Ат сабышы

Иң тәүге бәйге — ат сабышы. Унда, ғәҙәттә, үҫмер малайҙар сабыша. Бәйгегә тиклем аттарҙы тәрбиәләйҙәр. Бәйгенең беренсе бүләген (һебәһен) ауыш ҡолғаға тағып ҡуйыр булғандар. Беренселекте алыусы, сабып килешләй үк, ул бүләкте эләктереп алған. Көрәш бәйгеһен дә малайҙар башлаған. Шунан ғына ир ҡорона еткәндәр бил һынашҡан. Көрәшселәр буй йә ауырлыҡҡа ҡарап түгел, ә йәрәбә, шыбаға буйынса көрәшкән. Ғәҙәттә, һәр ауыл үҙенең батырын махсус әҙерләгән: тәкә һуйып, ай буйы ашатып, һыйлап йөрөткәндәр.
Борон йома көн иртән һуйылған малдың ҡанын мөгөҙгә һалып (йә туҫтаҡ менән) батырға эсергәндәр. Батыр даны ырыу данына әйләнгән. Ҡунаҡтар, бер урынға йыйылып, йомортҡа тәгәрәткән. Оло түңәрәк булып, әйләнә-тирәләй ултырған йәш-елкенсәк, малайҙар йомортҡа тотоп алыр өсөн ирмәк итеп төрткөләшкән.

Һабантуй һыйы
Аңлатмалар
Көрәш йолалары: бил һынашҡанда ҡысҡырырға, аяҡ салырға, ҡушаҡ менән көрәшсенең бөйөрөнә баҫырға йәки тубыҡланып ҡабырғаға һалып йығырға ярамай. Бөтә был ҡағиҙәләр көрәштең физик көс һынашыу ғына түгел, ә аҡыл, оһоллоҡ, Ил башы булырҙай ирҙе һынау, махсус статусҡа эйә булыу хоҡуғына өлгәшеү сараһы икәнен күрһәтә. Этногенетик, тарихи тамырҙары бик тәрән һәм халыҡ-ара ареалы киң булған институт (ҡаҙаҡ, ҡырғыҙ, алтай, бүрәт, монгол, ҡарағалпаҡ, сыуаш һ.б. халыҡтарҙа) боронғо төркиҙә хакимлыҡ итеү системаһының бер өлөшө булған, күрәһең.
Һәр ауыл, ҡаҙан аҫып, байрамға атап һуйған һуғымын бешергән, ситтән килгән ҡунаҡтарҙы бүлешеп алып һыйлаған, хөрмәт иткән. Һуғым башын йәки баш итен ҡарттарға илтеп биргәндәр. Йола буйынса, уны, баш эйеп, батыр килтергән. Аҡһаҡал йә мулла ҡабул иткәндә егеткә рәхмәт әйткән. Баш итен ҡарттар барыһы ла ауыҙ итергә тейеш булған. Өлөшсө иң тәүҙә алып килеүсе батыр егеткә баш итенең уң ҡолағын (йә ҡолаҡ арты өлөшөн) киҫеп биргән дә: “Уң хәбәр менән генә йөрө!” — тигән.
(Дауамы. Башы 180-181-се һандарҙа).