Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Энциклопедия — башҡортса
“Башҡорт энциклопедияһы” ғилми-нәшриәт комплексында 2005—2011 йылдарҙа урыҫ телендә күп томлыҡ “Башкирская энциклопедия” донъя күрҙе. Ул тиҙ арала үҙ уҡыусыларын тапты һәм универсаль баҫма булараҡ киң танылыу алды. Артабан нәшриәт хеҙмәткәрҙәренә был баҫманы башҡортса нәшер итеү бурысы ҡуйылды.

2010 йылда ғилми-нәшриәт комплексында тәржемә бүлеге булдырылды, һәм энциклопедияның 1-се томын тәржемә итеү башланды. Беренсе сиратта, әлбиттә, энциклопедияның нигеҙен тәшкил иткән һүҙлек башҡортсаға ауҙарылды. Был эш еңел генә башҡарылманы, сөнки һәр мәҡәләнең йөкмәткеһенә тап килтереп, уның атамаһын тәржемәләргә кәрәк ине. Эш тамамланғас, һүҙлекте төрлө белгестәр ҡарап сыҡты. Тәржемә эшенә Ә. Аҡбутина, Г. Ҡунафина, Д. Үзбәков кеүек тәжрибәле белгестәр, “Башҡортостан. Ҡыҫҡаса энциклопедия”ны эшләгән һәм тәржемә иткән мөхәррирҙәр И. Япаров, Э. Юлбарисов, Ғ. Бикбаева һ.б. йәлеп ителде. Эш барышында килеп тыуған мәсьәләләрҙе хәл итер өсөн Тәржемә буйынса ғилми-методик совет булдырылды, уға тәржемәселәр, тел белгестәре, ғилми-нәшриәт комплексы хеҙмәткәрҙәре индерелде, рәйесе итеп филология фәндәре докторы Э. Ишбирҙин раҫланды. Шулай уҡ Башҡортостан Хөкүмәте ҡарамағындағы Терминология комиссияһы менән тығыҙ бәйләнеш булдырылды.
Энциклопедик мәҡәлә фәнни һәм төрлө өлкәләр буйынса терминдарға бик бай, уны ябай уҡыусы ла аңларлыҡ итеп башҡорт теленә ауҙарыу тәржемәсенең әҙерлекле һәм киң мәғлүмәтле булыуы менән бәйле. Башҡортостандың юғары уҡыу йорттарында был өлкә буйынса белгестәр әҙерләнмәүен иҫәпкә алғанда, уларҙың иңдәренә ниндәй ҙур яуаплылыҡ алғанын күҙалларға була.
Энциклопедия тәржемә итеүҙә был, әлбиттә, тәүге тәжрибә түгел — 1997 йылда башҡорт телендә “Башҡортостан. Ҡыҫҡаса энциклопедия” донъя күргәйне инде. Әммә урыҫ телендәге 7 томлыҡ “Башҡорт энциклопедияһы” методик йәһәттән дә, мәҡәләләрҙе системалы туплау яғынан да юғары кимәлдә тора, башҡорт теленә тәржемә иткәндә кимәлде һаҡлап ҡалыу кәрәк ине. Ошоно күҙ уңында тотоп, башҡорт телендәге “Башҡорт энциклопедияһы”ның ғилми-мөхәрририәт коллегияһы булдырылды. Коллегияға башҡорт телен яҡшы белгән ғалимдар индерелде, баш мөхәррир тәғәйенләнде.
Шуны әйтеп үтергә кәрәк: башҡорт телендәге энциклопедия урыҫсанан туранан-тура тәржемә ителгән вариант түгел. Башҡортсаға ауҙарғанда текстың күләме бер ни тиклем артып китә. Ошо үҙенсәлекте иҫәпкә алып, мәҡәләләр әҙме-күпме ҡыҫҡартылды, тиҙ иҫкерә торған мәғлүмәттәр күрһәтелмәне. Тематикаһы йәһәтенән бер-береһенә оҡшаш мәҡәләләр берләштерелде. Өҫтәмә рәүештә энциклопедияға сит өлкәләрҙә башҡорттар күп йәшәгән райондар, тораҡ пункттар индерелде.
Ваҡыт һәр нәмәне үҙгәртә, яңылыҡ өҫтәй, былар барыһы ла тиерлек энциклопедияла сағылыш тапты. Китаптағы мәғлүмәттәр бермә-бер байытылды, тораҡ пункттар тураһындағы мәҡәләләрҙә халыҡ иҫәбе 2010 йылғы мәғлүмәттәргә таянып бирелде, биографик мәҡәләләрҙең йөкмәткеһе 2013 йылға ҡарата яңыртылды. 2012 йылда энциклопедияның 1-се томының, 2013 йылда иһә 2-се, 3-сө томдарының электрон версиялары нәшриәттең сайтына ҡуйылды, улар менән http://башкирская-энциклопедия.рф сайтында танышырға һәм фекерҙәрегеҙҙе, тәҡдимдәрегеҙҙе ҡалдырырға була.
Әле тәржемә бүлеге мөхәррирҙәре 4-се томды башҡортсаға ауҙарыу өҫтөндә эшләй, ул быйыл шулай уҡ комплекстың сайтына ҡуйыласаҡ. Тиҙҙән "Башҡорт энциклопедияһы"ның 1-се томы китап булып донъя күрәсәк. Артабан ете томды ла нәшер итеү күҙ уңында тотола. Башҡортса баҫма ла үҙ уҡыусыларын табыр тигән ышаныстабыҙ.
Лена АБДРАХМАНОВА,
“Башҡорт энциклопедияһы”
ғилми-нәшриәт комплексының
тәржемә бүлеге мөдире.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Әрмәнстанда яҡташыбыҙҙы ағыулы йылан саҡҡан

Әрмәнстанда яҡташыбыҙҙы ағыулы йылан саҡҡан 27.06.2025 // Йәмғиәт

Әрмәнстанда яҡташыбыҙ экскурсиянан һуң ауыр хәлдә реанимацияға оҙатылған. Турист әйтеүенсә, уны...

Тотош уҡырға 13

Бөгөндән Өфөлә түләүле парковкалар эшләй башланы

Бөгөндән Өфөлә түләүле парковкалар эшләй башланы 27.06.2025 // Йәмғиәт

Бөгөндән Өфөлә түләүле парковкалар эшләй башланы...

Тотош уҡырға 9

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы һыу баҫыу ихтималлығы хаҡында иҫкәртте

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы һыу баҫыу ихтималлығы хаҡында иҫкәртте 27.06.2025 // Йәмғиәт

Тау һәм бәләкәй йылғаларҙа һыу кимәленең күтәрелеүе көтөлә....

Тотош уҡырға 12

Өфөнөң Пугачев урамында хәрәкәт сикләнә

Өфөнөң Пугачев урамында хәрәкәт сикләнә 27.06.2025 // Йәмғиәт

Өфөнөң Пугачев урамында хәрәкәт сикләнә...

Тотош уҡырға 14

Марфа инәйгә – 100 йәш

Марфа инәйгә – 100 йәш 26.06.2025 // Йәмғиәт

Салауат ҡалаһынан Марфа Рябова 100 йәшен тултырҙы. Ҡала мэры Марат Заһиҙуллин социаль селтәрҙәге...

Тотош уҡырға 14

Башҡортостанда матур датала 245 никах теркәлгән

Башҡортостанда матур датала 245 никах теркәлгән 26.06.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда матур датала 245 никах теркәлгән...

Тотош уҡырға 25

Бөгөн республика урмандарында уртаса класлы янғын хәүефе фаразлана

Бөгөн республика урмандарында уртаса класлы янғын хәүефе фаразлана 26.06.2025 // Йәмғиәт

Бөгөн дәүләт урман фонды биләмәһендә икенсе-өсөнсө класлы янғын хәүефе фаразлана. 26 июнгә ут...

Тотош уҡырға 23

Республикала ямғырлы һауа торошо фаразлана
Республикала сығарылыш кисәләре көнө билдәле булды

Республикала сығарылыш кисәләре көнө билдәле булды 25.06.2025 // Йәмғиәт

Республикала сығарылыш кисәләре көнө билдәле булды...

Тотош уҡырға 22

Өфөлә Рәшит Шәкүр һәм табип Мәстүрә Саҡаева урамдары барлыҡҡа килде

Өфөлә Рәшит Шәкүр һәм табип Мәстүрә Саҡаева урамдары барлыҡҡа килде 25.06.2025 // Йәмғиәт

Өфөлә Рәшит Шәкүр һәм табип Мәстүрә Саҡаева урамдары барлыҡҡа килде...

Тотош уҡырға 22

Табип-фониатр Наил Ғабдуллин Өфөнөң почетлы граждандары исемлеген тулыландырҙы

Табип-фониатр Наил Ғабдуллин Өфөнөң почетлы граждандары исемлеген тулыландырҙы 25.06.2025 // Йәмғиәт

Табип-фониатр Наил Ғабдуллин Өфөнөң почетлы граждандары исемлеген тулыландырҙы...

Тотош уҡырға 27

Башҡортостанда Бүздәк − Саҡмағош-Дүртөйлө юлының 14 саҡрымы яңыртылды

Башҡортостанда Бүздәк − Саҡмағош-Дүртөйлө юлының 14 саҡрымы яңыртылды 25.06.2025 // Йәмғиәт

Быйыл 19 саҡрым оҙонлоҡтағы һигеҙ участканы ремонтлау планлаштырыла....

Тотош уҡырға 20