Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ҡара һыуҙағы баҙар
Ҡара һыуҙағы баҙар
Ишеткәнһегеҙҙер, Башҡортостан Ҡырымдың Белогорск районына шефлыҡ итә. Үҙәге – Белогорск ҡалаһы. Билдәле, аҡҡая тигәнде аңлата. ӘммәҠырым татарҙарының күңеленә икенсе исем яҡыныраҡ – Ҡараһыубаҙар...
1944 йылдың 18 майында, фашистарға теләктәшлек белдереүҙәғәйепләнеп, был халыҡ иленән ҡыуыла. Ул ваҡытта ярымутрауҙа ике ҡалала – Баҡсаһарай менән Ҡараһыубаҙарҙа – күпселекте Ҡырым татарҙары тәшкил итә. Һөҙөмтәлә XVIII быуатта 467 мең (бөтә халыҡтың 95,1 проценты) кешеһе булған милләт илһеҙҡала. Ә тиҙҙән татарса атамалы ауыл-ҡалалар исеме алмаштырыла. Мәҫәлән, Белогорск районындағы бөгөнгө 80 тораҡтың 68-енең элекке исеме бар: Карасевка – Ҡараһыу башы, Хлебное – Ҡалпаҡ, Малиновка – Азамат, Ульяновка – Солтан-һарай, Пчелиное – Ҡортлоҡ, Опытное – Ҡамышлыҡ... Ҡараһыубаҙар ҙа Белогорск булып китә
.
Тәбиғәте хозур Белогорскиҙың. Ике ҡурсаулыҡ, йәнә тәбиғәт ҡомартҡылары бар. Япраҡлы урманында – ҡоралай, болан, ҡыр сусҡаһы, далаһында ҡуян, төлкө, ағуна көн итә. Һунар итергә мөмкин. Әллә ниндәй ҡаҙылма байлыҡтары булмаһа ла, төҙөлөш өсөн тәғәйенләнгән эзбизташ, ҡырсынташ, ҡом, балсыҡ ятҡылыҡтары етерлек.
Әле был төбәктә 64 мең кеше (22 меңгә яҡыны — Ҡырым татары) йәшәй. Майҙаны беҙҙең Дәүләкән йә Шишмә райондарыныҡы кеүек. Башлыса ауыл хужалығы етештереүе үҫешкән. Ике дәүләт ауыл хужалығы предприятиеһында, ике ярҙамсы, 13 коллектив хужалыҡта бойҙай, арпа, эфир майы бирә торған культуралар сәсәләр, һыйыр малы, сусҡа, һарыҡ, ҡош-ҡорт үрсетәләр. Тағы ла ун сәнәғәт предприятиеһы эшләй.
Белогорскиҙа күп милләтле халыҡ йәшәй: урыҫтар, Ҡырым татарҙары, украиндар, белорустар, поляктар, молдавандар, гректар, грузиндар. Шуныһы һөйөнөслө: һуңғы ун йылда туған телдә уҡытырға мөмкинлек тыуған. 30 мәктәптең икәүһендәҠырым татары телендә белем бирәләр.
Ә бына медицина ярҙамы күрһәтеү кимәле түбән икән. Сәбәбе – финанслауҙың етешмәүе. Ике дауахана, ун фельдшер-акушерлыҡ пункты, ун ауыл амбулаторияһы бар.
Ҡара диңгеҙ буйында ятмаһа ла, Белогорскиҙың туристарҙы йәлеп итерлек тарихи ҡомартҡылары күп. Мәҫәлән, Бөйөк-Ҡараһыу йылғаһы буйындағы Аҡҡая. Был йәмле урында бихисап кинофильм төшөрөлгән. Уның төньяҡөлөшөндә археологтар тәүтормош кешеләренең егерме ултырағы булғанын билдәләгән. Шунда уҡ хәҙер юҡҡа сыҡҡан мамонт, мәмерйә айыуы, гигант болан, тәүтормош үгеҙе, ҡырағай ат һөйәктәре лә ятҡан. Ҡырымда беренсе булып неандерталецтың баш һөйәге лә ошонда табылған. Беҙҙең эраның беренсе быуаттарында Аҡҡаяның бер мәмерйәһендә сарматтар йәшәгән. Был турала ташҡа уйылған ырыу тамғалары һөйләй.
Ә Тополевка ауылы янындағы Күбәләс тауында донъяла башҡа бер урында ла булмаған алһыу сәскәле хуш еҫле цикламен үҫә.
Ике йыл элек Белогорскиҙа “Тайган” сафари-паркы асылған. 32 гектарҙағы питомникта төрлө тоҡомло 58 арыҫлан, йөҙләгән башҡа ҡырағай хайуан йәшәй. Ҡырағай тәбиғәт шарттарында уларҙы күҙәтеүөсөн дөйөм оҙонлоғо бер километрлыҡ күперҙәр төҙөлгән. Һәр кем Африкаға сафариға бара алмағанда, был бит шәп идея! Тимәк, Ҡырымға ял итергә юл төшһә, туғанлашҡан Белогорскиға һуғылып, барыһын да күреп китергә мөмкин.
Г. БИРГӘНОВА әҙерләне.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Китте... Икмәк, ит етештереүҙе хәстәрләп китте

Китте... Икмәк, ит етештереүҙе хәстәрләп китте 29.03.2019 // Сәйәсәт

Бөгөн Көйөргәҙе район Советы депутаттары хакимиәт башлығы Әхәт Ҡотләхмәтовтың отставкаһын ҡабул...

Тотош уҡырға 1 424

Медведевтан ярҙам көтәбеҙ

Медведевтан ярҙам көтәбеҙ 29.03.2019 // Сәйәсәт

Башҡортостан парламенты депутаттары социаль туҡланыу, айырыуса мәктәптәрҙә, балалар баҡсаларында...

Тотош уҡырға 1 385

Дәүләт-хоҡуҡ идаралығын кем етәкләй?

Дәүләт-хоҡуҡ идаралығын кем етәкләй? 28.03.2019 // Сәйәсәт

Башҡортостан Республикаһы Башлығының Дәүләт-хоҡуҡ идаралығы начальнигы итеп Азат Ғәлин...

Тотош уҡырға 1 480

Идаралыҡта – яңы етәксе

Идаралыҡта – яңы етәксе 28.03.2019 // Сәйәсәт

Искәндәр Әхмәтвәлиев Башҡортостан Башлығының Муниципаль берәмектәр менән эш итеү идаралығы...

Тотош уҡырға 1 517

Яңы вәкил тәғәйенләнде

Яңы вәкил тәғәйенләнде 28.03.2019 // Сәйәсәт

Башҡортостан Республикаһы Башлығының Дәүләт Йыйылышы – Ҡоролтайҙағы тулы хоҡуҡлы вәкиле итеп...

Тотош уҡырға 1 419

Хәйҙәр Вәлиев китте

Хәйҙәр Вәлиев китте 28.03.2019 // Сәйәсәт

Бөгөн Башҡортостандың Үҙәк һайлау комиссияһы рәйесе Хәйҙәр Вәлиев ваҡытынан алда вазифаһын бушатты....

Тотош уҡырға 1 529

Килешеү төҙөлдө

Килешеү төҙөлдө 28.03.2019 // Сәйәсәт

Бешкәктә Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте менән Ҡырғыҙ Республикаһы Хөкүмәте араһында...

Тотош уҡырға 1 381

Хәбиров, Байғусҡаров, Беляев... тағы кемдәр?

Хәбиров, Байғусҡаров, Беляев... тағы кемдәр? 27.03.2019 // Сәйәсәт

Бөгөн Башҡортостанда “Берҙәм Рәсәй” партияһынан республика Башлығы вазифаһына кандидатуралар тәҡдим...

Тотош уҡырға 1 401

Йөҙ меңенсе кем?

Йөҙ меңенсе кем? 27.03.2019 // Сәйәсәт

Учалы ҡалаһы “Таусы” хоккей клубының спорт директоры Айрат Нурғәлиевкә “Берҙәм Рәсәй”ҙең...

Тотош уҡырға 1 457

Киров районы 100 йыллыҡты билдәләне

Киров районы 100 йыллыҡты билдәләне 25.03.2019 // Сәйәсәт

Республикабыҙҙың 100 йыллыҡ юбилейы айҡанлы Башҡортостанда байрам саралары дауам итә....

Тотош уҡырға 1 379

“Берҙәм Рәсәй”ҙәр кандидат тәҡдим итә

“Берҙәм Рәсәй”ҙәр кандидат тәҡдим итә 25.03.2019 // Сәйәсәт

27 мартта “Берҙәм Рәсәй” партияһы Башҡортостан Республикаһы Башлығы вазифаһына кандидатура тәҡдим...

Тотош уҡырға 1 249

Республикабыҙ 278 Советтар Союзы Геройын үҫтергән

Республикабыҙ 278 Советтар Союзы Геройын үҫтергән 23.03.2019 // Сәйәсәт

Байрам уңайынан тантаналы йыйылыштағы сығышында Башҡортостан етәксеһе Радий Хәбиров бер быуатлыҡ...

Тотош уҡырға 1 373