Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Хаҡ юлды белем күрһәтә
Хаҡ юлды белем күрһәтәБик күп хәтер, ҡәҙер, иҫкә алыу кисәләрендә, исем ҡушыу, никах тантаналарында, һуңғы юлға оҙатыу, мәрхүмдәрҙең өсөн, ҡырҡын, йылын уҡытыу йыйындарында ҡатнашҡаным бар. Бик мәслихәт күренеш... Ҡан-ҡәрҙәштәр, күршеләр, таныштар йыйыла. Муллалар аяттар уҡый, өгөт-нәсихәт, изге теләктәр әйтә, күңелдәр хуш була.


Бәғзеләре сүрәләр уҡығас:
– Һорауҙарығыҙ бармы? – тип өндәшә.
– Ҡөрьәндә иң мөһиме нимә? – тип белешәм.
Белмәй. Күрәһең, Ҡөрьәнде ентекле, төплө өйрәнмәгән. Йә иһә, оятҡа ҡалмайым типтер, яңылыш яуап бирә. Йәнә бер-бер артлы һорайым:
– Аллаһ Тәғәлә ниндәй кешене үҙ итмәй, хуп күрмәй, яратмай?
– Дини ҡарашса, тереклекте, кеше­ләр­ҙе мәңге тере итә торған үлемһеҙ башланғыс?
– Раббының нисә йәннәте бар?
— Аллаһ Тәғәләне ни рәүешле күҙ алдына килтерәһегеҙ?..
Айырыуса дин әһелдәре ошо һорауға аптырап ҡала. Ҡайһылары минән үҙҙәре төпсөшә башлай:
– Йә, ни рәүешле һуң?
– Ҡөрьәндә әйтелеүенсә, Аллаһ – Күктең һәм Ерҙең Нурылыр. Эсендә шәм яндырылған йорт кеүек яҡты Нурҙыр Ул. Шәм иһә Шәмдәлгә ҡуйылған. Ул Шәмдәл алмас һымаҡ балҡыған йондоҙ кеүек йымылдай... Уның майы, үҙенә ут төртмә­һәләр ҙә, үҙенән-үҙе нур сәсә. Был яҡтылыҡ нур өҫтөнә нур булып яна. Аллаһ ихтыяр иткән кешеһен нурға ирештерә... Был нурлы Шәмдәл байтаҡ ҡына йорттарҙың эсен яҡтырта... Нәҡ Илаһи Нур булған өсөн дә Алла мәңге йәшәй, һәр ваҡыт булған һәм буласаҡ. Ул – үлемһеҙ. Ер, Күк, тереклек – бөтә нәмә Уға мохтаж. Аллаһ нур бирмәһә, кешенең нуры булмаҫ...
– Алла Нур булғас, әҙәме НУР өсөн ғүмер итә килеп сыға.
– Тап шулай. Кеше Нурҙа үә Нур ме­нән һәм Нур өсөн йәшәй. Ҡөрьән тәғли­мәтенсә, хатта ҡиәмәт көнөндә лә мөьмин ирҙәр менән мөьмин ҡатындарҙың алды­нан да, уңынан да донъяла ҡылған изге­лектәренең нурҙары яҡтыртыр. Монафиҡ ирҙәр менән ҡатындар иһә: “Беҙҙе көтөп тороғоҙ, ашыҡмағыҙ, яҡты­лығығыҙҙан, исмаһам, бер нур алып ҡа­ла­йыҡ”, – тип ялбарыр. Уларға: “Уҙға­ны­ғыҙға ҡайтып, яҡтылыҡ эҙләгеҙ”, – тиерҙәр...
– Һеҙ Бохарала, Ҡаһирәлә уҡыны­ғыҙмы? Ҡайһы мәсеттә имамһығыҙ? – тип ҡыҙыҡһынып һорашалар. 
Мин әлегә дин әһеле түгел, Ҡөрьәндең асылдарын өйрәнеүсе генә, шул нигеҙҙә әҫәрҙәр яҙыусы ғына, – тиһәм, ғәжәпләнәләр.
Аяттан һуң һөйләшеп ултырғанда, мин уларға дин менән фән аһәңдәшлеге юҫығында бығаса белмәгәндәрен, ишетмәгәндәрен, уйҙарына ла килтермәгәндәрен дә еткерәм.
– Фәндең бөтә тармаҡтары буйынса матди донъяны тикшергән йөҙәрләгән атаҡ­лы ғалим Аллаһ Тәғәләнең барлығын, Ғаләм, физик донъя, тәбиғәт Юғары Аҡыл мөғжизәһе икәнен, бөтә донъя, мөхит Уның менән һулыш алғанын таный. Бер нисәһенең генә булһа ла әйткәне менән танышайыҡ. Атаҡлы физик-математик Исаак Ньютондың (1643 – 1727) яҙыуынса: “Йыһандың ғәжәйеп төҙөлөшөн һәм аһәңдәшлеген фәҡәт барыһын да алып барыусы сикһеҙ ҡөҙрәт­ле Заттың планы буйынса төҙөлөүе ме­нән генә аңлатырға мөмкин. Был – минең беренсе һәм һуңғы һүҙем”. Физик Альберт Эйнштейн иһә: “Бөйөк шәхескә кеүек мин Аллаға ышанам һәм намыҫым ҡушҡанса әйтәм – тормошомдоң бер генә минутында ла атеист булманым”, – тигән.
— Ҡара әле, ҡара, Эйнштейн да Аллаға ышанған икән...
— Бельгиялағы Льежск универси­те­тының атом молекуляр физикаһы департаменты рәйесе Жюль С. белде­ре­үенсә: “Фән менән диндең беҙҙең за­ман­дағы кеүек бер ҡасан да шундай яҡын һәм тығыҙ бәйләнештә торғаны юҡ ине. Йыһан киңлеген өйрәнеүсе ғалимдар шул тиклем хозур һәм көтөлмәгән күре­неш­тәрҙе асты, уларға инде Алла юҡлы­ғын әйтеүе лә ҡыйын. Был мәсьәләлә башҡа ике төрлө фекер булыуы мөмкин түгел”. Астроном Гершель ошолай ти: “Фәндең офоҡтары киңәйгән һайын Мәңгелек Ижадсының һәм Ҡөҙрәтле Аҡылдың барлығын раҫлауҙар арта бара”. Электрондарҙы асҡан бөйөк физик Томсондың һығымтаһы ла фәһемле: “Бойондороҡһоҙ фекер эйәләре булыуҙан ҡурҡмағыҙ! Әгәр һеҙ шаҡтай аҡыллы фекер йөрөтһәгеҙ, фән ҡотолғоһоҙ рәүештә Аллаға ышаныуға килтерәсәк. Һеҙ фәндең дингә дошман түгел, ә ярҙамсы икәнен күрерһегеҙ”.
– Собханалла!.. Ысынлап та шулай тигәндәрме? Белмәгән инек.
– Был хаҡта минең “Башҡа донъялар, нур һәм йән” тигән тикшеренеүемдә ентеклерәк яҙылған. “Башҡортостан” гәзитендә баҫылды. “Йәшә әле, йәшә” тигән китабыма ла ингән. Алып уҡығыҙ! Мулла кеше белемле булырға тейеш.
Белеүемсә, күреүемсә, бихисап муллалар – әүәл юғары, махсус урта белеме лә булмаған ҡәрҙәштәр. Ятлап алған сүрәләрҙе теҙәләр, бер үк нәсихәттәрҙе, теләктәрҙе әйтәләр, догматик ҡарашҡа бирелеп, үҙҙәренекен туҡыйҙар... Серле, тылсымлы, иғтибарҙы йәлеп итерлек нәсихәт аҙ. Аяттары моңһоҙ тауыш менән күңелдәргә үтеп инмәй, үтә лә ҡоро ишетелә, өндәр хаталы... Бәғзеләре оҙаҡ йылдар гонаһ һаҙлығында булып, инде тәүбәгә килгән.
— Тәүбәгә килеүе ҡыуаныс, Хоҙай ярлыҡай, – тим. 
Ихтирамлы, абруйлы дин әһеле булыу өсөн белемле лә, иманлы ла, кешелекле лә, яғымлы тауышлы ла булыу зарурҙыр. Әбйәлил районы Өскүл ауылынан бер мулла шундай ҡөҙрәткә эйә ине, ул йәсин уҡығанда тән тетрәй ине. Вәт, исмаһам, уҡый, моңло тауышлы йырсы ла шул... Ул минең “Һүҙ тылсымы” тигән эссемда ла телгә алына. Ғәрәп Иле дин әһелдәре Ҡөрьәнде йәндәргә үтерлек итеп уҡый. Интернеттан һоҡланып, хатта ки күҙҙәрем йәшләнеп тыңлайым. Әбү Бәкер Әш Шәт­ри шул тиклем хис-кисерештәргә бирелә, ҡайһы бер урында үкһеп, илап ала...
“Рух үлмәһә – ил үлмәҫ”, тиҙәр. Шулай итеп, Рух – йәшәйештең нигеҙе, асылы, йүнәлеше. Хәмер иһә асыл, рухи баш­ланғыс түгел! Ҡыйынлыҡтарға, бәлә-ҡаза­ға тарыған, эшһеҙ ҡалған, ғаиләһе тарҡалған, йәшәү йәмен юғалтҡан, рухы һынған кешеләр эскегә бирелә. Кешеләргә Рух өрөү үтә лә мөһим, иң изге, иң сауаплы ғәмәл! ҺҮҘ, ТЕЛ – Илаһ тыуҙырған күренеш, үтә лә изге, ғәзиз. Рәсәй милләте яһайбыҙ тип, милли телдәрҙе власть, шовинизм менән ағыу­ланған баштар киҫеп ташламаҡсы. Бик яман булһа ла, хәмер телде телә алмай. Эскелекте Илаһ бар ҡылмаған, ул көнитмеш, ижтимағи тормош тыуҙырған бәлә, тамуҡ.
Тел һаҡлау бөтөнләй башҡа ғәмәл. Кешене, халыҡты РУХ, АҠЫЛ, АҢ-БЕЛЕМ, МӘҘӘНИӘТ, СӘНҒӘТ, ХЕҘМӘТ, ӘХ­ЛАҠ, ӘҘӘП, ИЗГЕЛЕК, ЯҠШЫЛЫҠ, ТЕЛ йәшәтә. Шул ғәмәлдәргә, сифаттарға эйә ҡәүем юғалмай, һис ваҡытта тотошлай эскегә һабышмай. Әммә, халыҡ әйт­мешләй, ғаилә ғәрипһеҙ булмай. “Ил тигән­дең кеме юҡ” ҡобайырында һамаҡланыуынса:
Ил тигәндең кеме юҡ,
Кеме юҡ та, ние юҡ...
Туғы ла бар был илдең,
Асы ла бар был илдең...
Уның батыры ла, бахыры ла, йүнлеһе-йүнһеҙе лә, эскәне-эсмәгәне лә булған һәм буласаҡ. Был – тормош ҡануны!
Шуныһы ҡыҙғаныс, намыҫлы, бөтә булмышы менән Ҡөрьән тәғлимәтен үтәгән дин әһелдәре менән йәнәш бол йомған, кеҫәләрен ҡалынайтҡан, намыҫтарын юйған, халыҡтан оялмаған, Алланан ҡурҡмаған, судҡа ҡалған ике йөҙлө муллаларҙың мулла-монтағайҙары, йәғни рухи ғәриптәре бар әле. Ҡөрьән тотоп, намаҙ, аяттар, өгөт-нәсихәттәр уҡып йөрөгән бәғзе муллалар дин тарафынан тыйылған хәрәм, гонаһ ғәмәл ҡыла, көс түгеп табылмаған хәрәм мөлкәт, аҡса үҙләштерә. Улар берәү, икәү генә түгел. Муллаларҙың муллаһына, мөриттәрҙе уҡытҡан һәм тәрбиәләгән ишан-шәйехтәргә, дәрәжәле тигән мөфти хәҙрәттәренә был – гонаһ шомлоғо төшөр ҡот осҡос яҙыҡ, ер күтәрмәҫлек, ғәйеп! Ә беҙ, “Мосолман диненә хеҙмәт иткән кеше, уҡымышлы, иманлы кеше!” тип, шундайҙарға бит һыйпап ултырабыҙ...
Эйе, Ҡөрьәндең күрһәтмәләрен, кәңәш­тәрен, өгөт-нәсихәттәрен йәшәйештә ҡулланыу — ифрат та сауаплы ғәмәл. Дин әһеле мотлаҡ Ислам тәғлимәте буйынса йәшәргә тейеш. Саф, мосаддиҡ мосолман аҡылы, йөрәге, йәне, теле, эш-ҡылыҡтары, ғөмүмән, бөтә булмышы менән Аллаһ Тәғәләне һәр саҡ иҫендә тота. Аллаһына ысын күңеленән инаныу­сы бирелгәнгә, хәләлгә шөкөр итеп, уны Илаһ юлында фиҙа ҡылырға, ҡорбан итергә әҙер, ә йәмәғәт, донъя байлығына ҡыҙыҡмай. Байлыҡ – Бар Ҡылыусының бәндәһен һынауының бер алымы ғына. Мосолманға кәрәгенән артыҡ, саманан тыш байлыҡҡа ымһыныу, мал-мөлкәт туп­лау тыйыла. Динле кеше Ҡөрьәнде күберәк уҡыған, тыңлаған, аяттарҙың асылына төплөрәк төшөнгән һайын Аллаһына нығыраҡ һыйына. Әлбиттә, уҡып, тыңлап ҡына ҡалмай, Раббыһының изге әмерҙәрен көн һайын тормошонда ҡуллана. Шулай итеп, дин әһеле – иман әһеле. Күңелендә – таҙа, саф иман, күҙҙәрендә – хаҡлыҡ нуры!

Сәлимйән БӘҘРЕТДИНОВ,
филология фәндәре кандидаты, Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Донъя именлеге ниҙән башлана?

Донъя именлеге ниҙән башлана? 29.03.2019 // Иман

Бер хикмәттә, ололарҙың ғүмерен иғтибар, уларҙың кәңәштәрен тыңлай белеү оҙонайта, тиелгән. Бөгөнгө...

Тотош уҡырға 1 466

Юлға фатиха бирер

Юлға фатиха бирер 29.03.2019 // Иман

Мәсетле районының имам-мөхтәсибе Азамат Вәлиев битараф булмаған замандаштарыбыҙҙан изге эштә ярҙам...

Тотош уҡырға 1 381

Апрелдең изге кистәре

Апрелдең изге кистәре 29.03.2019 // Иман

Быйылғы апрель мосолман календары буйынса рәжәб һәм шәғбанға тура килә. Ә был айҙар, мәғлүм ки, иң...

Тотош уҡырға 1 472

Гүзәл затты хәстәрләмәһәк...

Гүзәл затты хәстәрләмәһәк... 01.03.2019 // Иман

Яҙ башында дәүләт тарафынан ҡабул ителгән иң матур байрамдарҙың береһе – 8 Март. Йәшәйештең нигеҙе,...

Тотош уҡырға 1 275

Ниндәй бүләк бирергә?

Ниндәй бүләк бирергә? 01.03.2019 // Иман

Ир-ат ҡатын-ҡыҙҙы байрамда матур бүләктәр менән һөйөндөрөргә тырыша. Исламда быға ниндәй ҡараш?...

Тотош уҡырға 1 892

Рәжәбтә ни сәсһәң,  Рамаҙанда шуны урырһың

Рәжәбтә ни сәсһәң, Рамаҙанда шуны урырһың 01.03.2019 // Иман

Мосолман календары буйынса 1440 йылдың яртыһы ла үтеп бара. Йома, 8 март, етенсе ай рәжәбтең...

Тотош уҡырға 1 473

“Тупһа”ғыҙ ныҡ булһын

“Тупһа”ғыҙ ныҡ булһын 08.02.2019 // Иман

Тупһа – йорттоң көҙгөһө. Ошоға бәйле хикмәтте иҫкә төшөрәйек....

Тотош уҡырға 1 568

Көнсөллөк нимәгә килтерә?

Көнсөллөк нимәгә килтерә? 08.02.2019 // Иман

Һәр әҙәм балаһы донъяла үҙенең көсө еткәнде эшләй. Ә инде төрлө ихтыяждарҙы ҡәнәғәтләндереү – Аллаһ...

Тотош уҡырға 1 722

Ҡөрьән – оло фән

Ҡөрьән – оло фән 08.02.2019 // Иман

Бөгөн – Рәсәй фәне көнө. Ошо уңайҙан мосолман донъяһында ғилемдең тотҡан урыны хаҡында иҫкә алып...

Тотош уҡырға 1 369

Матур кейенһен, биҙәнһен...

Матур кейенһен, биҙәнһен... 08.02.2019 // Иман

Әл-хәмдү лил-ләһ, мосолман ҡатын-ҡыҙы кейеме йылдан-йыл күркәмләнә, зауыҡлыраҡ, сағыуыраҡ була...

Тотош уҡырға 1 327

Һөнәрле ҡулында ҡот уйнай

Һөнәрле ҡулында ҡот уйнай 08.02.2019 // Иман

Үҙ көстәре менән ике ҡатлы ҙур йорт һалып, уңайлы шарттарҙа алты бала тәрбиәләгән, дини ҡанундарҙы...

Тотош уҡырға 1 333

Иргә ниҙәр тыйыла?

Иргә ниҙәр тыйыла? 01.02.2019 // Иман

Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһис-сәләм мосолман ирҙәрҙе алтын-көмөш менән мауығып китеүҙән тыйған....

Тотош уҡырға 1 599