Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Баш ҡалалағы берҙән-бер ҡомартҡы
Непейцев дендропаркы баш ҡаланың Шота Руставели менән Адмирал Макаров урамдары араһында урынлашҡан. Был – ябай урман ғына түгел, ә тәбиғәт ҡомарт­ҡыһы, уның үҙенсәлекле тарихы, ҡала тормошонда үҙ урыны бар.  

Паркка XIX быуатта нигеҙ һалынған. Элек ошо урында Өфө дворяны Осип Непейцевтың дачаһы торған. Унан һуң Ырымбур губернаһының халыҡ училищелары директоры Иван Базилев хужа булған. Уның вафатынан һуң милек улына күскән. Ауыл хужалығы белгесе Алексей Иванович Базилев берен­селәрҙән булып Башҡорт­останда емеш-еләк питомнигы ойоштор­ған. Дендропаркта әле лә Алыҫ Көнсығыштан, Азиянан, Төньяҡ Американан килтерелгән, ботаниктар тарафынан ике йөҙ йыл самаһы элек сығарылған үҫемлектәр бар. Ҡасандыр селекционер-ғалимдар “америка” һәм “амур” винограды, “маньчжурия” сәтләүеге, “веймут” ҡарағайы, ҡыҙыл имән, башҡа ағас һәм ҡыуаҡтар ултыртҡан.
1923 – 1924 йылдарҙа дендропарк өсөн Өфө урман хужалығы техникумы яуап биргән. Утыҙынсы йылдарҙа ул Башҡорт урман-тәжрибә станцияһы ҡарамағына күскән. Оҙаҡ ваҡыт Башҡорт дәүләт университеты һәм Башҡортостан ауыл хужалығы институты, техникум һәм мәктәптәр өсөн уҡытыу-тәжрибә базаһы булып хеҙмәт иткән. Шул осорҙағы ғилми эштәрҙән күренеүенсә, бында йөҙҙән ашыу төр үҫемлек һаналған. 
1965 йылда БАССР-ҙың Министр­ҙар Советы ҡарары менән дендропарк тәбиғәт ҡомартҡыһы тип иғлан ителгән. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, 90-сы йылдар башынан уға бөтөнләй ҡул һелтәгәндәр. Әле иһә паркты аяныслы хәленән сығарыу өсөн бөтөн ведомстволар ҙур тырышлыҡ һала. Башҡараһы эш байтаҡ, шул уҡ ваҡытта атҡарылғаны ла бихисап.
Бынан бер нисә йыл элек парктың алтаҡталарын үҫемлектәр баҫып бөткәйне, ҡасандыр күркәм баҡса булған урын ҡараң­ғыланып, сүп-сарға тулғайны. Ҡоро­ған ағастарҙы ла йыйыусы булманы. Урман араһында асоциаль кешеләрҙең әле бер, әле икенсе урында ут яғып, кәйеф-сафа ҡороуы ла паркты шик-шөбһәле урынға әүерелдерә ине.
Әле иһә хәл ярайһы үҙгәргән. Парктарҙы төҙөкләндереү програм­маһына ярашлы, унда асфальт юл һалынған, иҫке ағастар киҫелгән, ултырғыстар ҡуйылған. Бында спорт менән шөғөлләнергә сығыусылар, балалары менән уйнарға килеүселәр, саф һауа һулаусы өлкән йәштәгеләр ҙә бихисап. 
Йылына ике тапҡыр – яҙ һәм көҙ – төрлө йәмәғәт ойошмалары хеҙмәткәрҙәре паркты таҙартырға сыға. Ошо көндәрҙә дендропаркты йәнә йыйыштырыу өсөн ике йөҙгә яҡын кеше йыйылды, сараны Башҡортостандың Тәбиғәт­тән файҙаланыу һәм экология ми­нистр­лығы ойошторҙо.
– Непейцев дендропаркы – Өфө­ләге берҙән-бер тәбиғәт ҡомартҡыһы, айырыуса һаҡланыусы тәбиғәт биләмәһе, – тине Башҡортостандың тәбиғәт­тән файҙаланыу һәм экология ми­нистры Илдар Һаҙыев. – Өмә беҙҙең өсөн күптән йолаға әүерелгән. Йыл һайын бер нисә тапҡыр хеҙмәт­тәштәр менән паркты таҙартырға сығабыҙ, уның ыңғай яҡҡа үҙгәреүен күҙәтәбеҙ. Был уникаль урынды киләсәк быуындар өсөн һаҡларға кәрәк. Экологик сарала етәкселәр ҙә, парктың хеҙмәткәрҙәре лә юҡ – барыбыҙ ҙа тыуған ҡалабыҙҙы яратҡан, уны яҡшыраҡ итеү өсөн үҙ өлөшөн индергән кешеләр.
Өмәлә ҡатнашыусылар бер нисә сәғәт эсендә сүп-сарҙы ике КаМАЗға тейәне. Шулай уҡ паркта кемдеңдер битарафлығы һәм мәғәнәһеҙлеге менән килеп эләккән терегөмөшлө лампалар ҙа табылды. Хәүефле табышты “Экобокс” компанияһының махсус машинаһына алып барҙылар. Әйткәндәй, улар сарала әүҙем ҡатнашты. Тирә-йүндәге йорттарҙа йәшәүселәр ҙә өмәнән ситтә ҡалманы, йорт-гараждары тирәһендәге сүп-сарҙы йыйҙы.


Автор: Л. АЙҘАРОВА.


Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Баймаҡта – "Таҙа кесаҙна"

Баймаҡта – "Таҙа кесаҙна" 29.03.2019 // Экология

Тирә-яҡ ҡарҙан әрселеп тә өлгөрмәне, ҡыш буйы йыйылған сүп-сар ҡалдыҡтары, ташланған шешә һауыттары...

Тотош уҡырға 1 456

Стаканһыҙ ҙа йәшәрбеҙ әле

Стаканһыҙ ҙа йәшәрбеҙ әле 28.03.2019 // Экология

Европа парламенты, 2021 йылға пластмассанан етештерелгән тиҫтәләгән предмет төрҙәренән баш тартыуҙы...

Тотош уҡырға 1 158

"Аныҡ, дөрөҫ мәғлүмәт бирелеренә ышанам"

"Аныҡ, дөрөҫ мәғлүмәт бирелеренә ышанам" 26.03.2019 // Экология

Рәсәй Президенты ҡарамағындағы Гражданлыҡ йәмғиәтен үҫтереү һәм кеше хоҡуҡтары буйынса совет...

Тотош уҡырға 1 097

Эш теүәл бара

Эш теүәл бара 14.03.2019 // Экология

Сибайҙа үткән көндәлек брифингта ҡалалағы экологик хәлгә ентекле баһа бирелде....

Тотош уҡырға 1 036

Урман яҙмышы Ҡариҙелдә хәл ителә

Урман яҙмышы Ҡариҙелдә хәл ителә 27.02.2019 // Экология

1 мартта Ҡариҙел районында Башҡортостан Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров...

Тотош уҡырға 1 092

Матурлығынан зыяны күберәк

Матурлығынан зыяны күберәк 26.02.2019 // Экология

Күршеләрҙә көҙөн сағыу һары төҫлө сәскә күреп ҡалдым. – Резеда апай, ҡайһылай матур сәскә, күсереп...

Тотош уҡырға 1 436

Урман “ашханалары”

Урман “ашханалары” 26.02.2019 // Экология

Республикалағы барлыҡ тәбиғәт ҡурсаулыҡтарында һәм заказниктарында ҡырағай йәнлектәрҙе ашатыу өсөн...

Тотош уҡырға 1 184

“Таҙа Танып”тың башында  кем тора?

“Таҙа Танып”тың башында кем тора? 26.02.2019 // Экология

Республикала гөрләп үткән “Таҙа Танып” акцияһы йомғаҡтарын Пермь крайының Чернушки ҡалаһында...

Тотош уҡырға 1 274

Һаҙлыҡтар һаҡҡа алынды

Һаҙлыҡтар һаҡҡа алынды 26.02.2019 // Экология

Улар тәбиғәт ҡомартҡыһы тип иғлан ителде....

Тотош уҡырға 1 292

Брифингта – һуңғы яңылыҡтар

Брифингта – һуңғы яңылыҡтар 25.02.2019 // Экология

Сибайҙа экологик хәлде яйға һалыу, һауаның торошо, ниҙәр башҡарылғаны хаҡында ҡала халҡына еткереп...

Тотош уҡырға 1 113

Таусылар именлеген хәстәрләп

Таусылар именлеген хәстәрләп 22.02.2019 // Экология

Сибай ҡалаһындағы экологик хәл “Ростехнадзор” хеҙмәткәрҙәрен дә борсомай ҡалманы. Бөгөн улар Учалы...

Тотош уҡырға 1 127

Экологик хәл тотороҡлана

Экологик хәл тотороҡлана 21.02.2019 // Экология

Был хаҡта бөгөн үткән брифингта хәбәр ителде: Сибайҙа көкөрт диоксидының миҡдары артыуы күҙәтелмәне....

Тотош уҡырға 1 211