Пред­прия­тие­ларҙа эшселәр етешмәй. Тап шуға ла һөнәрселек училищеларына, техникум­дарға иғтибарҙы арттырыу мәсьәләһе күтәрелә. Ошо изге ниәттән был төр уҡыу йорттарына һуңғы һигеҙ йылда 35 миллиард һумдан ашыу аҡса йүнәлтелгән. Әммә хәлдең һаман яҡшы яҡҡа үҙгәрмәүе уйға һала.

2007 йылда уҡ Рәсәй Хөкүмәте башланғыс һәм урта һөнәри уҡыу йорттарын үҫтереү хаҡында программа ҡабул итте. Уны тормошҡа ашырыу өсөн бюджеттан 15 миллиард һум аҡса бүленде. Бер аҙҙан программа киңәйтелеп, йәнә 20 миллиард һум өҫтәлде. Ошо сама аҡса түгелеп тә заводтарҙа эшсе ҡулдарҙың етерлек булмауы бихисап һорау тыуҙыра. Мәҫәлән, предприятиелар йыл һайын 750 мең кеше етешмәүгә зарлана. Айырыуса машиналар эшләү, һаулыҡ һаҡлау, ремонтлау-йүнәтеү өлкәһендә кадрҙарға ҡытлыҡ тойола. Бөгөндән илебеҙгә 80 – 85 мең самаһы завод эшсеһе, 60 – 65 мең фельдшер һәм шәфҡәт туташы, 20 мең самаһы торлаҡ-коммуналь хужалыҡ хеҙмәткәре талап ителә.
Шуныһы ғәжәп: ойошмалар токарҙар, шымартыусылар булмауға борсолһа ла, ысынбарлыҡта белгестәр артығы менән әҙерләнә. “Росстат” мәғлүмәттәре лә быны раҫлай. Илдә 21 миллион башланғыс һәм урта һөнәри белемле техник, фельдшер үҙ тармағында хеҙмәт итә. Эшсе һөнәргә эйә булған 30 миллион самаһы белгес бүтән тармаҡты һайлаған.
Йәнә махсус программа ҡабул ителгәнгә ҡәҙәр ҙә илдә йыл һайын техникумдар, колледждар асылды. Рәсәйҙә 2,7 мең ошондай уҡыу йорто бар. 1993 йылда 1,9 миллион студент уҡыһа, былтыр 2,2 миллионға еткән. Улар – буласаҡ прибор эшләүселәр, агрономдар, станок һәм машина операторҙары. Ҡыҫҡаһы, һәр береһе – төрлө тармаҡта кәрәкле һөнәр эйәһе.
Әлбиттә, һөнәрселек училищелары һаны ҡыҫҡара бара. Һуңғы 15 йылда уларҙың сирек өлөшө ябылған. 1990 йылға ҡарағанда белгестәр 1,5 тапҡырға аҙыраҡ әҙерләнә. Әммә ошо килеш тә йыл һайын 1,5 миллион кешегә һөнәр биреп, илдә эшселәргә булған ихтыяжды ҡаплайҙар.
Шулай булғас, ни өсөн әле һаман предприятиелар кадрҙар ҡытлығынан яфа сигә һуң? Бының сәбәбе ябай: уҡыу йорттарын тамамлаусыларҙың 60 – 70 проценты һайлаған һөнәре буйынса эшкә бармай. Хеҙмәт хаҡы үтә аҙ булғанлыҡтан, йәштәр бүтән өлкәне һайлай. Тимәк, был юҫыҡта уйланаһы урын бар. Бәлки, ҡаҙна аҡсаһын һөнәрселек училищелары асыуға түгел, ә эшселәрҙең хеҙмәт хаҡын арттырыуға йүнәлтергә кәрәктер?
Бөгөн ни генә эшләргә теләһәк тә, бөтә нәмә аҡсаға ҡайтып ҡала. Тормош үҙе шулай талап итә. Бер аҡыл эйәһе “Аҡса – прогрестың йөрәге” тип тиккә генә әйтмәгәндер. Эшсе һөнәренең абруйын күтәрәйек тиһәк, уларға лайыҡлы эш хаҡын да хәстәрләү кәрәк.
Ирекһеҙҙән әле беҙ яманлаған Совет осоро иҫкә төшә. Ысынлап та, ул осорҙа белгестәрҙең, эшселәрҙең хөрмәте ҙур булды. Тап уларҙың фиҙакәрлеге менән завод-фабрикалар гөрләп торҙо, йорттар, төрлө социаль биналар файҙаланыуға тапшырылды. Ситтән, башлыса ауылдарҙан килгән йәштәр өсөн бихисап дөйөм ятаҡтар төҙөлдө. Төп ауыр эште улар башҡарҙы, шуға ла хеҙмәт хаҡы мастер, цех начальнигы кеүек юғарыраҡ вазифа биләгәндәрҙән күпкә ҙурыраҡ булды. Юғары уҡыу йортон тамамлағандар түбән окладта йөрөмәҫ өсөн ябай станоксы булып та урынлаша торғайны. Мәҫәлән, мин үҙем 1987 – 1988 йылдарҙа Өфө фанера комбинатында эшләнем. Эш хаҡым 300 һумға етә ине. Ә цех начальнигы, мастерҙарҙың оклады – 140-170 һум. Бына ҡайҙа булған ул эшсегә хөрмәт, ихтирам! Бер ҡараһаң, ысынлап шулай булырға тейеш, сөнки төп тауарҙы улар етештерә, саң-туҙан йотоп ауыр эште башҡара.