Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » “Үҙ ысулым бар, шуға бәрәңгем уңа”
Көҙгө уңыш күптән инде һаҡлауға һалынды, һатырға тигәне һатылды. Хәҙер һөҙөмтәһен барлап ҡарап, уйланырға ваҡыт.

Байтаҡ кеше баҡсаға күпме биҙрә бәрәңге ултыртһа, шул тиклем генә уңыш йыйып алды. Етмәһә, уныһы ла ваҡ ҡына. Бына ошоноң ҡабығын әрсеп, бешереп ҡара инде. Иҫегеҙҙәлер, ҡоро килгән 2010 йылда баҙар-магазиндарға Мысыр бәрәңгеһен килтереп һаттылар. Былтыр иһә иртә яҙҙан Үзбәкстандыҡын тултырҙылар. Иҫең китер: көньяҡ кешеләре эҫе ҡомда бәрәңге үҫтереп, сит илгә алып барып һата!
Үҙебеҙҙекеләр уңдырышлы ҡара тупраҡта мул уңыш ала алмаймы ни? Был ҡоролоҡтоң эҙемтәһе 2016 йылға ҡәҙәре дауам итер, тигән шик бар халыҡта. Уйлап ҡараһаң, баҡса эше дөрөҫ башҡарылған һымаҡ: орлоҡ ваҡытында шыттырыуға һалына, баҡса һөрҙөрөлә, сүп үләндәренән утала, рәт аралары йомшартып күмелә. Колорадо ҡуңыҙына ҡаршы ағыулы препараттар һибелә. Тик... бәрәңге үҫмәй. Бөтә эш бушҡа булып сыға. Ә баҙар иҡтисады шуны тылҡый: бер нисә сутый ерҙән дә мул уңыш алырға кәрәк, түккән көстө, һалынған хеҙмәтте ҡайтарыу өсөн “икенсе икмәк” үҫтереүҙең башҡа технологияларына иғтибар итеү мөһим.
Тәбиғи хәлдә картуф бер сутый ерҙән 200–250 килограмм уңыш бирә ала, тип иҫәпләнә. Барыһы ла кешенең үҙенән тора. Уңыш иһә — башҡарған эшеңә баһа.
Мин дә күптәнән бәрәңге үҫтереү менән шөғөлләнәм. Хаталандым да, үкендем дә, хатта күҙ йәшем дә булды. Аҡрынлап тәжрибә тупланым. Оҫталыҡҡа үҙем өйрәнгән ысулдар арҡаһында өлгәшелде. Сағыштырып ҡарау өсөн баҡсалағы (0,14 га) һуңғы дүрт йылдың уңыш һөҙөмтәһен килтерәм: 2009 йылда — 600 биҙрәнән ашыу; 2010 йылда — 300-ҙән, 2011 — 700-ҙән ашыу, 2012 йылда — 230 биҙрә. Иҫәпкә эреләрен генә индерҙем.
Беренсе ысул (үҙем һынап ҡараған): орлоҡто ғәҙәти булмаған ысул менән шыттырыу. Уның буйынса эшләһәң, бәрәңгене тәбиғәттең теләһә ниндәй шарттарында (ҡырау, ямғырлы йә ҡоро килгән йәй) һыу һипмәйенсә лә үҫтереп була.
Икенсе ысул: бәрәңгене күп “ҡатлы” өйөмдә үҫтереү. Был ысул ер биләмәһе бәләкәй булғанда ҡулай. Ямғырлы йәйҙә, ҡырау төшкәндә, рәшә яуғанда өҫтөнә полиэтилен ябып торорға була.
Өсөнсө ысул: баҡсасы календарынан ҡарап, айҙың ритмын (тулы, яңы...), билдәле йондоҙлоҡтарҙа (үлсәү, саян) торошон күҙәтеп, дөрөҫ итеп ултыртһаң, бик һәйбәт уңыш алып була. Уны һаҡлауға ла был ыңғай йоғонто яһай. Календарҙы еләк-емеш, сәскә үҫтергәндә лә ҡулланырға мөмкин.
Дүртенсе ысул: һөрмәйенсә, түтәл һымаҡ ысул менән ерҙе әҙерләү. Уның буйынса эшләгәндә һеҙҙе трактор эҙләп баҡса һөрҙөрөү мәсьәләһе борсомаҫ (түтәлдәрҙе көҙҙән йә иртә яҙҙан әҙерләп була). Бәрәңгене иртәрәк ултыртырға мөмкинлек тыуа — түтәлдә ер тиҙерәк йылына. Баҡсаға техника керетмәгәс, ер тығыҙланмай, тапалмай. Ҡырау төшкән мәлдә бәрәңгене тиҙ генә әҙер йомшаҡ ер менән күмдерергә мөмкин, сүп үләндәре еңелерәк бөтөрөлә.
Әлбиттә, һеҙ: “Оһо-һо, бер төптән ун биҙрәләп алып буламы ни?” — тиерһегеҙ. “Был нәмәләрҙе Интернеттан да “һауып” була!” — тигәндәр ҙә табылыр. Эйе, 99 процент гарантия биреп, ышандырып әйтә алам: был әкиәт тә, алдаҡ та түгел, кәңәштәр Интернеттан да алынмаған. Үҙ башымдан үткән, үҙ ҡулдарым менән эшләп, үҫтереп ҡаралған, тикшерелгән ысулдар улар. Мин дә был нәмәләргә ышанмай торғайным. Әлбиттә, яҙғандарыма шикләнеп ҡарауығыҙҙы аңлайым. Тарихта ла шундай хәлдәр булған: яңылыҡтарға, үҙгәрештәргә һәр саҡ шомланып ҡарағандар. Мәҫәлән, ХIХ быуатта картуфты Рәсәйгә килтереп үҫтерергә ҡарар иткәндә крәҫтиәндәр араһында “бәрәңге болаһы” ҡуба. 1814 йылда Рәсәй батшаһы хөкүмәтенең “Бәрәңгене таратып үҫтереү сараһы” тигән бойороғо сыға. Бөтәһе 30 мең данала баҫылған “кәңәш” бушлай таратыла. Шулай булһа ла, халыҡ ят аҙыҡты ултыртырға, ашарға ҡурҡа.
Ул ваҡытта бәрәңге тураһында хәҙерге замандағы “мутанттар” (ГМО) тураһындағы хәбәрҙәр һымаҡ ҡурҡыныс имеш-мимеш таратҡандар. Минең баҡсала әле һигеҙ төрлө сорт үҫә. Шул “мутант” бәрәңгеләрҙе ашап, бер ҙә тирем йәшел төҫкә инмәй, маңлайыма мөгөҙ сыҡмай, тәнемде йөн ҡапламай. Ана шул төрлө сорттар уңышты күтәрергә ярҙам итә лә инде.
Кешенең интеккәнен күреп: “Минең баҡсама һаҙлыҡ яҡын, шулай ҙа бәрәңге үҫә бит”, — тип, тыныс ҡына йәшәп ятып булмай бит инде. Ошоларҙы уйлап, үҙемдең ысулдарҙы ныҡлап өйрәнеп, шуның буйынса эшләп, һәр береһен ҡулланма рәүешендә яҙып сыҡтым. Былар һеҙҙең дә проблемағыҙҙы хәл итер тип уйлайым. Әгәр бәрәңгене ошолай үҫтерергә теләгегеҙ булһа, уларҙы почта аша бандероль менән ебәрә алам.
Әле баҡсаға һибеп сығыр өсөн янған эзбиз ташы менән “мамығы” (пушонка) әҙерләп ҡуйғанмын. Эзбиздән бәрәңгене тишеүсе ҡорт (проволочник) ҡурҡа, сүп үләндәре (эт эсәге, билсән, алабута, аҡтамыр) үҫмәй. Полиэтилен тоҡсай менән баҙға, мөгәрәпкә төшөрөп ҡуйһаң, дым, бәшмәк ауырыуы булмай тиерлек.
Холҡом менән оптимисмын. Теләһә ниндәй имеш-мимешкә, ахырызаманға ышанып, ҡурҡып йәшәмәйем. Киләсәккә өмөтлө ҡарайым, алдағы көндәрҙең яҡшырырына иҫәп тотам.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Баҙар түгел,  баҡса бирә ашлама

Баҙар түгел, баҡса бирә ашлама 31.01.2024 // Баҡса

Баҡсалағы һәр түтәл-ҡыуаҡтан биҙрәләп уңыш алыу – һәммәбеҙҙең дә яҡты хыялы. “Компостер” тигән...

Тотош уҡырға 1 287

Ҡыяр-помидор тоҙлар мәл Һыуыҡ һыуҙа тоҙланған ҡыяр

Ҡыяр-помидор тоҙлар мәл Һыуыҡ һыуҙа тоҙланған ҡыяр 15.07.2023 // Баҡса

Өс литрлыҡ банка төбөнә бер укроп һабағы, ҡурай еләге, ҡарағат, сейә япрағы һалырға. Бер рәт ҡыяр...

Тотош уҡырға 3 160

Уңышты нисек һаҡларға?

Уңышты нисек һаҡларға? 15.07.2023 // Баҡса

Сөгөлдөр һәйбәт һаҡланһын өсөн һабағын ҡул менән бороп өҙмәгеҙ, ә төбөн 1-1,5 сантиметр оҙонлоғонда...

Тотош уҡырға 1 437

Алтын йомортҡа... һарайҙа

Алтын йомортҡа... һарайҙа 21.05.2023 // Баҡса

Тауыҡ йылы тамамланды, ләкин шәхси хужалыҡтарҙа ҡош-ҡорт тотоу төп тармаҡ булып ҡала. Ите,...

Тотош уҡырға 1 145

Кишер яратһаң

Кишер яратһаң 21.05.2023 // Баҡса

Кишерһеҙ бер табынды ла күҙ алдына килтереп булмай. Уны беҙ аш, былау бешергәндә, салаттар...

Тотош уҡырға 1 147

Сәскәләр тураһында

Сәскәләр тураһында 21.05.2023 // Баҡса

– Башҡа мәшәҡәттәр менән мартта сәскә сәсә алманым. Йәй көнө баҡсаға күсереп ултыртыу өсөн әле...

Тотош уҡырға 1 380

Ер еләге үҫтереү тәртибе

Ер еләге үҫтереү тәртибе 21.05.2023 // Баҡса

Беҙҙәге һауа шарттарында ер еләгенең вегетация осоро ҡар иреп бөткәс тә башлана. Май аҙаҡтарында...

Тотош уҡырға 1 142

Нимә беләбеҙ?

Нимә беләбеҙ? 21.05.2023 // Баҡса

Картуф мал, ҡош-ҡорт аҙығында ла, сәнәғәт өлкәһендә лә киң ҡулланыла. Медицина өлкәһе ғалимдары...

Тотош уҡырға 1 206

Редис, помидор, борос...

Редис, помидор, борос... 23.03.2022 // Баҡса

Иртә яҙҙан сәсеп үҫтерелгән йәшелсә үҫентеләрен башта быяла йәки полиэтилен япма аҫтына, шунан асыҡ...

Тотош уҡырға 1 893

Һыу һибеү һәм туҡландырыу

Һыу һибеү һәм туҡландырыу 23.03.2022 // Баҡса

Июлдә баҡсала төп эштәр­ҙең береһе ул. Һыуҙы иртән йә­ки кисен, ҡояш артыҡ ҡыҙ­ҙыр­ма­ғанда,...

Тотош уҡырға 2 007

Ҡоротҡостарҙы ҡоротҡос

Ҡоротҡостарҙы ҡоротҡос 23.03.2022 // Баҡса

Туҡланыу шарттарына ҡарап, ҡоротҡостар ике төргә бүленә: беренсеһе үҫемлектең һутын һурһа, икенсеһе...

Тотош уҡырға 1 306

Әтәсте нисек һайларға?

Әтәсте нисек һайларға? 23.03.2022 // Баҡса

Ихата йәме нимәлә? Нисек кенә сәйер булмаһын — әтәстә! Һәүетемсә генә барған ауыл тормошона...

Тотош уҡырға 1 534