттәр өмөт уята. Уның Ҡырымды Рәсәй төбәге итеп таныу, санкцияларҙан, Сүриә башлығы Әсәдкә ҡаршы дәғүәләрҙән баш тартыу тураһындағы белдереүе әһәмиәткә эйә. Нисек кенә тиһәк тә, Клинтондан айырмалы, Трамп был мәсьәләләрҙе тикшерергә әҙер һымаҡ.
Шулай итеп, “сәйәси шахмат” тәхетендә – яңы король! Ләкин “уйын”да пешкаларҙың да өлөшөн оноторға ярамай...




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Китте... Икмәк, ит етештереүҙе хәстәрләп китте

Китте... Икмәк, ит етештереүҙе хәстәрләп китте 29.03.2019 // Сәйәсәт

Бөгөн Көйөргәҙе район Советы депутаттары хакимиәт башлығы Әхәт Ҡотләхмәтовтың отставкаһын ҡабул...

Тотош уҡырға 1 271

Медведевтан ярҙам көтәбеҙ

Медведевтан ярҙам көтәбеҙ 29.03.2019 // Сәйәсәт

Башҡортостан парламенты депутаттары социаль туҡланыу, айырыуса мәктәптәрҙә, балалар баҡсаларында...

Тотош уҡырға 1 235

Дәүләт-хоҡуҡ идаралығын кем етәкләй?

Дәүләт-хоҡуҡ идаралығын кем етәкләй? 28.03.2019 // Сәйәсәт

Башҡортостан Республикаһы Башлығының Дәүләт-хоҡуҡ идаралығы начальнигы итеп Азат Ғәлин...

Тотош уҡырға 1 303

Идаралыҡта – яңы етәксе

Идаралыҡта – яңы етәксе 28.03.2019 // Сәйәсәт

Искәндәр Әхмәтвәлиев Башҡортостан Башлығының Муниципаль берәмектәр менән эш итеү идаралығы...

Тотош уҡырға 1 321

Яңы вәкил тәғәйенләнде

Яңы вәкил тәғәйенләнде 28.03.2019 // Сәйәсәт

Башҡортостан Республикаһы Башлығының Дәүләт Йыйылышы – Ҡоролтайҙағы тулы хоҡуҡлы вәкиле итеп...

Тотош уҡырға 1 230

Хәйҙәр Вәлиев китте

Хәйҙәр Вәлиев китте 28.03.2019 // Сәйәсәт

Бөгөн Башҡортостандың Үҙәк һайлау комиссияһы рәйесе Хәйҙәр Вәлиев ваҡытынан алда вазифаһын бушатты....

Тотош уҡырға 1 310

Килешеү төҙөлдө

Килешеү төҙөлдө 28.03.2019 // Сәйәсәт

Бешкәктә Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте менән Ҡырғыҙ Республикаһы Хөкүмәте араһында...

Тотош уҡырға 1 219

Хәбиров, Байғусҡаров, Беляев... тағы кемдәр?

Хәбиров, Байғусҡаров, Беляев... тағы кемдәр? 27.03.2019 // Сәйәсәт

Бөгөн Башҡортостанда “Берҙәм Рәсәй” партияһынан республика Башлығы вазифаһына кандидатуралар тәҡдим...

Тотош уҡырға 1 238

Йөҙ меңенсе кем?

Йөҙ меңенсе кем? 27.03.2019 // Сәйәсәт

Учалы ҡалаһы “Таусы” хоккей клубының спорт директоры Айрат Нурғәлиевкә “Берҙәм Рәсәй”ҙең...

Тотош уҡырға 1 299

Киров районы 100 йыллыҡты билдәләне

Киров районы 100 йыллыҡты билдәләне 25.03.2019 // Сәйәсәт

Республикабыҙҙың 100 йыллыҡ юбилейы айҡанлы Башҡортостанда байрам саралары дауам итә....

Тотош уҡырға 1 213

“Берҙәм Рәсәй”ҙәр кандидат тәҡдим итә

“Берҙәм Рәсәй”ҙәр кандидат тәҡдим итә 25.03.2019 // Сәйәсәт

27 мартта “Берҙәм Рәсәй” партияһы Башҡортостан Республикаһы Башлығы вазифаһына кандидатура тәҡдим...

Тотош уҡырға 1 097

Республикабыҙ 278 Советтар Союзы Геройын үҫтергән

Республикабыҙ 278 Советтар Союзы Геройын үҫтергән 23.03.2019 // Сәйәсәт

Байрам уңайынан тантаналы йыйылыштағы сығышында Башҡортостан етәксеһе Радий Хәбиров бер быуатлыҡ...

Тотош уҡырға 1 188