Элекке “Нефтсе” мәҙәниәт һарайының заманса реконструкцияланыуы,“Башҡортостан” дәүләт концерт залы тип аталыуы тотош республика халҡында хуплау тапты һәм ҡәнәғәтлек, ғорурлыҡ хистәрен тыуҙырҙы. Асылғандан бирле унда бер-бер артлы мәҙәни-музыкаль саралар уҙыуы, залдың халыҡ менән шығырым тулы булыуы тап шул хаҡта һөйләй. Йәнә ҡыуаныслы күренеш: тиҫтәләрсә йыл хыялланып барлыҡҡа килгән Милли симфоник оркестрыбыҙҙың 23-сө йыл инде үҙ залы һәм рәхәтләнеп эшләрлек шарты юҡ ине. Ниһайәт, республика Башлығы Рөстәм Хәмитовтың хәстәрлеге менән уларҙың күптәнге хыялы тормошҡа ашты – “Башҡортостан” дәүләт концерт залының өсөнсө ҡаты тотошлайы менән ошо коллективҡа бирелде. Әле ҡыуанып, шунда күсенеп ятҡан саҡтары. Хәҙер классик музыкаға һыуһаған меңләгән юғары зауыҡлы халыҡтың да шатлығының сиге юҡ. Уларҙың бында уҙған һәр кисәгә ашҡынып ағылыуы ошо хаҡта һөйләй. Яңыраҡ Башҡортостан Милли симфоник оркестрының “STEINWAY @ SONS” (“Стейнвей һәм Улдары”) рояленең исем туйы рәүешендә Башҡортостандың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре, профессор Наилә Хәмиҙуллинаға 75 йәш тулыуға арнап уҙғарылған концертына тамашасыларҙың зал тулы килеүе лә шуны күрһәтте.
Бында, әлбиттә, халыҡты ныҡ ҡыҙыҡһындырған икенсе сәбәп тә бар — концерттың беренсе бүлегендә П. Чайковскийҙың “Оркестр менән фортепиано өсөн концерт”ын республиканың мәҙәниәт министры Әминә Шафиҡова үҙе Германияға барып, һайлап алып ҡайтҡан роялдә уйнаны.
Тамашасылар араһында республика Башлығы Рөстәм Хәмитов, Рәсәйҙең Федерация Советы ағзаһы Лилиә Ғүмәрова, Дәүләт Йыйылышы – Ҡоролтай Рәйесе урынбаҫары Йомабикә Ильясова, Башҡортостан Хөкүмәте Премьер-министры урынбаҫары Салауат Сәғитов, Өфө ҡалаһы хакимиәте башлығы Ирек Ялалов һәм башҡа рәсми кешеләр ҙә бар ине.
Алғараҡ китеп, шуны ла әйтергә кәрәк: концерттың беренсе бүлеге тамамланғас, мәҙәниәт министры Әминә Шафиҡованың донъя шедеврына әйләнгән әҫәрҙе виртуоз башҡарыуын тамашасылар аяғүрә баҫып бик оҙаҡ алҡышланы һәм сәскә гөлләмәләренә күмде. Республика Башлығы Рөстәм Хәмитов та, сәнғәт әһелен ихлас ҡотлап, сәскә бүләк итте.
Концерттың икенсе бүлегенә барып етер алдынан әлеге ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙырған легендар рояль хаҡында һөйләмәү мөмкин түгел.
Донъяла киң билдәле “Стейнвей һәм Улдары” фортепиано фирмаһы 1853 йылдан хәҙерге көнгәсә уңышлы эшләп килә икән. Ҡыҙыл ағас эшкәртеүсе Генрих Энгельгарт Стейнвей Германияның Брауншвейге ҡалаһында инструментты өйөндәге кухняла үҙ ҡулы менән яһай. Ошо шарттарҙа 482 фортепиано етештергән. Һуңынан Генрих АҠШ-ҡа эмиграцияланған.
Америкала “Стейнвей” фирмаһының тәүге 483-сө фортепианоһы 500 долларға һатылған, һәм ул әле булһа Нью-Йорктың Сәнғәт музейында ҡәҙерләп һаҡлана икән. Шуныһы ла ҡыҙыҡлы: Генрих Стейнвейҙың биш улы булһа, барыһы ла аталарының эшен уңышлы дауам итә. 1867 йылда фирма ҙур Алтын миҙал менән бүләкләнгән. Хәҙер йылына 5 мең инструмент етештерә. АҠШ банкында 300 рояль һаҡлана һәм данлыҡлы пианино оҫталарына концерттар өсөн ҡуртымға бирелә икән.
Германияла меңләгән деталдән йөҙләгән белгес ҡорған “Стейнвей һәм Улдары” рояле, һис шикһеҙ, “Башҡортостан” дәүләт концерт залының ҙур биҙәге буласаҡ. Мәҙәниәт министры Әминә Шафиҡованың П. Чайковскийҙың үлемһеҙ әҫәрен башҡарыуы ла барлыҡ тамашасылар күңелендә, рухи тормошобоҙҙа ҙур ваҡиға булып ҡаласаҡ.
Әминә Шафиҡова – Башҡортостандың атҡаҙанған артисы, Шәйехзада Бабич исемендәге дәүләт йәштәр премияһы лауреаты, пианистарҙың Франция, Болгария һәм Италияла уҙған халыҡ-ара конкурстары дипломанты.
Концерттың икенсе бүлегендә Роберт Шумандың “Виолончель өсөн оркестр менән концерт”ы, Виктор Соболевтың “Һыу инәһе” балетынан көйҙәрҙе виолончелдә Башҡортостандың атҡаҙанған артисы, халыҡ-ара һәм Бөтә Рәсәй конкурстары лауреаты Рөстәм Хәмиҙуллин тамашасыларҙың йөрәгенә барып етерлек итеп башҡарҙы.
Роберт Шумандың виолончель өсөн был концерты тарихы төрлө серҙәр менән дә ярайһы уҡ ныҡ билдәле. Композитор тормошоноң һәм ижадының һуңғы осоронда, үҙенә ҡул һалырға йыйынғанда, ошо партитураны Дюссельдорфтағы өйөндә ҡат-ҡат эшкәртә, төрлө төҙәтмәләр индерә. Ул Рейн аша һалынған күперҙән һыуға ташланғанда, өҫтәлендә әҙер виолончель концерты ятып ҡала. Хәҙер ул концерт бар ерҙә симфоник кисәнең биҙәге итеп башҡарыла. Тамашасыға шул да ныҡ оҡшаны: концерттың ике солисы ла – Әминә Шафиҡова менән Рөстәм Хәмиҙуллин – үҙҙәренә бирелгән тәүге сәскә гөлләмәләрен профессор Наилә Хәмиҙуллинаға бүләк итте.
Ошо ҙур тамашаның дирижеры Санкт-Петербург ҡунағы Виктор Соболев “Һыу инәһе” балетын донъяға билдәле әкиәтсе Ганс Андерсендың шул исемдәге әкиәте мотивында 2000 йылда уҡ ижад иткән. Автор кисәлә балеттан сюита тәҡдим итте. Халыҡ-ара конкурстар лауреаты Руслан Вәлиев кларнетта соло башҡарып, Өфөлә премьера яһаны.
Милли симфоник оркестрҙың ғәжәйеп концертын оркестрҙың әҙәбиәт бүлеге мөдире Эльмира Ижболдина, һәр ваҡыттағыса, тамашасы күңеленә хуш килерлек итеп алып барҙы.
Тамаша башланыр алдынан миңә оркестр директоры, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы, күренекле скрипкасы Алексей Воронинды осратып, кәйефтәрен һорашырға форсат тейҙе.
Түбәһе күккә тейеп йөрөгән директор:
– Кәйефте һөйләп тораһы ла юҡ. Тотош оркестр коллективының күңеле күтәренке. Яңы залда яңыса эшләү хыялдары менән йәшәйбеҙ. ШОС һәм БРИКС саммиттарына яңы программа әҙерләйбеҙ. Башҡортостандың атҡаҙанған артистары Айгөл Моратова (альт), Ирина Таболдина (габой), Татьяна Кривоногова (виолончель), Владимир Семин (флейта), халыҡ-ара конкурстар лауреаты, оркестр етәксеһе, скрипкасы Илшат Мөслимов — ғөмүмән, тотош оркестр коллективы ҡанатлы бөгөн, — тип ҡыуанысын уртаҡлашты.
Мин иһә онотолмаҫ концертта тыуған шатлығымды, тәьҫораттарымды шиғыр юлдарына һалдым да уны уҡыусыларға тәҡдим итмәксемен. Был милли симфоник оркестр коллективына рәхмәт белдереп, уларға яңы уңыштар теләп, барлыҡ хыялдарығыҙҙы тормошҡа ашырырға яҙһын, тим.
Мәҙәниәт беҙҙә — халыҡ рухы,
Министры, гүйә, батшаһы.
Алда һәр саҡ мәҙәниәт булһа,
Еңел еңеп булыр башҡаһын.
Ә Әминә Ивний ҡыҙы бөгөн
Мең кешегә ҡорғас тамаша,
Һоҡландырҙы залды. Үҙенән дә,
Уйнауынан күҙҙәр ҡамаша.
Талпынғанда рояль эргәһендә
Бөрйән ҡыҙы Бөрйән ҡортолай,
Оло күстәй эркелгәндә халыҡ,
Сәхнә булды тыуған йортолай.
Ҡанатланып сәхнәбеҙгә сыҡҡас,
Башҡарыусы булып Әминә,
Халыҡ күңеленә генә түгел,
Тотош донъябыҙға йәм инә.
Чайковский тағы яҡынайҙы
Йәш министр оҫта уйнауҙан.
Сәнғәт рухы тағы күтәрелде
Яҡты хистәр, яҡты уйҙарҙан.
Яңы залда, иҫке залда булһын —
Йыш уйнаһа милли оркестр,
Тиҙ табырҙар бөтә ерҙә юлды
Халыҡ йөрәгенә асҡысты.
Йыһан һымаҡ халҡым хыялдары,
Беҙҙең маҡсатыбыҙ ҙур алда.
Бындай тамашалар мәңге барһын
“Башҡортостан” тигән ҙур залда,
“Башҡортостан” тигән ҙур залда!
Ирек КИНЙӘБУЛАТОВ,
Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты.