Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ҡырҡ төрлө тәфсирләгәс...
“Кеше” тигән төшөнсә бик үҙенсәлекле, өйрәнеп бөтмәҫлек донъя ул. “Мин тыуҙым!” – тип оран һалабыҙ, ата-әсә, ғаилә йылыһында иркәләнеп үҫәбеҙ, белем алабыҙ, йәшәргә тырышабыҙ, киләсәккә ынтылып, юлға сығабыҙ... Был сәфәрҙә кеше һәммәһен дә тиерлек күрергә мәжбүр: йәшәйештең ағын да, ҡараһын да, эсен дә, тышын да, яңыһын да, иҫкеһен дә. Әлбиттә, һәр күренештән әҙәм күңелендә билдәле бер эҙ, тәьҫорат ҡала.

Шуға күрә лә һуңғы йылдарҙа донъя яңылыҡтарын ҡарауҙан биҙә башланым. Ғәҙәттә, шатлыҡлы, ҡыуаныслы хәбәр көтәбеҙ, ә телевизорҙы ҡабыҙһаң, унда – шартлау, бында – енәйәт, ҡайҙалыр – ташҡын, бәғзе тарафтарҙа – ҡоролоҡ... Тормошомдағы яҡшыны ла, яманды ла ниндәйҙер ишара, билдә тип ҡабул итеүҙе ҡағиҙәгә индергәнмен. Уның ҡарауы, әгәр ҙә кемдер һиңә ҡаты бәрелде йә рәнйетте икән, үҙеңдә ошо хәлгә илткән 70 сәбәпте эҙлә, тиелә бит бер хәҙистә. Яҙмыш-булмыштағы күп нәмәнең сере – ғилем вә сабырлыҡ. Ошонан сығып, донъяла күҙәтелгән кире, аяныслы күренештәрҙең байтағы тейешле белем, мәғлүмәт булмауынандыр тигән фекергә киләм.
Шартлатыу, ғәзиз ғүмерҙәрҙе ҡыйыу, йәрәхәтләү һәм башҡалар – мосолман кешеһенең ҡулынан түгел, уйына ла килмәҫлек әшәке күренештәр. Изге “Ҡөрьән Кәрим”де уҡып ҡараһаң, бындай ҡылыҡтар өсөн иң ҙур һәм ҡурҡыныс яза тейешле. Ә телевизор йә башҡа ҡайһы бер киң мәғлүмәт сараларында бәйән ителгән хәбәрҙәр аша Ислам дине һәм мосолмандар хәүефле, ғилемһеҙ сүрәттә күҙ алдына баҫа. Нилектән? Хаҡ белемгә эйә булмағанлыҡтан, диндең асылына төшөнмәгәнлектән, минеңсә. Юғиһә әле Сүриәлә барған хәлдәрҙе, Ираҡ һәм Леванта ислам дәүләте “ҡыйратҡан”дарҙы күреп, аптырап ҡалаһың, сөнки былар шәриғәт ҡанундарына, кешелеклелек талаптарына бөтөнләй тап килмәй. Теле аша ла, ҡулы менән дә һис кемгә зыян килтермәгән әҙәм ул мосолман. Алда әйтелгән биләмәләрҙә, йәнәһе, “традицион Ислам” төшөнсәһенә таянып, шундай әшәкелек ҡылалар. Һөҙөмтәлә илдә генә түгел, тотош донъя халҡында динебеҙгә ҡарата икеле ҡараш тыуа.
Башлыса ошо һәм башҡа көнүҙәк мәсьәләләрҙе күҙ уңында тотоп, М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетында “Традицион Ислам: төшөнсәһе, асылы, йөкмәткеһе” тигән ғилми-ғәмәли конференция ойошторолдо. Әйтергә кәрәк, был уҡыу йорто динебеҙ тарихы һәм мәҙәниәте буйынса белгестәр әҙерләү эшен лайыҡлы атҡара. Әлеге сарала БДПУ ғалимдары, аспиранттары, Рәсәй мосолмандарының Үҙәк диниә назараты, Башҡортостан мосолмандарының Диниә назараты, Башҡортостан Фәндәр академияһы вәкилдәре, Рәсәй Ислам университеты уҡытыусылары ҡатнашты.
Традицион Ислам ысынбарлыҡмы? Уның ниндәй үҙенсәлектәре бар? Этнология күҙлегенән нисек күренә? Конференцияла сығыш яһаған белгестәр ошо һорауҙарға яуап эҙләне, миҫалдар килтерҙе, фекерҙәре менән уртаҡлашты.
Ысынында иһә, әле кем “традицион Ислам” төшөнсәһен аныҡ ҡына тасуирлай ала? Был һүҙбәйләнеш килеп сыҡҡанға байтаҡ ваҡыт үткән, әммә уны ҡулланыу – бер, ә һөҙөмтәһен күреү – икенсе мәсьәлә. Ғәҙәттә, ул ошоғаса дин тотҡандарҙы теге йәки был төркөмгә бүлеү, бер-береһенә ҡаршы ҡуйыуға сәбәпсе булды. Ысынында иһә диндең маҡсаты – кешеләрҙе айырыу түгел, киреһенсә, йәшенә, төҫөнә, байлығына ҡарамай дуҫлаштырыу, үҙ-ара йылы мөнәсәбәттәр булдырыу, бар яҡлап камиллыҡҡа әйҙәү. Тимәк, Исламды традицион йә традицион булмағанға айырыу урынһыҙ. Хәҡиҡәт бер, уны кешеләр генә ҡырҡ төрлө тәфсирләп, төп мәғәнәгә төшөнмәйсә яңылыша. Тағы шуныһы: әҙәм балалары бихисап милләт вәкилдәре итеп яралтылған, һәр халыҡтың борондан килгән йолалары, тарихы, мәҙәниәте, әҙәбиәте бар. Кешеләр бер-береһе менән танышып, аралашып, үҙ-ара татыулыҡ булдырып, ыңғай өлгө алып, камиллыҡҡа ынтылып, изгелек юлынан барырға тейеш. Ошо урында милли ғөрөф-ғәҙәттәрҙең дини ҡанундарға ҡаршылыҡ тыуҙырмауын күҙ уңында тотоу мөһим. Борондан килгән халыҡ йолаларының күбеһе дин талаптары менән үрелеп бара, айырым осраҡтарҙа ғына уны кешеләр үҙҙәре үк мәғәнәһеҙ яҡҡа бороп ҡылана. Туй мәлендә киленгә һыу юлын күрһәтеү, ғаилә тормошона бәйле теләк-нәсихәт биреү урынына ирҙәрҙең – ҡатын һәм, киреһенсә, ҡатындарҙың ир булып кейенеп, урам тултырып, тирә-яҡты яңғыратып, бапаҡтай үтеү күренеше лә – ошоға ишара, минеңсә. Һәр нәмәгә тәрән мәғәнә һалынған, уға төшөнөргә һәм айыҡ аҡыл менән ҡулланырға ғына ҡала.
“Традицион Ислам” төшөнсәһе менән дә шул уҡ хәл. Һәр саҡ ғилемгә, ихласлыҡҡа, хаҡлыҡҡа ынтылыу, нәфсеңде, кире хис-тойғоңдо тыйырға өйрәнеү, әҙәп, әхлаҡ ҡағиҙәләрен үтәү, эшеңде лайыҡлы башҡарыу, буш ваҡытыңды ла файҙалы итеү, һаулығыңды, киләсәгеңде хәстәрләү, һәр минутыңды изгелек ҡылып үткәрергә тырышыу, күршең, туғандарың, Ватаның алдындағы ябай бурыс­тарыңды яуаплы атҡарыу, Ислам дине ҡанундарын теүәл үтәгән кеүек бер нисә йөкләмәне булһа ла урын еренә еткереү – үҙе үк ҙур көрәш, еңеү һәм ҡыуаныс. Һәр кем яңы көндөң ҡәҙерен белеп, уның өсөн рәхмәтле булып йәшәһә, донъяла барған аҡылға һыймаҫлыҡ, зар илатҡыс хәлдәргә урын, ваҡыт ҡалмаҫ ине, сөнки хаҡ юл – ул иң тәүҙә татыулыҡ һәм эскерһеҙлек. Йола ҡушҡанса ғына мосолман булыу мөмкин түгел, дин йөрәгең, ҡылған һәр изгелегең, тәрбиәң, ысынбарлыҡҡа, ҡылыҡтарыңа тура килгән ғилемең аша ғына сағыла.







Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Рәсәйҙә балаларға энергетиктар һатҡан өсөн штрафтар индерелде

Рәсәйҙә балаларға энергетиктар һатҡан өсөн штрафтар индерелде 22.05.2025 // Йәмғиәт

Рәсәйҙә балаларға энергетиктар һатҡан өсөн штрафтар индерелде...

Тотош уҡырға 12

Өфөлә суд нефть университеты проректорын Тәфтиш изоляторына оҙатты

Өфөлә суд нефть университеты проректорын Тәфтиш изоляторына оҙатты 22.05.2025 // Йәмғиәт

Өфөлә суд нефть университеты проректорын Тәфтиш изоляторына оҙатты...

Тотош уҡырға 11

Башҡортостанда Дүртөйлө — Груздевка юлын ремонтлау эштәре тамамланды

Башҡортостанда Дүртөйлө — Груздевка юлын ремонтлау эштәре тамамланды 22.05.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда Дүртөйлө — Груздевка юлын ремонтлау эштәре тамамланды...

Тотош уҡырға 16

Башҡортостан ҡурсаулығында ҡырағай орхидея сәскә атҡан

Башҡортостан ҡурсаулығында ҡырағай орхидея сәскә атҡан 22.05.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан ҡурсаулығында ҡырағай орхидея сәскә атҡан...

Тотош уҡырға 15

Башҡортостанда йәйҙең аномаль эҫе һәм ҡоро булыуы фаразлана

Башҡортостанда йәйҙең аномаль эҫе һәм ҡоро булыуы фаразлана 22.05.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда йәйҙең аномаль эҫе һәм ҡоро булыуы фаразлана...

Тотош уҡырға 14

Башҡортостанда йәйҙең аномаль эҫе һәм ҡоро булыуы фаразлана – метеорологтар

Башҡортостанда йәйҙең аномаль эҫе һәм ҡоро булыуы фаразлана – метеорологтар 22.05.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда йәйҙең аномаль эҫе һәм ҡоро булыуы фаразлана – метеорологтар...

Тотош уҡырға 20

Өфө мәктәптәрен тамамлаусылар «Һуңғы ҡыңғырау» байрамын нисек билдәләй

Өфө мәктәптәрен тамамлаусылар «Һуңғы ҡыңғырау» байрамын нисек билдәләй 21.05.2025 // Йәмғиәт

Өфө мәктәптәрен тамамлаусылар «Һуңғы ҡыңғырау» байрамын нисек билдәләй...

Тотош уҡырға 25

Башҡортостанда 54 кеше хәмерҙән ағыуланып үлгән

Башҡортостанда 54 кеше хәмерҙән ағыуланып үлгән 21.05.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда 54 кеше хәмерҙән ағыуланып үлгән...

Тотош уҡырға 24

Кемдәр парковка өсөн түләмәҫкә хоҡуҡлы – Өфө мэрияһы

Кемдәр парковка өсөн түләмәҫкә хоҡуҡлы – Өфө мэрияһы 21.05.2025 // Йәмғиәт

Кемдәр парковка өсөн түләмәҫкә хоҡуҡлы – Өфө мэрияһы...

Тотош уҡырға 21

Былтыр  республикала 15 мең кешелә яман шеш асыҡланған

Былтыр республикала 15 мең кешелә яман шеш асыҡланған 21.05.2025 // Йәмғиәт

Былтыр республикала 15 мең кешелә яман шеш асыҡланған...

Тотош уҡырға 21

Өфөнән Таулы Алтайға тура рейстар асыла

Өфөнән Таулы Алтайға тура рейстар асыла 21.05.2025 // Йәмғиәт

Өфөнән Таулы Алтайға тура рейстар асыла...

Тотош уҡырға 23

Республикала елдең көсәйеүе һәм ямғыр яуыуы көтөлә

Республикала елдең көсәйеүе һәм ямғыр яуыуы көтөлә 21.05.2025 // Йәмғиәт

Республикала елдең көсәйеүе һәм ямғыр яуыуы көтөлә...

Тотош уҡырға 25