Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Энциклопедия — башҡортса
“Башҡорт энциклопедияһы” ғилми-нәшриәт комплексында 2005—2011 йылдарҙа урыҫ телендә күп томлыҡ “Башкирская энциклопедия” донъя күрҙе. Ул тиҙ арала үҙ уҡыусыларын тапты һәм универсаль баҫма булараҡ киң танылыу алды. Артабан нәшриәт хеҙмәткәрҙәренә был баҫманы башҡортса нәшер итеү бурысы ҡуйылды.

2010 йылда ғилми-нәшриәт комплексында тәржемә бүлеге булдырылды, һәм энциклопедияның 1-се томын тәржемә итеү башланды. Беренсе сиратта, әлбиттә, энциклопедияның нигеҙен тәшкил иткән һүҙлек башҡортсаға ауҙарылды. Был эш еңел генә башҡарылманы, сөнки һәр мәҡәләнең йөкмәткеһенә тап килтереп, уның атамаһын тәржемәләргә кәрәк ине. Эш тамамланғас, һүҙлекте төрлө белгестәр ҡарап сыҡты. Тәржемә эшенә Ә. Аҡбутина, Г. Ҡунафина, Д. Үзбәков кеүек тәжрибәле белгестәр, “Башҡортостан. Ҡыҫҡаса энциклопедия”ны эшләгән һәм тәржемә иткән мөхәррирҙәр И. Япаров, Э. Юлбарисов, Ғ. Бикбаева һ.б. йәлеп ителде. Эш барышында килеп тыуған мәсьәләләрҙе хәл итер өсөн Тәржемә буйынса ғилми-методик совет булдырылды, уға тәржемәселәр, тел белгестәре, ғилми-нәшриәт комплексы хеҙмәткәрҙәре индерелде, рәйесе итеп филология фәндәре докторы Э. Ишбирҙин раҫланды. Шулай уҡ Башҡортостан Хөкүмәте ҡарамағындағы Терминология комиссияһы менән тығыҙ бәйләнеш булдырылды.
Энциклопедик мәҡәлә фәнни һәм төрлө өлкәләр буйынса терминдарға бик бай, уны ябай уҡыусы ла аңларлыҡ итеп башҡорт теленә ауҙарыу тәржемәсенең әҙерлекле һәм киң мәғлүмәтле булыуы менән бәйле. Башҡортостандың юғары уҡыу йорттарында был өлкә буйынса белгестәр әҙерләнмәүен иҫәпкә алғанда, уларҙың иңдәренә ниндәй ҙур яуаплылыҡ алғанын күҙалларға була.
Энциклопедия тәржемә итеүҙә был, әлбиттә, тәүге тәжрибә түгел — 1997 йылда башҡорт телендә “Башҡортостан. Ҡыҫҡаса энциклопедия” донъя күргәйне инде. Әммә урыҫ телендәге 7 томлыҡ “Башҡорт энциклопедияһы” методик йәһәттән дә, мәҡәләләрҙе системалы туплау яғынан да юғары кимәлдә тора, башҡорт теленә тәржемә иткәндә кимәлде һаҡлап ҡалыу кәрәк ине. Ошоно күҙ уңында тотоп, башҡорт телендәге “Башҡорт энциклопедияһы”ның ғилми-мөхәрририәт коллегияһы булдырылды. Коллегияға башҡорт телен яҡшы белгән ғалимдар индерелде, баш мөхәррир тәғәйенләнде.
Шуны әйтеп үтергә кәрәк: башҡорт телендәге энциклопедия урыҫсанан туранан-тура тәржемә ителгән вариант түгел. Башҡортсаға ауҙарғанда текстың күләме бер ни тиклем артып китә. Ошо үҙенсәлекте иҫәпкә алып, мәҡәләләр әҙме-күпме ҡыҫҡартылды, тиҙ иҫкерә торған мәғлүмәттәр күрһәтелмәне. Тематикаһы йәһәтенән бер-береһенә оҡшаш мәҡәләләр берләштерелде. Өҫтәмә рәүештә энциклопедияға сит өлкәләрҙә башҡорттар күп йәшәгән райондар, тораҡ пункттар индерелде.
Ваҡыт һәр нәмәне үҙгәртә, яңылыҡ өҫтәй, былар барыһы ла тиерлек энциклопедияла сағылыш тапты. Китаптағы мәғлүмәттәр бермә-бер байытылды, тораҡ пункттар тураһындағы мәҡәләләрҙә халыҡ иҫәбе 2010 йылғы мәғлүмәттәргә таянып бирелде, биографик мәҡәләләрҙең йөкмәткеһе 2013 йылға ҡарата яңыртылды. 2012 йылда энциклопедияның 1-се томының, 2013 йылда иһә 2-се, 3-сө томдарының электрон версиялары нәшриәттең сайтына ҡуйылды, улар менән http://башкирская-энциклопедия.рф сайтында танышырға һәм фекерҙәрегеҙҙе, тәҡдимдәрегеҙҙе ҡалдырырға була.
Әле тәржемә бүлеге мөхәррирҙәре 4-се томды башҡортсаға ауҙарыу өҫтөндә эшләй, ул быйыл шулай уҡ комплекстың сайтына ҡуйыласаҡ. Тиҙҙән "Башҡорт энциклопедияһы"ның 1-се томы китап булып донъя күрәсәк. Артабан ете томды ла нәшер итеү күҙ уңында тотола. Башҡортса баҫма ла үҙ уҡыусыларын табыр тигән ышаныстабыҙ.
Лена АБДРАХМАНОВА,
“Башҡорт энциклопедияһы”
ғилми-нәшриәт комплексының
тәржемә бүлеге мөдире.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 168

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 517

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 4 257

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 4 058

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс 31.03.2019 // Йәмғиәт

Тап бынан йөҙ элек булған кеүек үк, ҡунаҡтарҙы Темәс ерендә һыбайлылар флагтар тотоп ҡаршы алды....

Тотош уҡырға 2 741

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 403

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 3 722

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 2 980

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме?

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме? 30.03.2019 // Йәмғиәт

Бөгөн Ҡазанда Татарстан башҡорттары ҡоролтайы ултырышы булды....

Тотош уҡырға 2 472

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ!

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ! 30.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостан автономияһының йылъяҙмасыһы, дәүләт эшмәкәре, шағир, музыкант, ойоштороусы Шәйехзада...

Тотош уҡырға 2 545

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ 30.03.2019 // Йәмғиәт

Сибай ҡалаһының Төйәләҫ ҡасабаһында йыл аҙағында заман талаптарына яуап биргән фельдшер-акушерлыҡ...

Тотош уҡырға 2 377

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә 30.03.2019 // Йәмғиәт

2018 йылдың 1 сентябрендә “Башҡортостан тарихы шәхестәр күҙлеге аша: генеалогик аспект” тигән...

Тотош уҡырға 2 551