Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Мөгәрәптә “икенсе икмәк” күпме?
Мөгәрәптә “икенсе икмәк” күпме? Кеше өс нәмәнән биҙмәй: икмәктән, һыуҙан һәм.. эйе, картуфтан. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, ҡалған ризыҡ нисек кенә тәмле булмаһын, барыбер яйлап туйҙыра башлай.
Ә беҙ, өйрәнгәнебеҙсә, нәҡ өсөнсөһөнә “йәбешеп” ятабыҙ. Аллаға шөкөр, ул беҙҙә етерлек кимәлдә үҫтерелә, үҙебеҙҙе үҙебеҙ ҡарай алабыҙ.


Картуф – Башҡортостанда төп ауыл хужалығы культуралары рәтендә. Һуңға табан уны етештереү майҙаны кәмеһә лә, бына аҙаҡҡы биш йылда һәр кешегә “икенсе икмәк” ҡулланыу йылына 180 килограмға етте. Ә беҙ йән башына 270 килограмлап үҫте­рәбеҙ. Тимәк, үҙебеҙҙе тулыһынса тәьмин итәбеҙ. Бөгөн бөтә төр ху­жалыҡтарҙа сәсеүлек 90 мең гек­тарға барып баҫа.
Ауыл хужалығы отчеттары яңы йылдың тәүге айҙарында ғына сыға­рыла. Шуға күрһәткестәрҙең 2015 йылғыһы менән сикләнеп торайыҡ. Хәйер, үҙгәрештәр ҙә һуңғы биш йылда ошо кимәлдә ҡала килә. Уҙған йыл ҙур хужалыҡтар 30 меңдән ашыу гектарҙа картуф ултыртҡан булған. Был һан республика буйынса уртаса алғанда аҙ һымаҡ, ләкин беҙҙә ил буйынса бәрәңге үҫтереүҙә беренселекте шәхси ярҙамсы хужалыҡтар тотоп килә. Уларҙа барлыҡ картуф­тың 90 проценттан ашыуы үҫтерелә. Быныһы шатлыҡлы, сөнки һәр ғаилә­нең, кем әйтмешләй, аҙыҡ запасы була.
Башҡортостан буйынса бер нисә эре хужалыҡты алһаҡ, иң тәүҙә Рәсәй буйынса 46-сы урында торған Мәләүез районының Салауат исе­мендәге колхозын билдәләр­гә кәрәк­тер. Йәнә 2005 – 2008 йылдарҙа Рә­сәйҙең иң яҡшы 100 тауары араһын­да 74-се урынды биләгән ”Дмитриевка” дәүләт унитар пред­приятиеһы-совхозын, 96-сы урында торған “Алексеевка”, 100-сө баҫҡыстағы Стәрлетамаҡ районының Салауат исемендәге хужалыҡ­тарын атарға мөмкин.
– Быйыл уңыш, дөрөҫөн әйткәндә, әллә ни шатландырмай. Һәр хәлдә, теләгәнсә булманы. Был крәҫтиән­дең тырышмауынан түгел, киреһен­сә, йәй буйы тейешле ашлама индерелде, сифатлы орлоҡ үҙебеҙҙеке, – ти Мәләүез районының Салауат исемендәге хужалыҡ рәйесе Сибәғәт Ғәйнуллин. – Беҙ картуф менән 90-сы йылдарҙа уҡ шөғөлләнә башлағайныҡ. Иң башта Илеш ра­йонының “Сөн” хужалығында голланд ысулы менән эшләнеләр. Беҙҙең белгестәр ҙә Голландияға барып өйрәнде. Ярайһы тәжрибә тупланыҡ. Шулай ҙа июль аҙағында – августа ямғырҙар булмаһа ла, сәселгән 100 гектарҙан һатырға ла, киләһе йыл өсөн орлоҡҡа һалырға ла үҫтереп алдыҡ. Иң мөһиме – заманса һаҡлағысыбыҙ бар.
Һуңғы йылдарҙа йәй йә үтә ҡоро, йә ямғырлы килде. Нисек кенә тимә, крәҫтиәндең эше тәбиғәт шарттары­на бәйле. Шулай булыуға ҡарамаҫ­тан, мәҫәлән, Стәрлетамаҡ районы­ның Салауат исемендәге хужалығы йыл һайын 330 гектар майҙанда картуф ултыртып, һәр гектарынан 35-әр тонна уңыш ала. Өфө районының “Алексеевка” совхозы – 100 гек­тарҙың һәр береһенән 32 – 42 тонна, Илеш районының “Сөн” хужалығы – 300 гектар майҙандың һәр ҡайһы­һынан 16 – 25 тонна, ә “Шемәк” совхозы 600 гектарҙан ашыу ерҙә үҫтереп, 12 – 16 тонна күрһәткесенән ҡалмай. Тимәк, беҙ үҫтерә беләбеҙ.
Уҙған йылдарҙа Ауыл хужалығы министр­лығында ошондайыраҡ һүҙ булғайны: беҙ картуфты ла, йәшел­сәне лә етештерә алабыҙ, тик һаҡлай ғына белмәйбеҙ. Бының төп сәбәбе – заманса һаҡлағыстарҙың булмауы, эшкәртеү цехтарының етешмәүе. Әлбиттә, Башҡортос­тандың эре хужалыҡтары ла, шәхси ярҙамсы хужалыҡтар ҙа картуфһыҙ ҙа, икенсе йылға сәсерлек орлоҡһоҙ ҙа ҡалмаҫ. Тик айырым фермерҙарҙың һәр береһе үҙе өсөн һаҡлағыс төҙөй алмаҫы көн кеүек асыҡ. Мөгәрәптәр генә мәсьәләне хәл итмәй. Шуға ла райондарҙа үҙәкләштерелгән заманса йыһазландырыл­ғандарын төҙөү хәйерлерәктер. Фермерҙарҙың да, ҙур хужалыҡ етәкселәренең дә, белгес­тәрҙең дә теләге шул.
Рәсәй буйынса ла картуфтан, көнбағыш, йәшелсәнән мул уңыш алынды. Ләкин бында ла хәлдәр бер төрлө түгел. Мәҫәлән, илдең үҙәк өлөшөндә сентябрҙә ямғырҙар күпләп яуҙы. Был инде үҫтерелгәнде йыйып алырға мөмкинлек бирмәне.
– Быйыл картуфтан ете миллион тонна уңыш алырға ниәт тотоп, был хаҡта халыҡҡа еткергәйнеләр. Ләкин беҙ ул тиклем уңыш булыр тип уйла­майбыҙ, – ти Рәсәй картуф союзы аппараты етәксеһе Татьяна Губина.
Союз белгестәре белдереүенсә, быйыл халыҡ барлыҡ картуфтың 70 процентын (башҡа йылдарҙа 90 процент) үҫтерҙе. Әйткәндәй, һауа торошо насар булһа, эре хужалыҡтарға ҡарағанда бәләкәйҙәре ауырлыҡ­тарҙан тиҙерәк сыға икән. Техника батып ултырғанда, крәҫтиән көрәге менән булһа ла уңышты алырға тырышасаҡ. Шуныһы, хужа туранан-тура баҙарға сығып, тауарын үҫтерелгән ерҙән алыҫ китмәйенсә һата ала. Шуға ла картуф етеш­тереүҙә бәләкәй һәм шәхси хужа­лыҡтарға өҫтөнлөк бирергә кәрәк. Тик әлеге лә баяғы ҙур һаҡлағыс келәттәр төҙөүҙә улар ярҙамға мохтаж.


Автор: Т. МУСИН.


Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Шәйехзада Бабич исемендәге премияға ғаризалар ҡабул итеү ваҡыты оҙайтылды
Благоварҙа 99 йәшлек Бөйөк Ватан һуғышы ветераны донъя ҡуйған

Благоварҙа 99 йәшлек Бөйөк Ватан һуғышы ветераны донъя ҡуйған 12.08.2025 // Йәмғиәт

Благоварҙа 99 йәшлек Бөйөк Ватан һуғышы ветераны донъя ҡуйған...

Тотош уҡырға 9

Башҡортостанда йәшәүселәр хәрби иҫәп тураһында белдереү ҡағыҙы ала башланы. Был нимәне аңлата?

Башҡортостанда йәшәүселәр хәрби иҫәп тураһында белдереү ҡағыҙы ала башланы. Был нимәне аңлата? 12.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда йәшәүселәр хәрби иҫәп тураһында белдереү ҡағыҙы ала башланы. Был нимәне аңлата?...

Тотош уҡырға 15

Стәрлебаштан тыл эшсәне 100 йәшлек юбилейын билдәләне

Стәрлебаштан тыл эшсәне 100 йәшлек юбилейын билдәләне 12.08.2025 // Йәмғиәт

Стәрлебаштан тыл эшсәне 100 йәшлек юбилейын билдәләне...

Тотош уҡырға 12

Республикала ямғырлы һауа торошо һаҡлана

Республикала ямғырлы һауа торошо һаҡлана 12.08.2025 // Йәмғиәт

Алдағы өс көндә Башҡортостанда ямғырлы һәм йылы һауа торошо һаҡлана, тип хәбәр итте республика...

Тотош уҡырға 10

Башҡортостанда ямғырлы һауа торошо һаҡлана

Башҡортостанда ямғырлы һауа торошо һаҡлана 12.08.2025 // Йәмғиәт

Алдағы өс көндә Башҡортостанда ямғырлы һәм йылы һауа торошо һаҡлана, тип хәбәр итте республика...

Тотош уҡырға 12

«Сәләмәтлек поездары» табиптарының ҡайһы райондарға барыуы билдәле булды

«Сәләмәтлек поездары» табиптарының ҡайһы райондарға барыуы билдәле булды 11.08.2025 // Йәмғиәт

«Сәләмәтлек поездары» табиптарының ҡайһы райондарға барыуы билдәле булды...

Тотош уҡырға 19

Башҡортостан Башлығы ҡыҫҡа ваҡытлы отпускыға сыҡты

Башҡортостан Башлығы ҡыҫҡа ваҡытлы отпускыға сыҡты 11.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан Башлығы ҡыҫҡа ваҡытлы отпускыға сыҡты...

Тотош уҡырға 17

Бүздәктә 250 килограмлыҡ бәлеш бешергәндәр

Бүздәктә 250 килограмлыҡ бәлеш бешергәндәр 11.08.2025 // Йәмғиәт

Бүздәк районында «Бәлешфест-2025» фестивале уҙҙы. Республика Башлығы һәм хөкүмәте ярҙамында бойомға...

Тотош уҡырға 11

Бүздәктә 250 килограмлыҡ бәлеш бешерҙеләр

Бүздәктә 250 килограмлыҡ бәлеш бешерҙеләр 11.08.2025 // Йәмғиәт

Бүздәк районында «Бәлешфест-2025» фестивале уҙҙы. Республика Башлығы һәм хөкүмәте ярҙамында бойомға...

Тотош уҡырға 19

Башҡортостанда ишле ғаиләләргә балаларҙы уҡытыуҙы компенсациялау шарттары киңәйтелде

Башҡортостанда ишле ғаиләләргә балаларҙы уҡытыуҙы компенсациялау шарттары киңәйтелде 11.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда ишле ғаиләләргә балаларҙы уҡытыуҙы компенсациялау шарттары киңәйтелде...

Тотош уҡырға 20

Башҡортостанда хәүефле тәбиғәт күренештәре хаҡында иҫкәртәләр

Башҡортостанда хәүефле тәбиғәт күренештәре хаҡында иҫкәртәләр 08.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда хәүефле тәбиғәт күренештәре хаҡында иҫкәртәләр...

Тотош уҡырға 38