Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
Әүәл һыйыр һөтө хаҡында ғына белһәк, һуңғы йылдарҙа пальманыҡы, миндалдеке барлығы тураһында ла ишетәбеҙ. Мәҫәлән, хәҙер миндаль сәтләүегенән алынған һөттөң донъя баҙарын яулай барыуы мәғлүм. АҠШ менән Бөйөк Британия уны һатыу буйынса хатта соянан арттырып ебәргән. Уның даны беҙҙә лә арта бара.

Донъяла миндаль ағасының 80 проценты Калифорнияла үҫтерелә, әммә бында һуңғы йылдарҙа ҡоролоҡ бәкәлгә һуға, сөнки мул уңыш алыу өсөн һыу күп кәрәк. Тыуған ере Урта Азия иҫәпләнгән был үҫентене Украинала, Ҡырымда, Кавказда, Чехияла һәм башҡа илдәрҙә лә осратырға мөмкин. Ул аҡһымға, витаминдарға, минераль матдәләргә бай. Унан әҙерләнгән һөт бәғзеләр өсөн кәсеп, табыш төрө булараҡ иҫәпләнһә, икенселәргә – диетик эсемлек, сөнки арабыҙҙа организмы һыйыр аҡһымын үҙләштерә алмағандар ҙа юҡ түгел. Яңы эсемлектең халыҡ араһында тиҙ таралыуына ошо ла сәбәпсе.
Азия халҡы сәтләүек һөтөн күптән ҡуллана. Хатта йорт шарттарында ла блендер ярҙамында уны эшкәртеп алалар. Бәғзеләре йогурт әҙерләй. Унда ла башҡа сәтләүектәрҙәге кеүек үк файҙалы элементтар бар. Ҡайһы бер илдәрҙә йөрәк ауырыуҙарынан яфаланғандарға ошо емештән әҙер­ләнгән эсемлекте тәҡдим итәләр.
Белгестәр миндаль һөтөнөң зарар­һыҙ булыуын билдәләй. Әммә һәр нәмәлә сама белергә кәрәклеген оноторға ярамай. Шуға ла ул башлыса диета тотҡандарға тәҡдим ителә. Уны бешермәҫкә – файҙалы матдәләре юҡҡа сыға.
Сифаты йәһәтенән ғәҙәти һыйыр һөтөнә тиңләшә алмаһа ла, яһалма аҡ бөгөн баҙарҙың алты процентын биләй. Элегерәк соянан алынған һөттө халыҡ әүҙемерәк ҡулланһа, хәҙер сират миндаль һәм башҡа сәтләүек­тәрҙән “һауылған”ына етте. Әлбиттә, уны етештереүселәр тауарын күберәк һатыу өсөн үҙ көсөн ҡыҙғанмай, хатта бәғзеләре саманы онотоп, ул һыйыр һөтөнән ҡайтыш түгел, тип тә ебәрә.
Яһалма һөт башлыса Азия илдә­рендә, айырыуса Японияла киң таралған. Бында сәсеүлек майҙандары аҙ булыуы барыбыҙға ла мәғлүм. Был үҙ сиратында малсылыҡ тармағының үҫешенә ярайһы кәртә булып тора. Тап шуға ла илдә халыҡтың һөттө аҙ ҡулланыуы билдәле. Һөҙөмтәлә япон халҡы тыумыштан уҡ лактозаны ҡабул итә алмай. Шуға ла уларға ғәҙәти һөт урынына яһалмаһын файҙаланырға тура килә. Мәҫәлән, кокос һөтөн – аш әҙерләгәндә, сояныҡын – төрлө бутҡа бешергәндә.
Белгестәр донъяла миндаль һөтөн ҡулланыусыларҙың арта барғанын иғтибарға алған. Уның күпселек өлөшө башлыса тормош кимәле түбән булған илдәргә тура килә. Африка өсөн хатта ҙур булмаған ҡаптарҙа ҡоро һөт етештерә башлағандар. Уны бер стакан һыуҙа иретеп, йәһәт кенә эсемлек әҙерләргә була.
Яһалма эсемлектәрҙе ҡулланыу миҡдары артһа ла, уларҙың тәбиғи һыйыр һөтөнә конкурентлыҡ тыуҙыра алыуы икеле.
Был йәһәттән “Союзмолоко” вәкиле Мария Жебет уның кескәй ҡалаларға, ауылдарға үтеп инмәүен билдәләй. Ә бына табип-диетологтар донъяла халыҡтың бер-береһенән күреп, ишетеп, үҫемлек һөттәренә тартылыуын ниндәйҙер шауҡым тип баһалай. “Нимә генә тимә, һыйырҙан алынған аҡ менән башҡа эсемлектәрҙе йәнәш ҡуйыу мөмкин түгел. Был алма менән ба­лыҡты сағыштырған кеүек килеп сыға” тигән фекерҙә ул. Йәнә һәр аҙыҡтың ыңғай, кире яҡтары булыуын да билдәләй эксперт. Беренсенән, ғәҙәти һөттә ысынлап та холестерин бар, ә ул йөрәк-ҡан тамырҙары ауырыу­ҙарының киҫкенләшеүенә булышлыҡ итә. Икенсенән, холестерины башҡа­ларҙан юғарыраҡ булып та майлы ризыҡ менән даими туҡланғандар бар. Кеше аҙыҡ менән холестериндың ни бары 20 – 30 процентын ала. Ҡалғаны организмда үҙе барлыҡҡа килә.
Үҫемлектән алынған аҙыҡтарға ла шундай уҡ күренеш хас. Уларҙа ҡатын-ҡыҙ организмында гормондар эшмә­кәрлеген көйләгән файҙалы матдәләр бар. Әммә ул ир-ат өсөн бик файҙалы түгел. Бынан тыш, һөт ҡушылмалары әҙерләгәндә ҡулланылған сояның күпселеге генетик йәһәттән үҙгәр­телгән. Сысҡандарҙа эшләнгән тәжрибәләр күрһәтеүенсә, был киләсәк быуынға насар тәьҫир итә.
Әлбиттә, шифалы тип һаналған аҙыҡты ла артығынан тыш файҙа­ланғанда зарарлы булыуы бар. Шуға күрә һәр нәмәлә сама белергә кәрәк. Ә инде халҡыбыҙ менән әүәл-әүәлдән йәнәш көн күргән һәүкәшкәйҙәр биргән һөт беҙҙең өсөн иң файҙалыһы булыуын онотмайыҡ. Юҡҡа ғына ата-бабаларыбыҙ “Хоҙай аҡтан айырма­һын” тимәгән.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Башҡортостанда II кварталда ипотека баҙары йәнләнде

Башҡортостанда II кварталда ипотека баҙары йәнләнде 14.08.2025 // Иҡтисад

Башҡортостанда II кварталда ипотека баҙары йәнләнде...

Тотош уҡырға 10

Рәсәйҙәргә кредит биреү шарттарында яңы пункт барлыҡҡа килде

Рәсәйҙәргә кредит биреү шарттарында яңы пункт барлыҡҡа килде 13.08.2025 // Иҡтисад

Тиҙҙән банктар һәм башҡа кредиторҙар Федераль һалым хеҙмәте һәм Социаль фонд мәғлүмәттәре буйынса...

Тотош уҡырға 15

Башҡортостан төҙөүселәре I ярты йыллыҡта 1 миллион квадрат метр торлаҡты файҙаланыуға тапшырған

Башҡортостан төҙөүселәре I ярты йыллыҡта 1 миллион квадрат метр торлаҡты файҙаланыуға тапшырған 11.08.2025 // Иҡтисад

Республика федераль программаларҙа әүҙем ҡатнаша һәм территорияларҙы комплекслы үҫтереү...

Тотош уҡырға 24

Ишембай районында май һығыу заводы төҙөлә

Ишембай районында май һығыу заводы төҙөлә 08.08.2025 // Иҡтисад

Ишембай районында май һығыу заводы төҙөлә...

Тотош уҡырға 32

Радий Хәбиров Башҡортостан төҙөүселәрен һөнәри байрамы менән ҡотланы

Радий Хәбиров Башҡортостан төҙөүселәрен һөнәри байрамы менән ҡотланы 07.08.2025 // Иҡтисад

Бөгөн Өфөнөң «Торатау» конгресс-холында Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров республика төҙөүселәрен...

Тотош уҡырға 30

Башҡортостанда йәшәүселәрҙе ауылдарға интернет үткәреү өсөн тауыш бирергә саҡыралар
Мәләүез тракторсылары Ер һөрөү буйынса чемпионатта ҡатнаша

Мәләүез тракторсылары Ер һөрөү буйынса чемпионатта ҡатнаша 05.08.2025 // Иҡтисад

Бөтә Рәсәй механизаторҙар ярышы Ленинград өлкәһендә уҙғарыла....

Тотош уҡырға 43

Рәсәйҙә закон сығарыусылар ипотека буйынса төбәк ставкаларын индерергә тәҡдим итә

Рәсәйҙә закон сығарыусылар ипотека буйынса төбәк ставкаларын индерергә тәҡдим итә 05.08.2025 // Иҡтисад

[thumb][/thumb]Социаль ғәҙеллек принцибы буйынса процент ставкалары бөтәһе өсөн дә бер төрлө...

Тотош уҡырға 39

«Ҡарлуғас» электр поезы Өфөнән Силәбегә тәүге рейсҡа юлланды

«Ҡарлуғас» электр поезы Өфөнән Силәбегә тәүге рейсҡа юлланды 01.08.2025 // Иҡтисад

«Ҡарлуғас» электр поезы Өфөнән Силәбегә тәүге рейсҡа юлланды...

Тотош уҡырға 56

Баш ҡалала Өршәк йылғаһы аша күперҙе ремонтлау эштәре ваҡытынан алда тамамланды

Баш ҡалала Өршәк йылғаһы аша күперҙе ремонтлау эштәре ваҡытынан алда тамамланды 31.07.2025 // Иҡтисад

[thumb][/thumb]Баш ҡалала Өршәк йылғаһы аша күперҙе ремонтлау эштәре ваҡытынан алда тамамланды...

Тотош уҡырға 58

2 һәм 3 августа Өфөлә ауыл хужалығы йәрминкәләре була

2 һәм 3 августа Өфөлә ауыл хужалығы йәрминкәләре була 31.07.2025 // Иҡтисад

2 һәм 3 августа Өфөлә ауыл хужалығы йәрминкәләре була...

Тотош уҡырға 58

Республика аграрийҙары 200 мең тоннанан ашыу ашлыҡ йыйып алған

Республика аграрийҙары 200 мең тоннанан ашыу ашлыҡ йыйып алған 31.07.2025 // Иҡтисад

Республика аграрийҙары 200 мең тоннанан ашыу ашлыҡ йыйып алған...

Тотош уҡырға 68