Башҡорт, татар, рус, сыуаш, мари, инглиз, немец, француз, испан, грек, вьетнам, азербайжан, төрөк... Шунса телдә яңғырай хәҙер беҙҙең “Урал батыр” эпосы! Ысынлап та, үлемһеҙ ҡомартҡы ул. Иң тәүҙә шуға аңлатма биреп киткем килә: “Урал батыр” эпосын башҡарыусыларҙың VII республика конкурсы башланыр алдынан бәхәс сыға яҙып ҡуйҙы: ни өсөн башҡортса ятлаған балалар һаны сикле, ниңә башҡортса ятлағандарға, имеш, мөнәсәбәт тейешле кимәлдә түгел?
Хөрмәтле ханымдар, сараға уҡыусыларын алып килгән әфән­деләр, һуң “Урал батыр” эпосын яттан һөйләүселәрҙең башҡорт телендә яңғыраған айырым конкурсы бар ҙа һуң. Был – бер. Икенсенән, әгәр ике яҡлы биз­мәнде күҙ алдына килтерһәк, башҡа телдәргә торошло булып уның бер яғында башҡорт теле генә тора. Йәғни бында бер ниндәй ҙә тел, милләт мәсьә­лә­ләре күтә­релмәй. Өсөн­сөнән, башҡортса ятлаған шул уҡ балалар килә был бәйгегә лә. Уларҙы башҡа телдәрҙә һөй­ләргә өйрәтһәк, яҡшыраҡ булмаҫ инеме икән? Күҙ алдығыҙға килтерегеҙ әле: бер үк конкурс ике тапҡыр уҙғарыла килеп сыға түгелме? Эпосыбыҙҙы башҡа телдәрҙә башҡарырға теләгән уҡыусы­ларыбыҙға юл асайыҡ. Баш­ҡортса ятлаған балалар, әйҙә, һамаҡлап та, көйләп тә төрлө телдәрҙә сығыш яһарға әҙер­ләнһен. Хәйер, нисек кенә булмаһын, быйыл һуңғы тап­ҡыр ҡатнашты бында башҡорт телендә ятлағандар.
Быйыл сараға килгән иң йәш ҡатнашыусыға 4 йәш булһа, иң өлкәненә 18 тулған. 534 кеше “Урал батыр” эпосын Башҡортос­тан Республикаһы һәм Рәсәй Федера­цияһы телдәрендә баш­ҡарыу”, “Урал батыр” эпосы буйынса иң шәп эссе-инша”, “Урал батыр” – башҡорт халыҡ эпосы” тип аталған уйын (өҫтәл, компьютер уйындары) номинациялары буйынса көс һынашты. Бөйөк әҫәр был көндә башҡорт, урыҫ, татар, сыуаш, мари, инглиз, немец, француз, испан, грек, төрөк, азербайжан, вьетнам телдә­рендә яңғыраны. Урыҫ телендә “Урал батыр”ҙы Баш­ҡортос­тандың халыҡ яҙыусыһы Әхиәр Хәки­мовтың тәржемәһен­дә ят­лаһа­лар, инглиз телендә Булат Ғә­ниевтең тәржемәһен ҡуллан­ғандар. Йәғни 2005 йылда З. Биишева исемендәге “Китап” нәш­риәтендә сыҡҡан “Урал батыр” китабын файҙаланғандар.
Инглиз телендә ятлағандар бик күп булды. Улар хатта бер нисә секцияла эшләне. Шулар­ҙың береһенең етәк­сеһе – бил­дәле фольклорсы, тел белгесе Асия Ғәйнуллина һәр сығыштан һуң балаға маҡтау һүҙҙәре менән бергә уҡытыу­сыларына етешһеҙ­лектә­рен дә еткерҙе. “Телдәге өндәрҙең яңғырашын балаға уҡытыусы өйрәтергә тейеш, шуға киләһе йылдарҙа хата китмәһен өсөн мин уларға шунда уҡ аңлатма биреп китәм”, – тине ул. Фән докторы Айгөл Мөхтә­рул­лина ла ошо фекерҙе ҡеүәт­ләне. Әйткәндәй, ул ғалимә Фә­нүзә Нәҙершина менән башҡорт халыҡ йырҙарын инглиз теленә ауҙарыу эшен алып бара. Шулай уҡ Рәшит Назаровтың шиғыр­ҙарын инглиз теленә тәржемә иткән, йыйынтыҡ донъя күргән.
Әлшәй районының Ҡыпсаҡ-Асҡар мәктәбенән килгән Санатана Анастасия Мария Сан­тананың сығышы иғтиба­рымды йәлеп итте. VII класс уҡыу­сы­һы эпосты башҡортса, урыҫ­са, инглизсә һәм испанса ятланы. Уҡытыусыһы Миңзәлә Муллағо­лова әйтеүенсә, ҡыҙы­ҡай әҫәрҙе испан теленә үҙе тәржемә иткән. Бәлки, уның ауҙарыуы камил­лаш­тырыуҙы талап итәлер, әммә тәүәккәл­леге маҡтауға лайыҡ. Етмәһә, улар ойоштороу комитетынан рөхсәт һораған. Бер ҡа­раһаң, бындай тәүәккәллеккә апты­рарға ла түгелдер: әсәһе – башҡорт, атаһы испан миллә­тенән. Сәмле, дарманлы ҡыҙ­ҙың телдәргә мөнә­сәбәтенә, эпос­ты аңларға, тойорға тырышыуына – афарин! Әйткән­дәй, Санатана “Аудитория менән идара итә белеү һәләте” дипломы менән бүләкләнде.
Шулай итеп, еңеүселәр тү­бән­дәгесә билдәләнде. “Донъя ха­лыҡтары телдәре” номина­ция­һында 1-се урынды Морат Стариков (Өфөнөң 86-сы гим­назияһы), “Башҡортос­тан ха­лыҡ­тары телдәре” буйынса – Анас­тасия Шәйбәкова (Бөрө ҡала­һының 1-се мәктәбе), “Инглиз теле”нән ярышта – Шәүрә Ермакова (Өфөнөң 45-се мәк­тәбе), Дилара Мифтахова (Бәләбәй ҡалаһының 1-се гим­назияһы), Әдилә Шакирова (Борай райо­нының Ҡайынлыҡ мәк­тәбе), “Урыҫ теле” номина­цияһында – Евгений Тимофеев (Бәләбәй ҡалаһының 1-се гим­на­зияһы), “Башҡорт теле” буйынса Мөхә­мәтша Исаев (исе­менә иғтибар итегеҙ, Өфөнөң 84-се татар гимназияһы) лайыҡ булды. Урыҫ теленә халҡыбыҙ­ҙың әҫәрен бөтә образдар сис­темаһын дө­рөҫ һаҡлап тәр­же­мә иткәндән һуң да ишетергә яҙһын был конкурстың ауаздарын.