Ҡасан башланды һуң әле үләндәр менән ҡыҙыҡһыныу? Ауыл балаһы өсөн ағасмы, сәскәме — ғәҙәти күренеш, ура­тып алған мөхиттең бер өлөшө. Бәләкәй Лилиә, әхирәт­тәре менән йәшел сирәмгә ҡунаҡлап, ҡурсаҡтарына ла түшәкте үләндән йәйеп уйнар ине. Шул саҡта уҡ уларҙың күплегенә хайран булды. Йорт ихатаһында — бер төрлө, Бисағыр күле буйында икенсе төрлөһө үҫә. Биш баланы туйындырған һәүкәштәренә атаһы хуш еҫле бесән алып ҡайта. Әсәһе Йәмилә һөт һауып ала, тәмле ҡаймаҡ айыр­та. Бында ла үләндәрҙең ҡатнашлығы бар. Тимәк, уларҙа ниндәйҙер көс, ҡөҙрәт, шифа йәшеренгән.

Әлшәй районының Дим буйында урынлашҡан Яңы Сәпәш ауылында тыуып үҫкән ҡыҙ бәләкәйҙән йәшел­лек донъяһын ярата, тәбиғәткә һы­йына. Ғаиләлә төпсөк бала булған Лилиәне туғандары үҙенсә иркәләй, күңел йылыһын бирә. Тик ул барыбер шишмә, күл буйҙарына тартыла. Раевка урта мәктәбен та­мам­лағанда ҡайҙа барырға, кем булырға тигән һорау тормай – БДУ-ның биология факультетына килә.
– Һин бит бәләкәйҙән үләндәр ме­нән мауыҡтың. Орлоҡто сәсәһең дә, тиҙерәк үҫтерәм тип, һауытты бер тәҙрә төбөнә, берсә мейес башына ҡуя инең, – тип иҫкә ала һабаҡташы.
Тимәк, ошо саҡта уҡ тәжрибәләр үткәргән буласаҡ ғалимә. Әммә уҡыр­ға инәм тип ашҡынған ҡыҙ уңыш­һыҙлыҡҡа осрай – балы етмәй кире ҡайта.
– Электричкала илай-илай ки­ләм, – тип хәтерләй Лилиә. – Атай-әсә­йемә нисек күренермен? Мәктәп директорының ҡыҙы ла уҡырға инә алмаған, тип ауылдаштар көлөр һы­маҡ. Апайым Розалиә Солтангәрә­ева институтты ниндәй яҡшы тамамланы. Унан да оялам...
Өйҙә уны тынысландыралар. Әс­фәндиәр ағай үҙе етәкләгән ауыл мәк­тәбендә кисәге уҡыусы ҡыҙға урыҫ телен уҡытыуҙы ышанып тапшыра. Икенсе йылына ҡыҙҙың хыя­лы тор­мошҡа аша. Бар ты­рыш­лығын биреп, Лилиә Солтан­гәрәева уҡыуға сума, белемгә булған сарсауын ҡандыра.
Диплом эше яҙыр алдынан ос­тазы, биология фәндәре докторы Борис Миркинға мөрәжәғәт итә. Ғалим ҡыҙға Баймаҡ районының Татлыбай ауы­лын­дағы билдәле биолог Сәфәрғәли Йәнтүрин тәж­рибә үткәргән участкаға барып, мәғлүмәт йыйырға ҡуша. Был ва­ҡытта Лилиә кейәүгә сығып, бәләкәй улы тыуған була. Балаһын әсә­һенә ҡалдырып, йөрәге һыҙ­лай-һыҙлай алыҫ районға сығып китә. Тирә-яҡ мөхиттең үҫемлектәргә йоғон­тоһон ентекле өйрәнә, бай мәғлүмәт туплай. 1990 йылда диплом эшен яҡлай, ә Борис Михайлович уға был теманы дауам итергә кәңәш бирә.
1986 йылда Мәләүез, Күгәрсен, Бөрйән райондары биләмәләрендә “Башҡортостан” милли тәбиғәт пар­кы асыла. Лилиәнең ире ошонда эшләй башлай. 2002 йылда уны ла ғилми хеҙмәткәр итеп саҡыралар. Йәнә Борис Михайловичтан мөһим мәғлү­мәт, махсус әҙәбиәт ала. 82 гектарҙан артыҡ майҙанлы тәбиғәт паркын ҡай­ҙа йәйәүләп, ҡайҙа һыбай, йә иһә машинала йөрөп сыға. Үҫемлек, йән­лек­тәр донъяһы, тәбиғәт ҡомарт­ҡы­лары менән таныша. Һәр үләндең исемен, таралыу даирәһен, үҫеү шарт­тарын, урындағы топонимиканы ентекләп өйрәнә. Тиҙҙән ҡайҙа нин­дәй тау, артылыш, йылға, шишмә, мә­мерйә булғанын биш бармағы кеүек белә.
Берәмләп-бөртөкләп йыйған мәғ­лүмәте төрлө баҫмаларҙа сыға. 2010 йылда иһә милли парктағы үҫем­лектәр донъяһы буйынса кан­дидат­лыҡ диссертация­һын яҡлай.
Бөгөн Лилиә Солтангәрәева-Дәми­нова – милли парк дирек­торының ғилми эштәр буйынса урынбаҫары, абруйлы белгес. Тормош юлдашы Рафаил Зәки улы ла ошонда туризм хеҙмәте өсөн яуаплы. Ҡыҙҙары Йәмилә һәм Асия үҫә. Улы Роман да – хәрби хеҙмәттән һуң тәбиғәт һаҡлау эшендә.
Ҡасандыр был яҡтарға ваҡыт­лыса тип килгән мең ырыуы ҡыҙы ошо ергә ерегеп, кешеләрен үҙ итеп, тормошонан йәм табып йәшәй. Йәмәғәтселек эшендә әүҙем ҡатна­ша, уҡыу йорттарында, мәктәптәрҙә сығыш яһай. Үҙе­нең ҡул аҫтында эшләгән Эльвира Ҡотлоғәлләмова, Илдус Нурмөхә­мәтов­ҡа ғилми эштәрендә ярҙам итә, йүнәлеш бирә.
Эшләйем тигән кешегә мәшәҡәт табылып тора. Үҙәге Нөгөш ауылында — Башҡортостандың гүзәл төбәгендә булған парктың үҫем­лектәр, йәнлек­тәр донъяһы ифрат бай, уларҙы өйрәнеү өсөн бер ғүмер генә етмәй. Байтаҡ төрҙәре Ҡыҙыл китапҡа инә, ә был борсолоу тыу­ҙыра. Тәбиғәт бала кеүек яҡлауға, ҡурсалауға мохтаж. Ошо изге эште Лилиә Әсфәндиәр ҡыҙы үҙенең шәхси бурысы тип иҫәпләй һәм һәр көнөн, сәғәтен был маҡсатҡа яраштырып йәшәй.

Почтовые индексы Альшеевского района