Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ҡөрьәнде тәржемә итеүҙә өлөшө ҙур
Ҡөрьәнде тәржемә итеүҙә өлөшө ҙурҒүмер – йондоҙ атылыуына тиң ара, тиҙәр. Бер кеше лә үҙенә йәшәү өсөн күпме ваҡыт бирелгәнен белмәй, әммә һәр кемдең бурысы – ошо арауыҡты лайыҡлы үтеү, яҡты эҙ ҡалдырыу. Ғүмер оҙонлоғо әҙәм балаһының башҡарған эштәре, өлгәшкән ҡаҙаныштары, башҡалар күңелендә урын биләү-биләмәүе менән баһаланалыр.


Исеме донъяға билдәле ғалим, танылған шәрҡиәтсе, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Фәнил Байышев бөгөн арабыҙҙа булмаһа ла, яҡты иҫтәлеге халыҡ күңелендә һаҡлана. Ул фани донъя менән бик иртә хушлашты, әммә үҙе хаҡында мәңге онотолмаҫ хәтирәләр, нур, йылылыҡ ҡалдырҙы.
Миңә Фәнил Нафиҡ улының апалары Мәүлиҙә Сәфәрова, Мәүлиха Ергиҙова һәм Зөһрә Шаһмөхәмәтова менән танышыу насип итте. Улар ҡустыларының бала сағы, үҫмерлек йылдары, тормошо, ижад юлы тураһында һөйләне. Буласаҡ ғалим Балаҡатай районының Монас ауылында тыуған.
– Бәләкәйҙән тырыш, зирәк, тынғыһыҙ булды, – тип хәтер йомғағын һүтте уның бер туған апаһы Зөһрә. – Биш йәшендә үк уҡырға өйрәнде. Был йәһәттән олатайыбыҙ Фәррәх Ислаховтың ярҙамы ҙур булды. Хәтеремдә, ҡустым тәү тапҡыр мәктәпкә барғас, уҡытыусылары Йомабикә Низам ҡыҙы уның уҡый белгәненә ныҡ аптырағайны. Фәнил китап яратты. Бәләкәй сағында уҡ өйҙә һәм китапханала булғандарын уҡып бөткәйне инде.
Белеме, тырышлығы менән айырылып торған малайҙы бишенсе класҡа Өфөләге 1-се мәктәп-интернатҡа алалар. Ҡалала Фәнил Мәүлиҙә, Мәүлиха апаларына барып йөрөй. “Уны әхирәттәрем зирәклеге, өлкәндәр һымаҡ фекер йөрөткәне, алсаҡлығы өсөн ярата торғайны. Күп йылдар үткәс тә ҡустымды онотмай, тормошо, эшмәкәрлеге хаҡында белешеп торҙолар”, – ти Мәүлиха апай.
Фәнил баш ҡалала уҡыған сағында туғаны, ғалим, СССР Фәндәр акаде­мияһының Өфөләге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтының ғилми хеҙмәт­кәре Таһир Байышев менән йыш осраша. Тап ул үҫмерҙең күңеленә фәнгә ҡарата һөйөү һала, дөрөҫ юл күрһәтә, артабанғы яҙмышын бил­дәләй.
Мәктәпте тамамлағас, Фәнил тыуған яғына ҡайтып, Айҙаҡайҙа урыҫ теле уҡытыусыһы булып эш башлай. Күп тә үтмәй уны армия сафына алалар. Хәрби бурысын үтәп ҡайтҡас, белемгә ынтылған егет Ленинград дәүләт университетының Көнсығыш факультетына уҡырға инә. Бында ла үҙен тик яҡшы яҡтан таныта. Кешелекле, ярҙамсыл, ябай, алсаҡ егеттең эргәһенән кеше өҙөлмәй, дуҫ-ише күп була. Шуға ла үҙен төркөм, факультет старостаһы итеп һайлап ҡуялар. Ул йылдарҙа егет инглиз, фарсы, ғәрәп телдәрен ныҡлап өйрәнә. Шулай уҡ ғүмерлек мөхәббәте Рәмилә Марат ҡыҙын осратып, ғаилә ҡора.
Фәнил Нафиҡ улының артабанғы тормош юлы Йәмән менән бәйле. 1983 – 1987 йылдарҙа ул был республиканың премьер-министры консультанттары һәм планлаштырыу буйынса кәңәшселәре төркөмөндә тәржемәсе була. Әммә унда һуғыш сыҡҡас, ғаиләһе менән Башҡорт­останға кире ҡайтып, Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтына эшкә урынлаша. Ғәрәп телен яҡшы белгәне, боронғо яҙыуҙарҙы ла уҡый алғаны өсөн Фәнил Нафиҡ улына Ризаитдин Фәхрет­диновтың ижадын өйрәнеү бурысы йөкмәтелә.
Кандидатлыҡ диссертацияһын яҙған ваҡытта иһә уны бар донъяға билдәле иткән ваҡиға була. Педагог Дан Кинельский Ҡөрьәнде башҡорт теленә тәржемә иткәс, был хеҙмәтте бар яҡлап ҡарап сығыу, тикшереү мәжбүрлеге тыуа. Ошо эшкә Фәнил Байышевты тәҡдим итәләр. Күп тә үтмәй Ҡөрьәнде башҡорт телендә баҫтырыуға әҙерләү өсөн “Урал” баш­ҡорт халыҡ үҙәге ҡарама­ғында ижади төркөм төҙөлә. Уға етәксе итеп Фәнил Нафиҡ улы тәғәйенләнә.
– Ҡустым был эшкә йәне-тәне менән бирелде, – тип хәтерләй Зөһрә апай. – Осрашҡанда ла: “Апай, ғәфү ит, ваҡытым бик тар, ҙур эш башҡарам”, – ти торғайны.
Шулай итеп, Ҡөрьәнде башҡорт телендә баҫтырып сығарыуға баһалап бөткөһөҙ ҙур өлөш индерә Фәнил Байышев. Халҡыбыҙ күңеленә иман нуры һалышҡан, йорттарға нур, ҡот өҫтәгән изге кеше ул. Бынан тыш, ғалимдың башҡа дини китаптарын ҡулланып, бихисап кеше ғәрәп телен өйрәнде, үҙе өсөн яңы донъя асты. Шәхестең һәр эшенең ҡиммәте баһалап бөткөһөҙ.
Эйе, фән күгендәге сағыу йондоҙ, бик иртә һүнһә лә, үҙенән һуң яҡты эҙ ҡалдырҙы. Ғалим хаҡындағы иҫтәлек күңелдәрҙә мәңге йәшәр, хеҙмәттәре халҡыбыҙға артабан да маяҡ булып торор.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы ҡойма ямғыр һәм йәшен хаҡында иҫкәртте
Башҡортостанда республика дауаханаларының баш табиптары менән телекүперҙәр асыла

Башҡортостанда республика дауаханаларының баш табиптары менән телекүперҙәр асыла 03.07.2025 // Йәмғиәт

Ике аҙна һайын медицина округтарының үҙәк дауаханалары һәм республика дауаханалары табиптары тура...

Тотош уҡырға 13

Өфөлә түләүле парковкалар буйынса кол-үҙәккә көнөнә 100-гә яҡын шылтыратыу ҡабул ителә
Республика райондарының береһендә медицина хеҙмәткәрҙәренә ярҙам саралары бойомға ашырыла

Республика райондарының береһендә медицина хеҙмәткәрҙәренә ярҙам саралары бойомға ашырыла 02.07.2025 // Йәмғиәт

Мәләүез районында йәш табиптарға торлаҡты ҡуртымға алыу хаҡы ай һайын 10 мең һум күләмендә...

Тотош уҡырға 14

Радий Хәбиров Башҡортостанда ҡалырға хәл иткән йәш ғалимдарға шәхсән ярҙам итергә вәғәҙәләне

Радий Хәбиров Башҡортостанда ҡалырға хәл иткән йәш ғалимдарға шәхсән ярҙам итергә вәғәҙәләне 02.07.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан бер ҡасан да ошондай күп талантлы, сағыу йәш ғалимдарҙы ҡабул иткәне юҡ ине,...

Тотош уҡырға 28

Республикала ғаилә ҙур суммала лотерея отҡан

Республикала ғаилә ҙур суммала лотерея отҡан 02.07.2025 // Йәмғиәт

Республикала ғаилә ҙур суммала лотерея отҡан...

Тотош уҡырға 18

Мәскәүҙә һабантуй ойошторола

Мәскәүҙә һабантуй ойошторола 02.07.2025 // Йәмғиәт

Мәскәүҙә һабантуй ойошторола...

Тотош уҡырға 19

Шишмә районының берҙән-бер ветераны 100 йәшен билдәләне

Шишмә районының берҙән-бер ветераны 100 йәшен билдәләне 02.07.2025 // Йәмғиәт

Шишмә районында берҙән-бер Бөйөк Ватан һуғышы ветераны Солтан Хәйҙәров 100 йәшлек юбилейын...

Тотош уҡырға 15

Республиканың автомобиль юлдарын үҫтереүгә 120 миллиард һумдан ашыу йүнәлтелә

Республиканың автомобиль юлдарын үҫтереүгә 120 миллиард һумдан ашыу йүнәлтелә 01.07.2025 // Йәмғиәт

Алдағы биш йыллыҡта Башҡортостанда автомобиль юлдарын үҫтереүгә һәм транспорт хеҙмәттәре сифатын...

Тотош уҡырға 20

Өфөлә Көнсығыш сығыу юлы өс төнгә ябыла
Июлдең беренсе декадаһында аномаль һауа торошо көтөлә
2026 йылда яңы йыл каникулдары 12 көн була

2026 йылда яңы йыл каникулдары 12 көн була 01.07.2025 // Йәмғиәт

2026 йылда яңы йыл каникулдары 12 көн була...

Тотош уҡырға 19