Ҡоймаҡ ҡоя иртән
әсәйем,
Битен йыуа иркә
бесәйем.
Иҙәндәрҙә – ҡояш
сыуағы,
Сәскә ата сирен
ҡыуағы.
Бала саҡтың сихри
төҫөндә,
Кисәгеләй әле иҫемдә
Өләсәйҙең ҡаҡса
һыны ла,
Атайымдың ҡатҡан
туны ла.
Бәхеттәрҙе үлсәп, ҡабатлап,
Яҙмыш йөрөй шым ғына атлап.
Беҙ йоҡлайбыҙ, бер ни булмаған,
Егерменсе быуат тулмаған...


Ырымбур шағирәһе Нәфисә Смаҡо­ва­ның “Егерменсе быуат” тигән ошо шиғырын уҡығанда күҙ алдыма ҡапыл алыҫтағы ба­ла сағымдың сағыу манзараһы килеп баҫ­ты. “Шым ғына атлап” йөрөгән Яҙ­мыштың аяҡ аҫтында иҙән таҡталарының шығыр­лап ҡуйыуы, уның һиҙелер-һиҙел­мәҫ иҫкән еленән ағастарҙа япраҡтар ҡыштыр­лашыуы, бышылдашыуы ҡолағы­ма салынды, тәҙрәгә үрелгән сирен ботағынан хуш еҫ өйөмә таралды... “Беҙ йоҡлайбыҙ, бер ни булмаған...” Һәр баланың киләсәге, һәр кемдең тәҡдире, замандың тын алышы, дәүерҙәрҙең ал­машынырға әҙерләнеүе, аяғүрә баҫып килгән көслө тулҡын кеүек, йыраҡтан уҡ зиһенде ойотоп, сихри тынлыҡҡа сумдырып, шым ғына көс йыялыр һымаҡ тойолдо миңә ошо мәлдә.
Шиғырҙа нимәнелер тасуирлап ҡына ҡалмай, үҙеңдең ваҡытты тойомлауыңды биреү, заман һулышын ишеттереү һәр шағирҙың ҡулынан килә торған эш түгел! Нәфисә иһә шиғырҙарын, “оран һалмай”, ерҙә ике аяғы менән ныҡлы баҫып торған эшсән илһөйәр булараҡ, ерлекле һәм ышандырырлыҡ итеп яҙа.
Ырымбур өлкәһе Александровка райо­нының Иҫәнгилде ауылында башҡорт әҙә­биәте классигы Сәғит Агиштың тыуыуына 110 йыл тулыуға арналған сара­ларҙа Нәфисә Смаҡованың шиғри ҡулъ­яҙ­маһын тикшереү ҙә үтте. Яҙыу­сы­лар Рауил Бикбаев, Тимерғәле Килмөхә­мәтов, Хисмәт Юлдашев, Мөнир Ҡунафин, Лариса Абдуллина, Светлана Ғафурова ҡатнашлы­ғын­да­ғы шиғриәт секцияһы ултырышында ша­ғирәнең ҡулъяҙмаһын Зәйнәб Биишева исемендәге “Китап” нәшриәтендә айырым йыйынтыҡ итеп сығарырға кәрәк тигән фекер әйтелде.
Осрашыуҙарҙа, ижади семинарҙарҙа, конференцияларҙа йыш ҡына: “Шиғыр яҙыу өсөн нимә кәрәк?” – тигән һорау ҡуям. Берәүҙәр: “Ваҡытты һиҙеү”, — ти. Икенсе­ләр: “Тел байлығы”, — ти. Өсөнсөләр, яҙышыусы кешегә иң мөһиме – тормошто, халыҡ ижадын белеү, тип иҫәпләй. Бөтә яуаптар ҙа дөрөҫ бит! Ләкин ни өсөн ошо сифаттарҙың бөтәһенә лә эйә булған бик күптәр шиғыр ҙа, роман да яҙа алмай? Тимәк, тағы ла ниндәйҙер бик һирәк осрай торған нәмә кәрәк. Ул да булһа – донъяны үҙеңсә күреү! Йәшәйештәге һәр нәмәнең бөйөк фәлсәфәүи мәғәнәһен үҙеңсә асыу һәм һөҙөмтәлә шуны кешеләргә белде­рергә теләү! Әйтер һүҙең булыу — ижад­тың асылы шунда ла баһа!
Әҙәбиәт йылында бик күп ҡулъяҙмалар ҡарап сығырға тура килде. Авторҙар ара­һында донъяны үҙенсә күреп, үҙе тапҡан образдар, тел биҙәктәре менән эш итеү­селәр күпме? Үкенескә ҡаршы, күп түгел. Иң ҡыҙығы – хатта яҙыусы таныт­маһын йөрөтөүселәр араһында ла донъяны үҙен­сә асыусы әҙиптәр һирәк. Әммә тик ошо һирәктәр генә әҙәбиәт юғарылығын билдәләй.
Йәнле, һутлы, йор теле менән арбай Нәфисә Смаҡованың шиғырҙары. Ырымбур башҡорттарының үҙенсәлекле ерле һөйләше, халыҡсан юморы, тел биҙәктәре, ғөрөф-йолалары сағыла уларҙа.
“Йән дуҫҡайым минең, Фәрзәнә,
Һирәк килгәнемә әрләмә.
Фәрзәнәң дә һаман килмәй, тиеп,
Минең тупһам күптән ғәрләнә”, —
тигән юлдарҙы ятлап алып, үҙ дуҫтарың менән аралашҡанда әйтеп ебәрге килә хатта! Ниндәй йылылыҡ, ихласлыҡ, шаян­лыҡ бөркөлә был һүҙҙәрҙән.
Нәфисә менән танышлығыбыҙға байтаҡ. Ошондай шиғырҙарында уның ысын асы­лы ята. Йомарт, алсаҡ, кешегә иғтибарлы, ҡунаҡсыл, шуҡ, төртмә тел, баҫҡан ерендә ут сәсрәтеүсе Нәфисә шиғырҙарында ла шулай. Бер шиғырында яҙғанса, “нәфис­ләнеп” ҡәләм тибрәтмәй ул. Урал ағаһы, уға исеменә тап килгәнсә яҙырға кәңәш итә, юғиһә:
“Әйткәндәрең – ҡылдан ишкән ҡороҡ,
Йыртып килеп ята муйынға!” – ти.
Күҙ алдына килтерегеҙ әле: ҡылдан ишкән ҡороҡтай муйындан алған һүҙ! Ниндәй тасуирлау көсө!
“Ни эшләйем, әгәр тамырымда
Ҡыҙыу ҡыпсаҡ ҡаны уйнағас!” –
тигәнендә Нәфисәнең көслө тембрлы тауышы ишетелеп торғандай.
Бик ҡыҙыҡлы фәлсәфәүи шиғырҙары бар Нәфисәнең (“Тау менән Танау”, “Дөрөҫ менән Ялған”, “Өфө туны”). Ижади һыҙ­ланыуҙар, уйҙарҙың осона сыға алмай ға­запланыуҙар ҙа уға ят түгел. Шулай ҙа матур, һутлы теле йыш ҡына фекергә ҡара­ғанда ла ҙурыраҡ арбағыс көс бирә шиғырҙарына:
“Ырымбурҙың шәле биҙәк-биҙәк,
Һарыҡташтың ҡаймаһы селтәр...”
Йәки:
“Ялтыр ялын ялбыратып,
Ярһып сапты яҙҙарым.
Яңылышты ярып сығып,
Тоймай ҡалдым наҙҙарын...”
Шағирәнең өндәр менән оҫта уйнауын күрһәтә был юлдар. Тәбиғи моң, тыуған ауылы Ҡотломбәттең йор һөйләше, ҡы­ҙыҡлы һүҙбәйләнештәр, тормошсан аҡыл – Нәфисә Смаҡова ижадының айырылмаҫ биҙәктәре.
“Дәфтәр ҡуйынында йоҡлай ҡәләм”, —
ти шағирә, тылсымлы юлдарҙың тыуыу серенә ишаралап. Ҡәләмеңә бөтмәҫ ил­һам, йоҡоһоҙ төндәр, ҡабатланмаҫ табыштар, яңынан-яңы асыштар теләйем, Нәфисә.