Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Әле генә килгәйнең дә, китәһең дәме, йылым?
Әле генә килгәйнең дә, китәһең дәме, йылым? 2016 йылды Маймыл йылы тиҙәр. Ҡытай, япон календары буйынса, имеш. Кем белә инде, ҡайҙан килгәндер, әммә беҙҙең халыҡта ла шул 12 йыллыҡ мөсәл электән йәшәп килгән. Һынамыштары ла булған: Барыҫ йылы тары сәс, тары булмаһа барын сәс. Тауыҡ йылы – ҡоролоҡ, Ҡуй йылы – ҡытлыҡ, Ҡуян йылы – йотлоҡ, Йылан йылы – баллыҡ, Ҡабан йылы – байлыҡ, Лыу (аждаһа) йылы – һыулыҡ. Сысҡан йылы – игенле, шуға сысҡан да күбәйә инде. Йылҡы йылы – ҡаты йыл, уның башынан һағай, тип тә әйтеп ҡалдырғандар.
Бына Маймыл йылына бәйле һынамыш белмәйем. Ул беҙҙең яҡта йәшәмәгән йәнлек, мәгәр телебеҙҙә лә, мөсәлдә лә урын алған. Улай ғына ла түгел, ҡылансыҡ кешегә, маймылланма, тиҙәр, тимәк, уны күргәндәре булған тип уйларға ҡала.
Бәләкәй саҡта мин “маймул” тип ишетеп өйрәнгәнмен дә, китапта яҙылғанын күргәс, өйрәнеп китә алмай бер булдым. “Мәймүн” тигән варианты ла бар ине әле уның. Мәймүнә исеме өсөн үпкәләрлек түгел, был хайуан мөсәлдә иң аҡыллыһы, иң хәйләкәре, иң хәрәкәтсән һәм шуғы ла. Шул йылда тыуған ҡыҙ балаларға ҡуша торған булғандар. Ғөмүмән, исемдәр – үҙе башҡа бер тема, элгәре са­быйҙарҙы күҙҙән, ен-шайтандан һаҡлар өсөн кейек-януар исем­дәре биреү киң таралған булған.
Һынамыштар ауыл кешеһе өсөн йылдан ни көтөргә мөмкин икәнлегенә әҙме-күпме ишара иткән һис шикһеҙ. Тик хәҙер элекке юрамыштар һауа торошо буйынса ла, йылға ҡарата ла бик тура килмәй.
Йылым йылп итеп үтте лә китте, дөрөҫөн әйткәндә. Яңы йылға аяҡ баҫҡанда уҙғанын йөпләп, ҡапҡасын ябып ҡуйыу кәрәктер. Нимәләр менән хәтерҙә ҡалды һуң ул?
Әле генә килгәйнең дә,
Китәһең дәме, йылым?
Ишек асып ҡына яптым —
Бик ҡыҫҡа булды юлың.
Аҙ торһаң да күпте ҡылдың,
Харабаларың харап,
Хайран ҡалып йығылырлыҡ
Ҡылғандарыңа ҡарап, —
тип әйтәһе генә ҡалды.
Һынамыштағыса “Ҡуй йылы – ҡытлыҡ” тиеү ысынбарлыҡҡа тура килеп тә ҡуйҙы. Тыныслыҡҡа ҡытлыҡ, дуҫлыҡҡа ҡытлыҡ, илдәр араһында ышанысҡа ҡытлыҡ, яҡшы һауа торошона ҡытлыҡ, матди яҡтан да көрсөккә табан ыңғайланыҡ. Тик шулай ҙа халҡыбыҙҙа рухи яҡтан ҡытлыҡҡа бирешмәй, нығына барыуҙы күрәм. Өмөтһөҙ — шайтан, тип йәшәп өйрәнгәнбеҙ бит, ауырлыҡ килгәндә, үҙебеҙҙе ҡулға алабыҙ. “Урал батыр” эпосында әйтелгәнсә, яманлыҡты яҡшылыҡ менән ҡыҫырыҡлап сығарырға тырышабыҙ.

Гүзәл СИТДИҠОВА,
яҙыусы.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә

  1. Ғәли
    Ғәли от 01.01.2016, 03:07
    1."...ен-шайтандан һаҡлар өсөн кейек-януар исем­дәре биреү киң таралған булған". Кейек - януарҙың исеме булмай, "атамаһы" була. Исем тик кешегә генә ҡушыла.

    2."...китәһең дәме, йылым?". Телдә "дәме" тигән һүҙ юҡ,шунлыҡтан уны "китәһең" гә ҡушып, "китәһеңдәме" тип яҙыу мәслихәт.

  2. Гүзәл
    Гүзәл от 20.12.2016, 00:43
    Цитата: Ғәли
    1."...ен-шайтандан һаҡлар өсөн кейек-януар исем­дәре биреү киң таралған булған". Кейек - януарҙың исеме булмай, "атамаһы" була. Исем тик кешегә генә ҡушыла.

    Кешегә атама бирелмәй, исем бирелә, ә бында кешегә кейек-януар исеме шуға күрә. Арыҫлан, Йылҡыбай, Этҡол, Аҡкөсөк һ.б.






Башҡортостанда ямғырҙар урынына йылы һауа торошо көтөлә

Башҡортостанда ямғырҙар урынына йылы һауа торошо көтөлә 21.08.2025 // Йәмғиәт

Башгидромет мәғлүмәте буйынса, алдағы өс көндә һауа температураһы +27, +29° тиклем күтәрелә....

Тотош уҡырға 0

Республикала иң яҡшы комбайнсыны асыҡлайҙар

Республикала иң яҡшы комбайнсыны асыҡлайҙар 20.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда ураҡта иң юғары һөҙөмтәләргә өлгәшкән өсөн сираттағы республика конкурсы ойошторола....

Тотош уҡырға 19

Башҡортостанда Верхоторҙы төҙөкләндереү эштәре тамамланып килә

Башҡортостанда Верхоторҙы төҙөкләндереү эштәре тамамланып килә 20.08.2025 // Йәмғиәт

Ишембай районы хакимиәте башлығы Азат Ишемғолов үҙенең телеграм-каналында ошо турала хәбәр итә....

Тотош уҡырға 17

Республикала 1 сентябрҙән студент ҡатын-ҡыҙҙарға йөклөлөк буйынса пособие түләнә башлай

Республикала 1 сентябрҙән студент ҡатын-ҡыҙҙарға йөклөлөк буйынса пособие түләнә башлай 20.08.2025 // Йәмғиәт

Рәсәй вуздарында һәм колледждарында уҡып йөрөгән ҡатын-ҡыҙҙар йөклөлөк һәм бала табыу буйынса...

Тотош уҡырға 17

Башҡортостан депутаттары башҡа иҫтәлекле көндәрҙә лә Еңеү Байрағын элергә тигән тәҡдим индерҙе

Башҡортостан депутаттары башҡа иҫтәлекле көндәрҙә лә Еңеү Байрағын элергә тигән тәҡдим индерҙе 20.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан депутаттары башҡа иҫтәлекле көндәрҙә лә Еңеү Байрағын элергә тигән тәҡдим индерҙе...

Тотош уҡырға 20

Башҡортостан депутаттары башҡа иҫтәлекле көндәрҙә лә Еңеү байрағын элергә тигән тәҡдим индерҙе

Башҡортостан депутаттары башҡа иҫтәлекле көндәрҙә лә Еңеү байрағын элергә тигән тәҡдим индерҙе 20.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан депутаттары башҡа иҫтәлекле көндәрҙә лә Еңеү байрағын элергә тигән тәҡдим индерҙе...

Тотош уҡырға 15

Алимент түләмәгән яҡташыбыҙҙы эҙләйҙәр

Алимент түләмәгән яҡташыбыҙҙы эҙләйҙәр 20.08.2025 // Йәмғиәт

Уның 800 мең һумдан ашыу бурысы йыйылған....

Тотош уҡырға 14

Алимент түләмәгән яҡташыбыҙҙы эҙләйҙәр

Алимент түләмәгән яҡташыбыҙҙы эҙләйҙәр 20.08.2025 // Йәмғиәт

Уның 800 мең һумдан ашыу бурысы йыйылған....

Тотош уҡырға 17

Республикабыҙҙа слесарь-ремонтсы лотереяла миллион отҡан

Республикабыҙҙа слесарь-ремонтсы лотереяла миллион отҡан 20.08.2025 // Йәмғиәт

Еңеүсе үҙенең бәхетле билетын дәүләт лотереяһының мобиль ҡушымтаһында һатып алған....

Тотош уҡырға 17

Баймаҡ районында «Башҡорт аты» халыҡ-ара фестивале ойошторола

Баймаҡ районында «Башҡорт аты» халыҡ-ара фестивале ойошторола 20.08.2025 // Йәмғиәт

6 сентябрҙә Баймаҡ районының Граф күле янында дүртенсе тапҡыр «Башҡорт аты» халыҡ-ара фестивале...

Тотош уҡырға 16

Башҡортостандың ике ҡалаһында Ҡала көнө үткәрелмәй

Башҡортостандың ике ҡалаһында Ҡала көнө үткәрелмәй 19.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостандың ике ҡалаһында Ҡала көнө үткәрелмәй...

Тотош уҡырға 19

Баш ҡалала почетлы педагогтарға премия 60 мең һумға тиклем арттырыла

Баш ҡалала почетлы педагогтарға премия 60 мең һумға тиклем арттырыла 19.08.2025 // Йәмғиәт

Бөгөн Өфө уҡтыусыларының август кәңәшмәһендә аҡсалата премия күләмен арттырыу тураһында тәҡдим...

Тотош уҡырға 23