Һуңғы йылдарҙа профессор Зиннур Нурғәлиндең башҡорт теле буйынса байтаҡ хеҙмәте донъя күрҙе, уларҙың ҡайһы берҙәре айырым китап булып та баҫылды. Ғалим быуат дауамында уңышлы ҡулланылған әҙәби телгә яңылыҡтар индереү, йәғни үҙгәртеп ҡороу тураһында һүҙ йөрөтә. Ошоға ҡарата үҙ һүҙемде әйтмәксемен.

Әҙәби телебеҙ халыҡ тарафынан күптән ҡабул ителгән. Уның үҙ ҡанундарына нигеҙләнеп эшләнгән аңлайышлы орфографияһы бар, яҙылышы ифрат еңел (бер төрлө әйтеп, икенсе төрлө яҙыу юҡ). Ошо әҙәби телебеҙҙә бихисап китап, дәреслек, методик ҡулланма, һүҙлек донъя күргән һәм әле лә сығарыла.
“Башҡортостан” гәзитенең быйылғы 15 сентябрь һанында яҙыусы, журналист Әхмәр Үтәбаевтың “Алтын урталыҡ” зарурлығы” тип аталған мәҡәләһе баҫылды. Автор, Зиннур Нурғәлиндең фекерен хуплап, урыҫ теленә нигеҙ һалған А. Пушкинды, В. Далде, М. Ломоносовты иҫкә ала. Эйе, ХIХ быуатҡа тиклем урыҫ теле бик буталсыҡ, орфографияһы төҙөк түгел, ҡанундарға нигеҙләнмәгән булған. Дәүерҙең алдынғы ҡарашлы кешеләре мәсьәләне ваҡытында хәл иткән. Һөҙөмтәлә барлыҡҡа килгән урыҫ әҙәби теле әлегә ҡәҙәр халыҡҡа уңышлы хеҙмәт итә. Берәү ҙә уны яңынан эшләү тураһында һүҙ алып бармай. Әҙәби тел заман талаптарына, төрлө халыҡтың аралашыуына бәйле тыуған яңы һүҙҙәр менән тулыландырыла ғына. Ғалимдар үҙгәртеп ҡороуҙың ағын һыуға ҡаршы барыуға тиң икәненә төшөнә, күрәһең.
Һәр башҡорт әҙәби телде аңлай, үҙ итеп ҡабул итә, аралаша, яҙа. Шул уҡ ваҡытта үҙ һөйләшен дә ташламай. Был бик дөрөҫ. Өҫтәүенә әҙәби телебеҙ дәүләт статусы алды. Тимәк, уны үҙгәртергә тырышыу һис тә урынлы түгел. Булғанды һаҡлау, байытыу мөһим.
Әхмәр Үтәбаев әлеге мәҡәләһендә халыҡтың гәзит-журналға ихлас яҙылмауы сәбәбен дә әҙәби телгә килтереп терәй. Йәнәһе, уны үҙгәртеү зарур. Милли матбуғат баҫмалары бит быға тиклем дә әҙәби телдә донъя күрҙе. Шулай булыуға ҡарамаҫтан, уларҙы һәр тарафта ла күпләп алдырҙылар, уҡынылар, аңланылар. Әлеге хәлдең төп сәбәбе иһә – замандың үҙгәреүендә. Әҙәби телде яңыртыу ғына бөтөн мәсьәләне хәл итһә ине лә һуң...