Беҙ – ауылдаштар. Шуға Фирүзә Париждың ижады менән күптән танышмын, гел ҡыҙыҡһынып тороуымды ла ошоға бәйләп аңлатырға була. Яҡташым тиҙҙән үҙенең беренсе соло-концерты менән сәхнәгә сығырға әҙерләнә. Фирүзә өсөн бик әһәмиәтле был ваҡиға алдынан осрашырға булдыҡ.


– Бер ауылдан икәнебеҙҙе белһәләр, гел генә: “Ни өсөн ул Париж тигән псевдоним алған ул?” – тип һорайҙар. Хә­ҙер мин һеҙҙең шәжәрәне һәй­бәт беләм инде, аңлатып би­рәм. Ә һеҙ был һорауҙан ялҡманығыҙмы?
– Юҡ, ялҡманым. Форсаты тура килгәндә, гел һөйләп торам. Олатайым Париждың 11 балаһы булған. Сәхнәлә йырлаған Туй­син­дарҙың барыһы ла – Парижовичтар. Әйткәндәй, тағы бер олатайыбыҙҙың исеме – Октябрят. Шуға был псевдонимды ла алырға була ине. Ғөмүмән, Па­риж олатайым бик талантлы кеше булған. Йыр-моңға һәләт тә уның аша бирелә, шуға ола­тайға хөрмәт йөҙөнән исемен сәхнә псевдонимы итеп алдым.
– Тамашасы клиптарығыҙ­ҙы яратып ҡарай. Боронғо баш­ҡорт йырҙарына төшөрөл­гән­дәрендә Баймаҡ районының Ҡолсора, Үрге һәм Түбәнге Иҙрис, Муллаҡай ауылдарын­да йәшәгән иң әү­ҙем, йырлар­ға яратҡан инәй-апа­ларҙы (атай­ҙан өлкән ке­ше­не беҙҙең яҡта апа тиҙәр) күреү – үҙе бер ҡыуаныс. Был тыуған яҡты пропагандалаумы?
– Ҡан тарта (көлә). Беренсе­нән, режиссер: “Клипты бына ошо ауылға барып төшөр”, – тип бө­төнләй башҡа ерҙе әйтһә, сит йолалар, кейем үҙенсәлектәре, холоҡ-фиғелдәр минең өсөн ят булыр ине. Бәлки, бындай клип, мәҫәлән, “Мәғри” кеүек тәбиғи, саф башҡортса, баймаҡ­са килеп сыҡмаҫ ине, сөнки баш­ҡорт ха­лыҡ йырҙарына иғтибар бүлгән­дә, үҙебеҙҙең яҡтағы йыр­ҙарға, милли йолаларға өҫтөн­лөк би­рәм. Әлеге клипты тө­шөрөүгә, ысынлап та, ауылдаштарым, яҡ­таштарым күп көс һалды. Мин уларға рәхмәт­лемен. Ғүмерлек­кә бер иҫтәлек булып ҡалды был эштәр. Тиҙ ойоштолар, оҙон-оҙаҡҡа һуҙмай төшөрҙөк.
– Актриса һәм сәхнә йыр­сыһы. Был ике һөнәрҙе бергә алып барыуы ауыр түгелме?
– Улар әллә ни айырылмай ул. Фидан Ғафаров йә Нурия Ирсаеваны йырһыҙ күҙ алдына килтереп булмай бит. Йыр – минең өсөн бәләкәй генә спектакль. Яңы йырҙы алып, өйрәнергә ке­решеү менән сәхнәлә үҙ-үҙеңде тотошоң, ым-ишара һәм баш­ҡаһы шунда уҡ күҙ алдына килә башлай. Бөгөн сәхнәлә һәүәҫкәр йырсылар күбәйҙе. Миңә ҡалһа, сәхнә оҫталары уларҙан тап ошо алдан фараз ҡыла белеү сифаты менән айырыла ла инде.
– Улай булғас, Фирүзә Париж йырҙы нисек һайлай?
– Төп шарт – булмышыма тура килһен. Йыр тамашасыға барып еткәнсе күп баҫҡыстар аша үтә. Әгәр ул “минеке” булмаһа, унан баш тартам.
– Шоу-бизнеста дуҫтар юҡ, тиҙәр, ысынлап та шулаймы?
– Мәскәүҙә, бәлки, шулайҙыр. Беҙҙең ерлектә был мөмкин түгел, беҙ бит бөтөнләй башҡа ҡамырҙан әүәләнгәнбеҙ. Һуңғы арала Мәскәүҙә йәшәгән Гүзәлиә менән уңышлы ижад иттек. Уның менән яңы йырҙар өҫтөндә эш­ләйбеҙ. Сәхнәләге партнерым, хеҙмәттәшем Артур Ҡунаҡбаев менән дуэт башҡарҙыҡ. Тағы ла бер нисә йыр әҙерләйбеҙ. Таһир Әсәҙуллин менән хеҙмәттәшлек итәбеҙ. Бынан тыш, яҡташыбыҙ Радик Юлъяҡ­шин менән гел бәйләнеш­тәбеҙ. Уның донъяға ҡарашы баш­ҡаса­раҡ, биргән кә­ңәш­тәре лә оҡшай. Йыр­ҙарымды ла уға аран­жиров­каға бирәм.
– Һуңғы ике-өс йыл­да ижади яҡтан әүҙем­ләште­геҙ. Яңы йырҙар менән сығыш яһай­һығыҙ. Сәхнә­лә лә, “зәңгәр эк­ран”да ла һеҙҙе йышыраҡ күрәбеҙ. Яңы һулыш, илһам асылдымы, әллә башҡа сәбәп­тәре бармы?
– Ысынлап та, күпмелер ва­ҡыт стоп-кадрҙа йәшәнем. Яңы йыр­ҙар ижад итке килде, ә ула­ры табылмай ине. Яңы проект­тарҙа ҡатнашырға теләнем, әммә ни­мә­гәлер эш алға кит­мәне. Мо­ғайын, һәр нәмәнең үҙ ваҡыты булалыр. Шәхси тормошомда ла үҙгәрештәр булды. Бынан тыш, балаларым хәҙер үҫә бирҙе, шуға үҙемә һәм ижадыма күбе­рәк ваҡыт бүлә алам. Минең тормош девизым – һәр ваҡыт камил­лыҡҡа ынтылыу. Бөтөн юҫыҡта ла. Балаларыма ла ошо төшөнсәне аңлатырға тырышам. Бәхеткә күрә, улар минең юлды һайламаны. Нәркәс Көнсығыш иҡтисад-юридик гуманитар академияһында II курста белем ала. Кинйә IV класта уҡый, киләсәктә Роналду, Зидандар кеүек футболист булырға хыяллана.
– Машинала йөрөгәндә генә тыңлай торған йырҙар ара­һын­да һеҙҙең башҡарыуы­ғыҙҙа “Ташлама” бар.
Йәнемде ҡанатып,
ҡайырма ҡанатым,
Ташлама йәреңде, ташлама!
Һинекенән артыҡ
түгел кеше йәре
Үҙ ҡанатың бирмә башҡа­ға,
– тигән юлдар шәхси тор­мо­шоғоҙға үҙгәрештәр ин­дер­гән кешегә арналған­мы?
– Юҡ, йырҙы мин ал­даны­раҡ яҙ­ҙыр­ғай­ным. Ғөмү­мән, та­ма­шасы уны йылы ҡа­бул итте. Ҡай­ҙа ғына барма, ошо йырҙы һорай­ҙар. Ундағы тарих минең яҙмыш картинаһы түгел. Мин башҡарғанға ғына бәйләнеш бар кеүек тойолалыр. Һуңғы ваҡытта йәмғиәттә ғаилә институтына ҡараш үҙгәрҙе. Айырыу­са йәштәр еңел генә айы­ры­лыша. Күптәрҙең башынан үткән ваҡиға сағыл­ғанға күрә был йыр тамашасыға яҡын.
“Төрттөрәһегеҙме?” – тип һо­ра­нығыҙ. Юҡ. Кемгәлер үпкәләү, төрттөрөү миңә хас түгел. Юл­дарыбыҙ айырылды икән, хатта быға тиклем йәнәш атлаған яҡын кешеләрме, дуҫтармы ул, тимәк, шулай булырға тейеш. Тормошомдоң был битен ябам да артабан йәшәй башлайым. Был һәр юҫыҡта ла шулай. Ғәҙәттә, әлеге ябылған битте яңынан асып ҡарамайым, үкенеп ултырмайым. Бөт­кән, киткән, онотолған...
– Балалар ми­нең юлды һай­ламаны, ти­һә­геҙ ҙә, быйыл йәй­ге гастрол­дә­регеҙҙә ҡыҙығыҙ ме­нән йөрө­нөгөҙ буғай?
– Уның музыка менән шөғөлләне­үен хобби тип ҡабул итәм. Әхирәт­тәре менән “Наҙ” тигән төркөм ойоштороп, йырлайҙар. Өс-дүрт йыр яҙҙырҙылар. Әҙер репертуар булғанда, әсәйеңә терәк бул, тип гастролгә алып сыҡтым.
– Тимәк, хәҙер һеҙҙе ҡурҡмайынса династия тип йөрөтөргә була. Әсә­йегеҙ Флүрә Туйсина оҙаҡ йылдар ауыл­да талантын “йәшереп” йәшәне. Яҡын кешегеҙ менән мөнәсәбәт­тәр ни­сек?
– Шулай килеп сыға инде: хәҙер беҙ – династия. Әсәйем­де һөт айыртҡанда йырлап ултыра тип күҙ алдына килтерәм гелән. Кәрәкле нотаны ала ал­маһа: “Мин сепараттың тонал­легенә көйләнгәнмен”, – тип көлөп тә ала ул.
Әсәй менән арабыҙҙы ныҡлы ептәр бәйләй. Кәңәш һорап тәү сиратта уға мөрәжәғәт итәм. Яңы йырҙы иң тәүҙә әсәйемә ишет­терәм. Уның доғалары тор­мошомда ярҙам итәлер тигән фекерҙәмен.
Өс йәштән сәхнәлә мин. Әсәй үҙе лә һиҙмәҫтән беҙҙе сәнғәткә ылыҡтырҙы. Ҡолсора ауылында клуб мөдире булып эшләне ул. Ҡул аҫтында йыр­лаған бала кәрәк ине. Шулай итеп, мәктәп йылдары ауыл клубы сәхнәһендә үтте. Өфө­лә­ге сәнғәт институтына уҡыр­ға инергә хыяллана инем. Атай-әсәйем быға ике ҡуллап ҡаршы булды. Сибайға баш­ланғыс кластар уҡытыусыһы әҙерләгән педагогия училище­һына ебәрҙеләр. Имтихан тап­шырырға килгәс, Өфөләге сәнғәт институтынан бер төркөм уҡытыусы абитуриенттарҙы ҡарарға килгән, тигән хә­бәр­ҙе ишетеп, шунда киттем. “Өмөт юҡ” тип мөһөр һуҡ­һағыҙ, документтарым­ды училищенан алмайын­са, баш­ланғыс класс уҡы­тыусы­һы буласаҡмын. “Өмөтлө” тиһә­геҙ, иртәгә үк документтарымды алып киләм, ти­нем. Шулай итеп, студент булып киттем. Әсәйем менән атайым йөрәктәрен тотоп ултырып ҡалды.
Династия тигәндән, һеңлелә­рем Илүзә менән Илгизә баян һәм фортепиано класын тамамлап, әле балалар баҡсаларында кескәйҙәргә йыр-бейеү дәрес­тәре бирә. Ҡустым Илшат баян­да оҫта уйнай, бер мәл Баймаҡ мәҙәниәт һарайында ла эшләп алды. Әле ул өс бала атаһы, шуға оҙон аҡса артынан Себер тарафтарына сығып китте.
Башҡа ауыл клубтарынан айырмалы, Ҡолсорала бер ва­ҡытта ла мәҙәниәт усағының эше һүрелмәне. Был – Флүрә Париж ҡыҙының хеҙмәте...
Әсәйемдең клубта атҡарған эшенә аптырайым. Ауылда ҡа­тын-ҡыҙҙың эше тауыҡ сүпләһә лә бөтмәҫ! Ғүмер буйы улар ҡура тултырып мал-тыуар көттө. Бынан тыш, кисен әсәй клубта йә фольклор менән шөғөлләнә, йә район сараларында ҡатнаша. Һабантуйҙар, ярыштар – һанап бөтөрлөк түгел. Ә халыҡты бит ойоштора ла белергә кәрәк. Сара үткәреү өсөн аҡсаһын табыу – үҙе бер бәлә. Бер үҙе ул барыһын да йырып сыға алмаҫ ине. Ошо усаҡты һүндермәгән ауыл­даш­тарға рәхмәт. Уларҙың тырыш­лығы арҡаһында Ҡолсо­ралағы ауыл мәҙәниәт йорто тураһында бөтөн республика халҡы белә тиергә була. Беҙҙең ауылда эскерһеҙ кешеләр йәшәй. Улар тәбиғи сафлығын юғалтмаған. Бәлки, шуға ла клуб гөрләп торалыр.
– М. Ғафури исемендәге Баш­ҡорт дәүләт академия драма театрында ун биш йыл хеҙмәт итәһегеҙ. Былтыр һеҙ­гә “Башҡортостандың атҡа­ҙан­ған артисы” тигән маҡ­тау­лы исем бирелде. Һуң­ғы арала ниндәй спек­такл­дәрҙә ҡат­нашаһығыҙ?
– Ф. Бүләковтың “Хыял диң­ге­ҙе” драмаһында – Зилә, “Мөхәб­бәт ҡарағы”нда – Тәнзилә, М. Бу­ранғоловтың “Шәүрәкәй” комедияһында – Сәсән ҡыҙ, Р. Кин­йәбаевтың пьесаһы буйынса ҡуйылған “Әбейүшкә...”лә Гөлсара ролдәрендә сәхнәгә йыш сыҡтым. Улар араһында “Мин – ҡатын-ҡыҙ” спектакленән Алтынсәс роле иң яҡынылыр, моғайын.
Һуңғы йылдарҙа психологик яҡтан ҡатмарлы, ролдең фәл­сәфәһе булған образдарҙы үҙ итәм, сөнки был осраҡта геройыңды асыр өсөн эҙләнергә кәрәк.
– Концерт тураһында бер кәлимә һүҙ...
– Соло-концерт менән беренсе тапҡыр сәхнәгә сығам. Дуэт менән йырҙар башҡарыу өсөн әсәйемде саҡырғанмын. М. Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театры йәш­тәре, хеҙмәттәштәрем дә кисә­нең биҙәге буласаҡ. Тамашасы хөкөмөнә быға тиклем башҡа­рылған йырҙарҙы ла, яңыларын да сығармаҡсымын. Концертҡа әҙерлекте бер йыл элек баш­лағайным, шуға минең ижад һөҙөмтәһен килеп күрегеҙ!