Башҡортостан Республикаһы Башлығы Рөстәм Хәмитов 10 февралдә Хөкүмәт йортонда демография мәсьәләләренә арналған кәңәшмә үткәрҙе. Унда был мәсьәләләрҙең уҙған 2016 йылда киҫкенләшә төшөүе сәбәптәре тикшерелде, тейешле ҡарарҙар ҡабул ителде.


2016 йылда республикала 55708 бала тыуған, 2015 йылда – 59028, йәғни тыуым 5,5 процентҡа кәмегән (Рәсәй Федерацияһында – 2,6 процентҡа).
2015 йылда 6 меңгә яҡын кеше республиканан ситкә китһә, уҙған 2016 йылда китеүселәр һаны 7 меңгә еткән. Мигранттарҙың күпселеге – йәштәр. Күсенеүселәр Мәскәү, Санкт-Петербург ҡалаларына, Төмән, Силәбе өлкәләренә, Татарстан Республикаһына өҫтөнлөк бирә. Был төбәктәр йәштәрҙе иң тәүҙә яңы эш урындары, юғарыраҡ хеҙмәт хаҡы менән йәлеп итә.
Белгестәр яҡын киләсәктә хеҙмәт ресурстары өсөн көрәш көсәйеүен, төбәктәр араһында иҡтисади конкуренция артыуын күҙаллай. Был шарттарҙа халыҡты, айырыуса йәштәрҙе эш менән тәьмин итеү, эш хаҡын күтәреү, торлаҡ мәсьәләләре алғы планға сыға.
Кәңәшмәлә республикалағы йәш ғаиләләргә бала тыуғас торлаҡ шарттарын яҡшыртыу өсөн социаль түләү тәғәйенләүе тураһында хәбәр ителде. 300 мең һумлыҡ түләү торлаҡ шарттарын яҡшыртыу буйынса сиратта торған ғаиләләргә биреләсәк.
Ғаиләләргә ярҙам күрһәтеү “Әсәлек капиталы” программаһы буйынса ла дауам итәсәк. Башҡортостанда барлығы 175 мең ғаилә Әсәлек (ғаилә) капиталына дәүләт сертификаты алған, уларҙың 110 меңе бүленгән аҡсаны торлаҡ шарттарын яҡшыртыуға тотонған.
Рәсәй Федерацияһы Хеҙмәт һәм социаль яҡлау министрлығының “Әсәлек капиталы” программаһын йәнә 5 йылға – 2023 йыл аҙағына тиклем оҙайтыу буйынса тәҡдимдәр әҙерләп, Хөкүмәт ҡарамағына тапшырыуы тураһында белдерҙе. Программаның хәҙерге редакцияһы 2018 йыл аҙағына тиклем иҫәпләнгән. 2007 йылдың 1 ғинуарында эшләй башлаған проект буйынса Рәсәй Федерацияһында барлығы 8 миллионға яҡын ғаилә сертификат алып, уларҙың 4 миллиондан ашыуы капиталды маҡсатлы ҡулланған. Клиенттарҙың күпселеге – 94 проценты – уны үҙҙәренең торлаҡ шарттарын яҡшыртыуға йүнәлткән.
Программаны дәүләт бюджетынан финанслау күләме 1,6 триллион һум тәшкил итә. Торлаҡ ипотекаһы кредиттары алған ғаиләләрҙең төп өлөшө – 90 проценты – Һаҡлыҡ банкы (Сбербанк) клиенттары. “Йәш ғаилә” льготалы программаһына ярашлы, ипотека кредиты 12,5 процентлы йыллыҡ ставка менән 30 йылға тиклем бирелә.
Капиталды бер тапҡыр, икенсе йәки өсөнсө бала тыуғас алырға мөмкин. Уның суммаһы программа ҡабул ителгән 2007 йылда 250 мең һум тәшкил итеп, йыл һайын инфляция кимәлендә индексация үтеп, 2015 йылда 453 мең һумға етте. Уҙған 2016 йылда индексация үткәрелмәне.
Етәкселәр, күренекле финансистар араһында “Әсә капиталы” программаһына ҡаршы сығыусылар ҙа бар. Ул идея, мәҫәлән, Иҡтисади үҫеш министрлығы 2014 йылдың 1 октябрендә Рәсәй Хөкүмәтенә әҙерләп тапшырған хатта күтәрелә. Министрлыҡ тәҡдименә ярашлы, ипотека кредиттары ставкаһын иҡтисади йәһәттән үҫешкән илдәр өлгөһөндә нуль процентҡа тиклем кәметеп (бының өсөн Үҙәк банк ставкаһын да шулай уҡ кәметеү талап ителә), проекттан баш тартырға, шул уҡ ваҡытта ипотеканың маҡсаттарын киңәйтергә мөмкин буласаҡ, сөнки беҙҙәге самаһыҙ ҙур банк ставкалары илдең артабанғы иҡтисади-социаль үҫешен тотҡарлаусы төп факторҙарҙың береһе булып ҡала. Иҡтисадсылар фекеренсә, мәсьәләне “Әсәлек капиталы” ярҙамында ғына хәл итеп булмаясаҡ, һәм бында комплекслы сиселеш талап ителә. Заманында ундай комплекслы проекттар ҙа төҙөлдө, әммә улар йә тик популистик саралар менән генә сикләнеп, йә финанслау етешмәү сәбәпле төңөлөп ҡалды. Мәҫәлән, 1994 йылғы “Рәсәй йәштәре” федераль маҡсатлы программаһы ҡабул ителгән мәлдә “Йәштәр проблемалары триадаһы” төшөнсәһе бик популяр ине. “Триада”ға өс компонент инде:

– заманса белем һәм һөнәр алыу;
– заманса эш урындары менән тәьмин итеү;
– заманса торлаҡ менән тәьмин итеү.

Программа үтәлмәне, белем биреү системаһы, сәнәғәт тармаҡтары тарҡатылды, торлаҡ самаһыҙ ҡиммәтләнде. Йәштәр программаларына аҡса ла бик аҙ бүленде. Мәҫәлән, 2011 – 2015 йылдарға иҫәпләнгән һуңғы “Рәсәй йәштәре” программаһының бюджеты ни бары 13,2 миллиард һум тәшкил итте. Тәүҙә уны “Стратегия-2020” проекты менән берләштереп ҡаранылар, әммә, финанс етешмәү сәбәпле, еңел генә оноттолар.
“Әсәлек капиталы” проекты иһә, күпселек белгестәр фекеренсә, үҙенең һөҙөмтәле эшләй алыуын раҫланы. Мәҫәлән, Юғары иҡтисад мәктәбенең (ВШЭ) Демография институты мәғлүмәттәренә ярашлы, проект ярҙамында илдәге йыллыҡ тыуымды яҡынса 300 мең балаға арттырырға мөмкин. Проектты өйрәнеүгә йәлеп ителгән Мәскәү дәүләт университеты белгестәре лә Юғары иҡтисад мәктәбендәге коллегалары менән, нигеҙҙә, килешә, ләкин, ике коллективтың да уртаҡ фекеренсә, был проект – ауыр иҡтисади шарттарҙа илдәге демографик күрһәткестәрҙе һаҡлау өсөн ирекһеҙҙән, ваҡытлыса ҡулланылған сара, әммә ул торлаҡҡа мохтаж күп ғаиләләр өсөн оло ярҙам булды.