Ҡалала йәшәп: “Туғанҡайҙар, ауылдан китмәгеҙ, йәшәгеҙ шунда түҙеп, һаҡлағыҙ туған телде, ата-бабаларҙан ҡалған йола­ларҙы”, — тип кәңәш биреүе еңел ул.
Ә бит һәр кемдең заманса көн күргеһе, балаларына тейешле кимәлдә белем-тәр­биә биреп, үҙаллы тормош юлына сығар­ғыһы килә. Һәр ауылда мәҙәниәт, мәғариф, һаулыҡ һаҡлау хеҙмәткәрҙәренең эш урындары аяуһыҙ рәүештә ҡыҫҡартыла икән, улар ни ҡылырға тейеш?!
Эйе, теләйбеҙме-теләмәйбеҙме, ваҡ ауыл­дарҙан ситкә китәләр, китәсәктәр. Баш­ҡортостанда ғына түгел, бөтә илдә, донъяла бара был процесс. Ә инде телебеҙҙе, мат­буғатыбыҙҙы, рухи ҡиммәттәребеҙҙе һаҡлап ҡалыу өсөн ғаиләлә лә, Хөкүмәт кимәлендә лә һөҙөмтәле саралар күрелергә тейеш, тип уйлайым.
Бәләкәй ауылдарҙан кеше ҡайҙа китә? Ҙурыраҡ ауылдарға, район үҙәктәренә, ҡа­лаларға, әлбиттә. Ошо ысынбарлыҡты иҫәпкә алып, күсеп килгәндәрҙе ваҡытлыса торлаҡ һәм эш урындары менән тәьмин итерлек яңы милли мәктәптәр, балалар баҡ­салары асыу, телебеҙҙе, ғөрөф-ғәҙәттәре­беҙҙе, йолаларыбыҙҙы һаҡлап ҡалыу мәсьә­ләләре буйынса Хөкүмәт ҡарарҙары, яңы закондар һәм махсус оҙайлы дәүләт программаһы ҡабул ителергә тейеш. Абруйлы милли һәм башҡа йәмәғәтселек ойошмалары, халыҡ яҙмышы тип ихлас борсолған шәхестәребеҙ ошо йүнәлештә башҡа­ры­лырға тейешле эштәрҙе дәррәү кү­тәреп сыҡһа, республика етәкселеге лә ҡолаҡ һалыр ине, моғайын.
...Тыуған яҡ­тар­ҙың хозур тәбиғәт ҡоса­ғы, йыр-көйҙәре ке­шеләрҙең кәйефен күтәрә, ихласлығын арт­тыра. Тиҫтерҙәремде, йәшкә үҙемдән саҡ ҡына кесерәктәрҙе күреү — үҙе үк бер ҡыуаныс.
— Хәҙер пенсияға ла сыҡтығыҙ бит инде, йәмәғәтең менән үҫкән йортоғоҙға ҡайтырға уйламайһығыҙмы? Нисә йылдар бикле тор­ған өйөгөҙ йәнләнеп китер, ейәндәрегеҙ йәй­ҙәрен ҡайтып йөрөр ине, – тим бер әхи­рәтемә.
Әңгәмәләшем миңә ғәжәпләнеп ҡарай:
– Ю-у-уҡ, бында нимә эшләйем мин? Ҡалала еңелерәк эштәр ҙә табылып тора. Пенсия ғына нимәгә етә?
Ошо һорауҙы башҡа ауылдаштарыма биреп ҡараһам да, ысынға алмай, шаяр­тыуға бора ла ҡуялар. Тимәк, йәштәр генә түгел, пенсионерҙар ҙа инде Һарышҡа кире ҡайтмаясаҡ. Балалары башҡортса һөйләшә әле, ә инде ейән-ейәнсәрҙәре “Ҡартатай, нәнәй” тигән һүҙҙәрҙе әйтә алһа, ул туған телен белгәнгә иҫәпләнеп, оло ҡәнәғәтлек кисерелә. Ни хәл итәһең, ул балаларҙың тыуған төйәге Дим буйына һыйынып йәшә­гән, йөҙәр йыллыҡ тарихы булған Һарыш ауылы түгел бит инде. Күбеһе махсус урта һәм юғары белемле, матурҙар, тырыштар, эскелек тигән заман сиренән алыҫ торалар. Компьютер, Интернет, скайп, электроника, иномарка, коттедж, дача кеүек төшөнсәләр — уларҙың көндәлек тормошонда. Тимәк, башҡа төбәктәрҙә, сит илдәрҙә йәшәгән замандаштарынан бер нәмәлә лә ҡалыш­майҙар.
Бер уйлаһаң, Һарышта йәшәп кенә төрлө-төрлө йүнәлештәрҙә белем алып булыр инеме лә улар был бәләкәй ауылда нимәгә кәрәк булыр ине икән? Ҡайҙа ғүмер итһәләр ҙә, бәхетле булһындар, үҙ тамырҙарын онот­маһындар тип теләргә генә ҡала инде.
Оло ялан кеше менән туп-тулы. Күрше ауылдарҙан да ҡунаҡтар бар, әлбиттә. Шу­лай ҙа күпселеге Һарыштан сыҡҡан кешеләр һәм уларҙың балалары, ейәндәре йөҙәрләп тә генә тормаҫ, меңгә лә етәлер әле. Кү­ңелдәре киң йомарт яҡташтарымдың, мөм­кинлектәре лә бар. Йәшерәктәр бөтәһе лә тиерлек ситкә китеп йәшәргә теләһә лә, дөрөҫөрәге, мәжбүр булһа ла, гөрләтеп донъя көткән урта йәштәгеләр бар әле. Ауылдың алтын бағаналары инде улар. Бына шуларҙан өс ғаилә “Иң матур йорт-ҡура” конкурсында еңеп сыҡты. Исемдәрен дә әйтеп китәйек: Зөһрә менән Ирек Юнысовтар, Гөлсирә менән Тәбрис Сәйәховтар, Сәүиә менән Динислам Йыһангировтар. Улар йорт-ҡураһын аҙна эсендә генә тәр­типкә килтермәгән инде, лайыҡлы донъя көтөү — йәшәү рәүештәре. Үҙем аралашҡан Миңзилә менән Әхәт Юнысовтар, Әлфиә менән Риф Ғәйнуллиндар, Сажиҙә менән Рәмил Һайрановтар, Гөлнур менән Илгиз Миңлеғоловтар, Илизә менән Ғәлим Нәғи­мовтар, Гөлсәсәк менән Марат Юнысовтар, Лилиә менән Миңнулла Исхаҡовтар, Лилиә менән Радик Ниғмәтйәновтар, Гүзәл менән Азамат Юнысовтар, Илмира менән Йәғәфәр Әхмәҙуллиндар, Әлфирә менән Инсаф Сә­йә­ховтар һәм башҡалар, донъя ауырлығына ҡарамай, гөрләтеп донъя көтә. Ундайҙар булғанда Һарышыбыҙ йәшәйәсәк әле.
Башҡа төбәктәрҙә нисектер, ирҙәре вафатынан һуң оҙаҡ йылдар йәшәп, етмеш биш, һикһән йәште үтеп киткән инәйҙәребеҙ күп кенә беҙҙең, тиң ҡартайғандар ҙа байтаҡ икән. Шуларҙың иң абруйлыларын сәхнәгә саҡырып, ҡиммәтле бүләктәр тапшырылды, уларға арнап йырҙар йырланды.
Ғүмерҙәре эштә үткән, лайыҡлы балалар үҫтергән Фәүзиә менән Ислам Нәғимовтар, Фәниә менән Яҡшығол Миңлеғоловтар, Гөлшат менән Фәрит Нәғимовтар, Тәслимә менән Шәмсун Ғәбдрәхимовтар, Зәйтүнә менән Ислам Миңлейәровтар байрамды ойоштороусыларҙың ихтирамлы йылы һүҙ­ҙә­рен тыңлап, оло йыйында ҡатнашыусы­ларҙың хөрмәт һәм иғтибарын тойоп ҡы­уанды. Халыҡ оло кешеләрҙе ихлас ҡотлап ҡул сапты.
Һарышта тыуып үҫкәндәр араһында төр­лө һөнәр кешеләре булып, тирә-яҡ ауылдар менән сағыштырғанда, юғары белемле уҡы­тыусыларҙың күп булыуы билдәләп үтелде. Араларында юғары исемдәргә, дәүләт наг­радаларына лайыҡ булғандары ла бар. Шулай ҙа, заманында тиҫтәләрсә йәш йө­рәктәргә уҡытыусы һөнәренә һөйөү ҡа­быҙ­ған башланғыс мәктәптең бөгөн килеп ябылыуы эсте өҙә.
Ойоштороусылар, әҙерлек ваҡыты аҙ булыуға ҡарамаҫтан, шартына килтереп, иң матур йорт-ихатаға, иң күркәм бай тирмәгә лә конкурс иғлан итеп, еңеүселәрҙе билдә­ләне. Шуныһы ҡыуаныслы: тирмәләргә нәҫел-ырыуҙың шәжәрәләре лә эленгәйне. Эйе, кеше үҙ тамырҙарын белеп, туғандары менән аралашып йәшәргә тейеш. Шуның өсөн ойошторола ла инде бындай мәшә­ҡәтле саралар.
Юнысовтарҙың һәм Нәғимовтарҙың үҙенсәлекле тирмә­лә­ре, ауыл килендә­ренең тәмле, татлы аш-һыуы, Марат Ғәлимуллин, Фән­гиз Абдуллин, Фә­рит Юнысовтың дәрт­ле, моңло баян, гармун моң­дары, Гөлнур Миңлеғолова, Сажиҙә Һайра­нова, Илизә Нәғимова, Зөлфирә Шә­рип­ҡолова, Зөһрә Юнысова, Айгөл Ихсанова, Айгөл Батталова, Рәүеф Баҙранов һәм башҡа­ларҙың йыр-моңо байрамды тағы ла күркә­мерәк, тәьҫирлерәк итеп биҙәне.
Район етәкселәренә ошондай фәһемле, күңелле сараға фатиха биргәндәре өсөн рәхмәт. Әйткәндәй, мин июнь-июль айҙарын­да бер түгел өс шундай сарала илһам, йыуаныс алдым: районыбыҙ һәм күрше Ҡып­саҡ-Асҡар ауылы һабантуйҙарында, Миә­кә районының Нарыҫтау ауыл юбилейында, әле бына “Һаумыһығыҙ, ауылдаштар!”­ҙа. Эшләй ҙә, ял да итә белә яҡташтарым.
Ауылдарҙа уҙғарылған мәҙәни-спорт саралары миңә нығыраҡ та оҡшай, сөнки мең­ләгән кеше ҡатнашҡан район һабан­туй­ҙа­рына күпселек халыҡ тамаша ҡарарға килһә, ауыл сараларында һәр кем — ҡатнашыусы. Тағы ла шуныһы ҡыуаныслы асыш булды: “Һау­мыһығыҙ, ауылдаштар!” кеүек ҙур, мәшә­ҡәтле йыйындарҙы ла, әҙерлек ваҡыты аҙ булыуға ҡарамаҫтан, тейешле кимәлдә үт­кәреп була икән: теләк һәм аҡса ғына булһын. Матди яҡтан иң ҙур ярҙамды ауы­лыбыҙҙа тыуып үҫеп, район үҙәгендә эш­ләгән Гөлнур менән уның тормош иптәше Ирек Ноғомановтар — билдәле эшҡыуар­ҙар – күрһәтте. Төп бағыусыларҙан тыш, Люциә Хәкимова менән Зилә Сәлмәновалар ҙа төрлө ярыштарҙа еңеүселәргә бүләктәр тапшырҙы. Рәхмәт уларға.
Байрам таңға тиклем дауам итте: йәше­рәктәр дискотека ойошторҙо, кемдәрҙер йылға, күл буйҙарында йәшлек дуҫтары менән әңгәмә ҡорҙо, ҡайһы берәүҙәр яңғыҙ ғына уйланып, Дим үҙәндәрен буйланы. Был да кәрәк, күңел бит ул: унда шатлыҡ менән бергә һағыш та һыя ала.
Иртәгәһен ҡунаҡтар таралыша башланы. Тик уларға япраҡтарын шаулатып аҡ юлдар теләп ҡалған, һәр кем үҙенеке тип иҫәпләгән ҡайыныбыҙ ғына юҡ. Алда әйткәнемсә, көс­лө дауыл ваҡытында ауған ул. “Тамыры серегәндер”, — тинеләр. Ул бөтөнләй үк серемәгән икән: быйыл яҙ ҡалған тамырҙан нәҙек кенә йәш ботаҡтары баш ҡалҡытты. Байрам ваҡытында: “Ауған ҡайын урынына бер нисә үҫенте ултыртырға кәрәк”, — тигән ир-уҙаман һүҙҙәре ишетелде. Өмөт бар: ауылыбыҙ күрке, символы булып йәш ҡайындар ҙа баш ҡалҡытып үҫеп китер әле...
Һарышта ғүмерлеккә төпләнеп йәшәгән ауылдаштарым, рәхмәт һеҙгә, ауылыбыҙҙың ҡотон һаҡлаған, йәшәүен дауам иткәнегеҙ өсөн. Һарышта тыуып үҫеп, башҡа төбәк­тәрҙә ғүмер иткән ауылдаштарым, һеҙгә лә рәхмәт, ауылыбыҙҙың ғөрөф-ғәҙәттәрен, күр­кәм йолаларын, туған телебеҙҙе йөрәге­геҙҙә һаҡлауығыҙ, һағынып ҡайтыуығыҙ, уның яҙмышына битараф булмауығыҙ өсөн. Бөтәбеҙҙе лә изге төйәгебеҙгә һөйөү, туған­лыҡ хистәре берләштерә. Яҡты донъя, беҙ йәшәгән тормош — бөтәһе лә хәрәкәттә. Шуға күрә донъя ла, тормош та, кешеләр ҙә үҙгәрә шул. Үткәндәр тарих булып ҡала, киләсәк алға әйҙәй.
Ауыл да — йәшәйештең тере күҙәнәге. Ул да үҙгәрергә лә, ҡайһылары ҡартайырға ла тейештер, күрәһең. Тик тамырҙарҙы онот­майыҡ, өр-яңы үҫентеләргә йән бирер тамырҙар ҡоромаһын!