Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ир ирекле башын ҡол итмәҫ
Ир ирекле башын ҡол итмәҫ
Элек-электән тауарҙары, башлыса сәй һәм ебәк менән донъяла билдәлелек яулаған Ҡытай планетаның "фабрикаһы" булған Англияға ҙур борсолоу тыуҙырған. Көнсығыш иле сауҙаны тик бер ҡала — Гуанчжоу — аша ойошторған икән. Ситтән импорт булмаған тиерлек.


Ҡытай хөкүмәте дарыу өсөн генә йылына яҡынса 12 тонна әфиүн индерергә рөхсәт биргән. Сәй менән ебәккә түләп торған көмөш аҡсаһын кире ҡайтара алмағас, инглиздәр тора-бара ҡытайҙарҙан ирекле сауҙа шарттарына күсеүҙе талап итә башлай. Тегеләре иһә был "ҡапҡан"ға эләкмәгәс, үҙҙәренең Бенгалияһында етештерелгән әфиүнде контрабанда ысулы менән Ҡытайҙа таратыу юлына баҫа. 1833 йылда был сауҙа маҡсатына өлгәшә: донъя баҙарында ҙур урын тотҡан Көнсығыш иле Англияның төп табыш сығанағына әүерелә.
Ҡытай тиҙ арала наркомандар еренә әйләнә: яр буйында йәшәгән ир-аттың 90 проценты әфиүнһеҙ йәшәй алмай башлай. Дәүләттең иҡтисады бөлгөнлөккә төшә: илдә хатта иҫәпләшеү өсөн көмөш аҡса етмәй башлай. Император наркотиктарға көрәш асып ҡарай, әммә Англия, уға ҡаршы ике әфиүн һуғышы ойоштороп, Ҡытайҙы буйһондора. XIX быуат аҙағында был дәүләттәге сәй, дөгө плантацияларын мәк баҫып ала. Был тауарҙы ҡытайҙар ситтән һатып алырға ла мәжбүр була.
Был сара һуңынан башҡа дәүләттәрҙе, халыҡтарҙы яулап алыуҙа уңышлы ҡулланыла. “Һалҡын һуғыш”та еңелгән СССР республикаларын наркотиктар менән тәьмин итеп торған Афғанстанда "Талибан" мәк үҫтереүселәргә ҡаршы көрәш асҡас, Көнбайыш дәүләттәре был талиптарҙы властан тиҙ генә алып ташланы. НАТО етәкселеге ағыу үҫтергән афған крәҫтиәндәренә ҡаршы бер ниндәй ҙә сара ҡабул итмәй. Йәнәһе, был баҫыуҙарҙағы мәкте бөтөрһәң, эшһеҙ ҡалған халыҡ "Талибан" яғына күсәсәк. Америка ҡитғаһында Боливия һәм Колумбиялағы кока плантацияларына һауанан гербицид һиптереп, наркоманияға ҡаршы көрәш алып барылһа ла, Рәсәйгә яҡын ятҡан Афғанстан наркобарондарына бөтә юлдар ҙа асыҡ ҡала.
Бынан тыш, синтетик ағыу таратыуға өҫтөнлөк бирелде. СПИД-ҡа ҡаршы көрәш һылтауы менән БМО яҡлауында төҙөлгән төрлө ойошмалар традицион наркотиктарҙы алмаштырырлыҡ метадон кеүектәрен бушлай тарата башланы. Йәнәһе, уларҙы ҡулланғанда шприц кәрәкмәй, шуға ВИЧ һәм гепатит таралмаясаҡ.
Был диверсия бик һөҙөмтәле булып сыҡты. Рәсәй тиҙ арала наркотиктар ҡулланыу буйынса донъяла тәүге урынға сыҡты. Ошо ағыу арҡаһында илдә йыл да Афған һәм Чечен һуғыштарында һәләк булған халыҡтан күберәк кешенең ғүмере өҙөлә. Тағы ла бер ҡурҡыныс яғы бар: наркобарондарға ҡаршы көрәштең көсәйеүе наркотиктарға хаҡтың артыуына килтерә, ә был, үҙ сиратында, организмы ағыу талап итеп сирләгәндәрҙең һатып алыу мөмкинлеген сикләй. Кәрәкле дозаны эләктереү маҡсатында урлашыу, кеше талау башлана, тимәк, енәйәтселек арта. Ошондай осраҡтарҙы булдырмау өсөн яуаплылыҡ тотҡан эске эштәр хеҙмәткәрҙәренә был файҙаға түгел, шунлыҡтан ике дәүләт органы — полиция һәм наркополиция — күп осраҡта "үҙ-ара килешеп" эш итә.
Алкоголь менән тәмәкенең психикаға кире йоғонто яһауына, күп үлемгә сәбәп булыуына ҡарамаҫтан, Бөтә донъя һаулыҡ һаҡлау ойошмаһы уларҙы наркотиктар рәтенә индермәй. Бында дәүләттәрҙең мәнфәғәтен ҡайғыртыу һиҙелә. Шул уҡ ваҡытта фармацевтар, химиктар яңынан-яңы наркотиктар уйлап сығара. Ғөмүмән, көрәштең фәтүәһе юҡтыр. Төптән уйлап ҡараһаң, наркополицияға ла, наркологтар өсөн дә ағыуҙың бөтөрөлмәүе отошло.
Шул уҡ Ҡытайҙа 1949 йылда власҡа килгән коммунистар бер йыл эсендә бөтә мәк плантацияларын юҡ иткән, наркобизнес менән шөғөлләнгән 80 меңләп кеше ҡулға алынған, байтағы атып үлтерелгән. Ул ғына ла түгел, был сара дөйөм көрәшкә әйләндерелгән. Иң мөһиме — Ҡытай етәкселеге халыҡты яҡты киләсәккә ышандыра алған.
Беҙгә лә айырым үткәрелгән саралар менән генә сикләнеп ҡалыу етмәйҙер. Мәсьәләләрҙе хәл итә алмау сәбәпле, наркотиктарға ылыҡҡан ябай кешегә аныҡ һәм яҡты маҡсат булдырған ирекле, "йәмле һәм йәнле" йәмғиәт төҙөү фарыз. "Ир ирекле башын ҡол итмәҫ", тип боронғолар юҡҡа ғына әйтмәгән. Матди наркотиктарға битараф булып та, социаль ҡоллоҡҡа төшкән ватандаштарыбыҙ сирлеләрҙән бер нимәһе менән дә айырылмай түгелме? Аҡса, әйбер, власть, интернет, телевизор, компьютер уйындары, казино, лотереяны тормош мәғәнәһенә әйләндергәндәрҙең "доза" өсөн әллә ниндәй вәхшилектәргә әҙер булғаны барыбыҙға ла мәғлүм бит…




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы томан һәм йәшен хаҡында иҫкәртте

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы томан һәм йәшен хаҡында иҫкәртте 14.08.2025 // Йәмғиәт

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы томан һәм йәшен хаҡында иҫкәртте...

Тотош уҡырға 0

Ғафуриҙа Еҙем йылғаһы аша йәйәүлеләр күпере төҙөкләндерелә
Башҡортостанда ҡорот байрамы ойошторола

Башҡортостанда ҡорот байрамы ойошторола 14.08.2025 // Йәмғиәт

16 августа Хәйбулла районының Аҡъяр ауылында «Хәйбулла ҡорото» төбәк-ара этно-фестивале уҙғарыла....

Тотош уҡырға 4

Республикала табиптарға остазлыҡ өсөн өҫтәмә аҡса түләнә
Силәбе өлкәһендә көслө боҙ-борсаҡ яуған

Силәбе өлкәһендә көслө боҙ-борсаҡ яуған 13.08.2025 // Йәмғиәт

Силәбе өлкәһендә көслө боҙ-борсаҡ яуған...

Тотош уҡырға 13

Башҡортостанда 31 меңдән ашыу кешегә «декрет пособиеһы» түләнә

Башҡортостанда 31 меңдән ашыу кешегә «декрет пособиеһы» түләнә 13.08.2025 // Йәмғиәт

Рәсәй Социаль фондының республика бүлексәһе эшләп йөрөгән әсәйҙәргә, ҡайһы бер осраҡтарҙа атайҙарға...

Тотош уҡырға 14

Өфө мэры йәш яҡташыбыҙға яһалма интеллект буйынса олимпиадала еңгән өсөн рәхмәт белдерҙе

Өфө мэры йәш яҡташыбыҙға яһалма интеллект буйынса олимпиадала еңгән өсөн рәхмәт белдерҙе 13.08.2025 // Йәмғиәт

Өфөнөң 58-се лицейын тамамлаған Тимур Ғарифуллин 2-8 августа Ҡытайҙа үткән яһалма интеллект буйынса...

Тотош уҡырға 11

Өөф мэры йәш яҡташыбыҙға яһалма интеллект буйынса олимпиадала еңгән өсөн рәхмәт белдерҙе

Өөф мэры йәш яҡташыбыҙға яһалма интеллект буйынса олимпиадала еңгән өсөн рәхмәт белдерҙе 13.08.2025 // Йәмғиәт

Өфөнөң 58-се лицейын тамамлаған Тимур Ғарифуллин 2-8 августа Ҡытайҙа үткән яһалма интеллект буйынса...

Тотош уҡырға 12

Республикала тағы бер ир-егет чача эсеп ағыуланған
ХМАО йәштәре Башҡортостанда милли кейемдә туй үткәргән

ХМАО йәштәре Башҡортостанда милли кейемдә туй үткәргән 13.08.2025 // Йәмғиәт

ХМАО йәштәре Башҡортостанда милли кейемдә туй үткәргән...

Тотош уҡырға 12

Шәйехзада Бабич исемендәге премияға ғаризалар ҡабул итеү ваҡыты оҙайтылды
Благоварҙа 99 йәшлек Бөйөк Ватан һуғышы ветераны донъя ҡуйған

Благоварҙа 99 йәшлек Бөйөк Ватан һуғышы ветераны донъя ҡуйған 12.08.2025 // Йәмғиәт

Благоварҙа 99 йәшлек Бөйөк Ватан һуғышы ветераны донъя ҡуйған...

Тотош уҡырға 15