Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Шикле бәйләнеш хәүефле
Шикле  бәйләнеш хәүефлеТелефон аша әйтелгән һәр һүҙгә ҡолаҡ һалырға ашыҡмағыҙ!
Телефон мутлыҡтары хаҡында һәр ҡайһығыҙҙың ишеткәне барҙыр: әле тегендә, әле бында бәйләнеш сараһы ярҙамында кешеләрҙе төп башына ултыртыуҙары хаҡында мәғлүмәт саралары еткереп тора. Шулай ҙа... Телефон мутлыҡтары тоҙағына эләгеүселәр барыбер табыла. Бына әле лә бәғзе бер битарафы: “Телефоны булғас, уныһы ғына була инде”, – тип ҡул һелтәр, моғайын. Әммә беҙ ашыҡмаҫҡа кәңәш итер инек, сөнки кешене алдау ғына түгел, уның тиҙ ышаныусанлығы, бер ҡатлылығы менән ҡулланыусы ҡәбәхәттәр ҙә бихисап. Шуға күрә, “был хәлдең минең менән булыуы мөмкин түгел”, тип ҡул һелтәп ҡуймағыҙ, кәңәштәргә ҡолаҡ һалығыҙ.
Октябрьский ҡалаһында йәшәүсе оло йәштәге ханымға таныш булмаған телефондан шылтыратҡандар. Ҡатын трубкала “кейәүенең” хәүефле тауышын ишеткән: бисара автомобилдә бер ҡыҙҙы бәрҙереп киткән, имеш. Ышаныслыраҡ булһын өсөн “кейәү бала” трубканы “юл-патруль инспекторы”на ла биргән. Был һөйләшеүҙән һуң тамам албырғап ҡалған ханым кейәүенә ҡабаттан шылтыратып ҡараған, әммә уның телефоны яуап бирмәгән, ҡыҙын иһә насар яңылыҡ менән ваҡытынан алда борсорға теләмәгән. Ул арала, таныш булмаған номерҙан тағы шылтыратып, ҡатындан 50 мең һум аҡса талап иткәндәр: йәнәһе, мәсьәләне урында хәл итер өсөн. Кейәүе өсөн көйгән ҡәйнә оҙаҡ уйлап тормайынса ризалыҡ биргән, адресын атаған. Енәйәтселәрҙең береһе такси менән ҡатындың өйөнә килгән, тейешле сумманы алғандан һуң, кейәүең ярты сәғәттән шылтыратыр һәм өйгә ҡайтыр, тип вәғәҙә итеп китеп тә барған. Кейәүенән шылтыратыу көтә торғас, бер нисә сәғәт үткән. Аптырашта ҡалған пенсионер ҡатын ҡыҙына шылтыратҡан, хәлде һөйләп биргән. Кейәүенең бер ниндәй ҙә юл-транспорт ваҡиғаһына эләкмәүен, ә көн буйы эштә булыуын, иҫән-һау өйгә әйләнеп ҡайтыуын белгәс, ҡатынды саҡ йөрәк өйәнәге йыҡмаған: күрәләтә алданыу ғына түгел, үҙ ҡулың менән аҡса тоттороп ебәрһен әле!
Ошоға оҡшаш ваҡиға Салауат ҡалаһында ла булған: 83 йәшлек әбейгә шылтыратыусылар үҙҙәрен милиция хеҙмәткәрҙәре тип таныштырған, әбейҙең ейәне юл-транспорт ваҡиғаһында ғәйепле тип белдергән. Һөҙөмтәлә пенсионер 57 мең һум аҡсаһынан ҡолаҡ ҡаҡҡан, ә ейәне кис иҫән-һау эштән ҡайтҡан.
Күптән түгел Өфөлә ике пенсионер ҡатын, телефон алдаҡсыларына ышанып, 80-шәр мең һум аҡсаһы менән хушлашҡан, ә берәүһе таныш булмаған кешенең банктағы иҫәбенә 200 мең һум аҡса күсергән.
Ололарҙың (күпселек осраҡта телефон енәйәтселәре тоҙағына улар эләгә) изге һыҙаттары – тиҙ ышаныусанлығынан, балалары өсөн көйөп-янып тороуынан файҙаланыусы ҡәбәхәттәр өсөн кешелек ҡиммәттәре бер тин дә тормай.
Бындай осраҡта кәңәш бер: таныш булмаған номерҙан көтөлмәгән шылтыратыу булһа, мәғлүмәтте айыҡ аҡыл менән, бер аҙ шикләнеберәк ҡабул итергә тырышығыҙ, ваҡ-төйәккә лә иғтибарлы булығыҙ. Шылтыратыусының тауышы туғандарығыҙҙыҡына оҡшаһа ла, ул ҡушҡанды шунда уҡ үтәргә ашыҡмағыҙ. Шикле шылтыратыу хаҡында 02 йәки 128 телефоны буйынса полицияға хәбәр итеү зарур. Хәйер, хоҡуҡ һаҡлаусыларҙың әйтеүенсә, телефон шылтыратыуҙарына бәйле енәйәттәрҙе тикшереү уғата ҡатмарлы һәм күрһәткестәр ҙә бик түбән. Шуға күрә ҡылығығыҙ өсөн иң тәүҙә үҙегеҙгә яуап бирергә тура киләсәк.
Ә енәйәтселәрҙең фантазияһы бай! Кеше кеҫәһен таҙартыу өсөн мутлыҡтарҙың бер төрөн генә ҡулланмай улар. Миҫал өсөн, һуңғы ваҡытта шылтыратып ҡына түгел, ә sms-хәбәр (телефонға килгән хат) ярҙамында алдауҙар ҙа йышайып китте. Был ысул ябайлығы менән хайран ҡалдыра: билдәһеҙ номерҙан sms-хәбәр килә, ғәҙәттә, унда интернет-һылтанма адресы күрһәтелә һәм “дуҫың ошо адрес буйынса ҡотлау ебәрҙе”, “һинең өсөн шәп яңылыҡ бар” кеүек мәғлүмәт бирелә. Телефон төймәһенә бер генә баҫыу етә – интернет-һылтанмаға инәсәкһегеҙ, ә унда... Әлбиттә, бер ниндәй ҙә ҡыуаныслы яңылыҡ көтмәй, тик телефондан йөҙҙәрсә һум аҡса китәсәк. Шуға күрә билдәһеҙ номерҙан килгән sms-хәбәргә ышанып, унда ҡушылған ғәмәлдәрҙе үтәргә ашыҡмағыҙ: телефон енәйәтселәренең сираттағы ҡорбаны буласаҡһығыҙ!
Бәләкәй генә мәҡәләлә телефон енәйәтселәренең аҡса урлау өсөн уйлап сығарған тиҫтәләрсә ысулы, уларға бәйле ҡыҙғаныс миҫалдарҙы һанап сығыу мөмкин түгел. Әммә уйланырға урын бар. Әгәр ҙә һеҙгә: “Билдәле радиостанция үткәргән бәйгенең еңеүсеһе булдығыҙ!” (артабан: “Уны алыу өсөн ошо иҫәп буйынса һалым түләргә кәрәк”); “Район (ҡала, ауыл һ.б.) халҡы араһында фәлән датаға бәйле конкурс үткәрелде, һеҙ бәхетлеләр араһында, төп призды оттоғоҙ!” (артабан: “Уны йортоғоҙға килтерәсәктәр, әммә юл сығымдарын ҡапларға кәрәк”) тип йәки ошоға оҡшаш тәҡдимдәр менән шылтыраталар икән, ЫШАНМАҒЫҘ: был — ҡәҙимге мутлыҡ!
Г. САЛАУАТОВА.


Вадим БӘХТЕЙӘРОВ, студент:
– Телефонға ниндәй генә sms-хәбәрҙәр килмәй! Билдәле сауҙа селтәрҙәре тауарҙы тап уларҙың магазинында һатып алырға саҡыра, кинокомплекстар кино ҡарарға үҙҙәренә әйҙәй... Тәүҙә аптырай торғайным: ҡайҙан минең телефон номерымды алалар ҙа ниңә тап миңә ебәрәләр икән тип. Баҡһаң, кредит ойошмалары, эре сауҙа селтәрҙәре, күңел асыу комплекстары бергәләп эшләй һәм ылыҡтырыу маҡсатында һәр клиент тураһында мәғлүмәт туплай. Миңә ҡалһа, телефон енәйәтселәренә лә ҡорбандың номерын табыу ҡыйын түгел. Бер мәл, миңә билдәле “радиостанция”нан шылтыратып, бүләк отоуым хаҡында хәбәр иткәйнеләр. Әммә был мәғлүмәтте иғтибарға ла алманым, ышанманым. Әйткәндәй, шылтыратыусылар ҙа оҙаҡ инәлеп торманы һәм мине башҡа борсоманы.
Динә БАЙГИЛДИНА, хеҙмәткәр:
– Шикле sms-хәбәрҙәр, ысынлап та, телефонға йыш килә. Әммә мин, унда ҡушылғанса, интернет-һылтанмаға инергә ашыҡмайым, сөнки танышымдың миҫалы һис шәптән түгел. Эш шулай булды: уға sms-хәбәр килгәс, уҡыр өсөн телефон төймәһенә баҫыу менән, танышымдың телефонынан автоматик рәүештә интернет-һылтанма адресына ике тиҫтәгә яҡын хат киткән (моғайын, был шундай функциялы махсус программалыр). Һөҙөмтәлә, танышымдың телефон иҫәбенән өс мең һумдан ашыу аҡса алдылар! Бурысын бүлә-бүлә түләне, бәйләнешһеҙ ыҙаланы. Полицияға мөрәжәғәт иткәйне, унда яуап бер булды: һеҙ бит үҙ телефонығыҙҙың төймәһенә үҙ иркегеҙ менән баҫҡанһығыҙ! Кем ғәйепле була, тимәк? Шуға күрә таныш булмаған номерҙан килгән sms-хәбәрҙе уҡып та тороу кәрәкмәй, шунда уҡ юйып ташлау зарур.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 008

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 368

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 3 916

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 3 811

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 175

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 3 390

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 2 932

Йоҡларға ҡурҡам...

Йоҡларға ҡурҡам... 30.03.2019 // Йәмғиәт

Баҡыйлыҡҡа күскәненә тиҫтә йылға яҡын ваҡыт уҙһа ла, әсәйем һуңғы арала төшөмә йыш инә башланы....

Тотош уҡырға 3 504

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була?

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Ҡул эштәре менән булыу, аш-һыу бешереү, бейеү, һүрәт төшөрөү, спорт уйындары... Ә һеҙҙең ғаиләнең...

Тотош уҡырға 1 893

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә 29.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостандың 100 йыллығына арналған саралар дауам итә. Бөгөн, мәҫәлән, Хәйбулла районы үҙәге...

Тотош уҡырға 1 912

Сарыҡ нисек тегелә?

Сарыҡ нисек тегелә? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы тарих һәм тыуған яҡты өйрәнеү музейында башҡорттоң традицион аяҡ кейеме – сарыҡ тегеү буйынса...

Тотош уҡырға 2 072

15 апрелдә башлана

15 апрелдә башлана 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы районы хакимиәтендә подъездарҙы төҙөкләндереү буйынса республика программаһының тормошҡа...

Тотош уҡырға 1 840