Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Уҡ кеүек төҙ булмаһа ла...
Өфөнән сығып, ҡайһы ғына тарафҡа юлланһаң да, әллә күпме йылға, күл, ауыл, ҡасаба, ҡала атамаларын күреп үтәһең. Уларҙың күпселеге башҡортса яҙылған, нәзәкәтле, наҙлы, яғымлы телебеҙҙә сәләм биреп, оҙатып ҡалғандай.
Айырыуса бөйөк Көньяҡ Урал төбәгендә булғанда күңелдә ошондай илаһилыҡ тояһың. Шул уҡ ваҡытта Өфөнән Ырымбурға, Туҡ-Соран буйҙарына, Һамарға, Яр Саллыға, Екатеринбургка, Силәбегә, Ҡурғанға тиклем оҙон-оҙон юлдар үткәнем бар. Ошо алыҫ араларҙа бихисап башҡорт атамаларына юлығып, тел һәм тарих донъяһына сәйәхәт иткәндәй булаһың. Ә бит уларҙың һәр береһе – үҙе бер ҡомартҡы, юйылмаҫ хәтирә.
Бына шундай атамаларҙың береһе — Уҡ йылғаһы – тураһында һүҙем. Республикабыҙҙың – Иглин һәм Силәбе өлкәһенең Әшә райондары ерҙәренән аға ул. Эҫемдең һул ҡушылдығы. Иглин районында шулай уҡ Уҡ тарлауығы тигән урын да бар. Салауат Юлаев нәҡ шул ерҙә батша ғәскәрҙәре менән һуғышҡан, тиелә риүәйәттә.
“Башҡортостан Республикаһының топонимдар һүҙлеге”ндә был гидронимға “уҡ (стрела) һүҙенән барлыҡҡа килгән” тигән аңлатма биргәнбеҙ. Мәғәнәһе асыҡ, аңлайышлы ла ул. Шулай ҙа ни өсөн “Уҡ” тип атағандар һуң әле? Уның һымаҡ төп-төҙ тиһәң, тау араһынан уралып-уралып ағып ята. Был һорауыма күренекле яҙыусы Ғәлим Хисамов асыҡлыҡ индерҙе. Ул матбуғат баҫмаларының береһенә биргән интервьюһында “Уҡ” гидронимының килеп сығышына бәйле ғибрәтле риүәйәт тураһында һөйләп үткән. “Хәҙерге Учалы районындағы Уралтау тирәһендә Уҡ йылғаһы аға (һүҙ шул уҡ Уҡ йылғаһы тураһында бара тип уйлайым — Р.Ш.). Ләкин ул уҡ һымаҡ төҙ, йәғни тура ғына аҡҡан йылға түгел. Ә ниңә һуң уны есеменә тура килмәгән исем менән атағандар?

Йылғаның атамаһы беҙҙең яҡҡа урыҫтар килмәҫ элек үк булған бер хәлгә бәйле. Биш ырыуҙың махсус йыйылған алтыны булған. Йәғни, һәр береһе үҙ өлөшөн индереп, “алтын фонд” барлыҡҡа килтергән. Хазинаның ҡайҙа ятҡанын һәр ырыуҙан бер генә кеше белгән. Урыҫтар был хәбәрҙе ишетеп ҡалған да сер һаҡлаған кешене эҙләп тапҡан. Тегеһе әлеге йылға буйында көн күрә икән. Уны төрлөсә ҡурҡытып та, алдатып та ҡарайҙар, ләкин телен сисә — алтындың ҡайҙа икәнлеген әйттерә алмайҙар. Ахыр сиктә араҡы килтереп эсерәләр. Баш еңеләйеп, аҡыл ҡыҫҡарғас, теле оҙоная бының. Барыһын да һөйләп бирергә тип ауыҙын асһа, эргәһендәге бәлиғ булмаған улы уға уҡтан атып та ебәрә. Сер сиселмәй ҡала. Был ғибрәтле ваҡиғанан һуң йылғаға “Уҡ” атамаһын бирәләр”.
Ошо риүәйәтте уҡығас, тарихы­быҙҙың тере шаһиты, телебеҙҙең ҡәҙерле ҡомартҡыһы ла баһа был ҡыҫҡа ғына, әммә уҡтай атылырға торған “Уҡ” гидронимы, тигән фекергә киләһең. Башҡорт тарихының алтындай ҡиммәтле ҡомартҡыһы ул.





Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Өфөлә түләүле парковкалар буйынса кол-үҙәккә көнөнә 100-гә яҡын шылтыратыу ҡабул ителә
Республика райондарының береһендә медицина хеҙмәткәрҙәренә ярҙам саралары бойомға ашырыла

Республика райондарының береһендә медицина хеҙмәткәрҙәренә ярҙам саралары бойомға ашырыла 02.07.2025 // Йәмғиәт

Мәләүез районында йәш табиптарға торлаҡты ҡуртымға алыу хаҡы ай һайын 10 мең һум күләмендә...

Тотош уҡырға 10

Радий Хәбиров Башҡортостанда ҡалырға хәл иткән йәш ғалимдарға шәхсән ярҙам итергә вәғәҙәләне

Радий Хәбиров Башҡортостанда ҡалырға хәл иткән йәш ғалимдарға шәхсән ярҙам итергә вәғәҙәләне 02.07.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан бер ҡасан да ошондай күп талантлы, сағыу йәш ғалимдарҙы ҡабул иткәне юҡ ине,...

Тотош уҡырға 15

Республикала ғаилә ҙур суммала лотерея отҡан

Республикала ғаилә ҙур суммала лотерея отҡан 02.07.2025 // Йәмғиәт

Республикала ғаилә ҙур суммала лотерея отҡан...

Тотош уҡырға 13

Мәскәүҙә һабантуй ойошторола

Мәскәүҙә һабантуй ойошторола 02.07.2025 // Йәмғиәт

Мәскәүҙә һабантуй ойошторола...

Тотош уҡырға 13

Шишмә районының берҙән-бер ветераны 100 йәшен билдәләне

Шишмә районының берҙән-бер ветераны 100 йәшен билдәләне 02.07.2025 // Йәмғиәт

Шишмә районында берҙән-бер Бөйөк Ватан һуғышы ветераны Солтан Хәйҙәров 100 йәшлек юбилейын...

Тотош уҡырға 11

Республиканың автомобиль юлдарын үҫтереүгә 120 миллиард һумдан ашыу йүнәлтелә

Республиканың автомобиль юлдарын үҫтереүгә 120 миллиард һумдан ашыу йүнәлтелә 01.07.2025 // Йәмғиәт

Алдағы биш йыллыҡта Башҡортостанда автомобиль юлдарын үҫтереүгә һәм транспорт хеҙмәттәре сифатын...

Тотош уҡырға 15

Өфөлә Көнсығыш сығыу юлы өс төнгә ябыла
Июлдең беренсе декадаһында аномаль һауа торошо көтөлә
2026 йылда яңы йыл каникулдары 12 көн була

2026 йылда яңы йыл каникулдары 12 көн була 01.07.2025 // Йәмғиәт

2026 йылда яңы йыл каникулдары 12 көн була...

Тотош уҡырға 14

Рәсәйҙә яңы һөнәри байрам булдырылды

Рәсәйҙә яңы һөнәри байрам булдырылды 01.07.2025 // Йәмғиәт

Адвокатура көнө 31 майҙа билдәләнә....

Тотош уҡырға 15

Башҡортостанда «Мәктәпкә әҙерләнергә ярҙам ит» хәйриә акцияһы башлана