Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Кесерәйтһәгеҙ, кесерәйергә мин ярармын, Үҙегеҙ ҙурайырға яраһағыҙ...
Бөйөк Аҡмуллабыҙ әйткән быны. Кеше кәмләүселәргә гел шуны әйтке килә... Ҡана һуң, үҙе ҙурайырға яра­һа. Әммә, тормош күрһәтеүенсә, ҙурайырға ярағаны кеше кәмләмәй шул.
* * *
Диалект тигән һүҙҙәрҙе быуат буйы китаптарға индермәй ултыр­ҙылар. Әле лә шулай – редактор ниндәйҙер һүҙҙе ишеткәне юҡ икән, ала ла ташлай! Бына ҡайҙа беҙҙең тел бәләһе!

Ваҡытында беҙҙең әҙ генә ғалимдарыбыҙ һүҙлеккә нисек яҙып ҡалдырған, шул тар ғына ҡалып эсендә тик ултырталар телде! Ә бит ул ғалимдар башҡорт теленең бар байлығын камил дәрәжәлә белгән тип әйтеп булмай! Һәр береһе үҙ һөйләше күҙлегенән ҡараған.
* * *
Дәүләт биргән маҡтаулы исем әле ожмахҡа юллама түгел... Киреһенсә, йоҙаҡ булыуы ла ихтимал...
* * *
Минең филолог дипломым бар тип үҙе хаҡлы икәнлегенә дәлил килтереүселәр бар. Ауылда йәшәгән оло инәйҙәребеҙҙе тыңлап ҡарағыҙ, ҡайһыһы башланғыс белем менән генә ҡалған, ә улар кеүек “йомро” ғына итеп һөйләшә белеү юғары филологик белемле күптәргә тәтемәй!
* * *
Ҡайһы саҡ, их, мәктәптә ниңә грамматик ҡағиҙәләр өйрәтәләр икән, тип уфтанып ҡуям. Журналист йәштәребеҙҙең байтағы хәҙер шул ҡағиҙәләргә таянып яҙа, һөйләй ҙә ҡуя, тәбиғилек юғала. Ә бит телебеҙ ҡанундары өйрәнеп бөтөлгән, ҡағиҙәләргә һалыу тамамланған тип әле лә әйтеп булмай. Тел ҡағиҙәгә түгел, ҡағиҙә телгә эйәрергә тейеш бит!
* * *
Йәнә урыҫ теле ҡанундарына эйәреп ҡағиҙә эшләй ҙә ташлайҙар. Хәҙер “шунда йәшәгән, эшләгән фәлән-фәлән” тип һөйләү ҙә бөтөп бара бит! Йәнәһе, бөгөн йәшәй икән, тере икән – йәшәүсе, эшләүсе! Фәлән йылда тыуыусы, училище һәм институт тамамлаусы, былтыр ярышта еңеп сығыусы, Өфөлә йәшәүсе уҡытыусы Фәлән Фәләнов тип һөйләргә генә ҡалды!
* * *
Туранан-тура тәржемә итеү арҡаһында “Бөйөк Ватан һуғы­шында ҡатнашыусы” тип яҙыуҙы хатта телселәр ҙә ҡанунлаштырҙы, йәнәһе, “участник” шулай тәржемә ителә инде. Ҡатнашыусы икән, бөгөн ҡатнашып йөрөй тип ҡабул ителә бит! Ә ул “участниктар” күптән донъяла юҡ инде. “Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан” тип яҙһам, “ҡатнашыусы” тип төҙәтеп, теңкәмде ҡороталар... Бына әле лә кемдер әрләп ултыра инде мине, һиҙеп торам.
* * *
Өфөлөләрме, өфөләрме? Белоретлылармы? Бөрйәнлеләрме? Баймаҡлылармы?
Бәлки, ошолай тикшерергәлер – баҡалылылар, тәтешлелеләр, мәсет­лелеләр... Ҡолаҡҡа ятмай, шулай бит?
* * *
Катав-Ивановск – Ҡытаутамаҡ. Ҡала, башҡорттарҙың ҡатай ерҙә­ренә урынлашып, атамаһы Ҡатай гидронимынан алынған, сөнки шул йылғаның тамағына урынлашҡан. Башҡортса атамаһы – Ҡатайтамаҡ, мәгәр урыҫса Катав тип аталыуы һөҙөмтәһендә башҡорт теленә Ҡытау булып әйләнеп ҡайтҡан һәм рәсми документтарға шулай инеп киткән.
* * *
Элгәре, һыуытҡыстар юҡта, бесәнгә балыҡ консервалары һалып йөрөй торғайны күптәр.

Ҡатай төбәге Татлынан бер ағай ҡатынына:
— Әбей, иртәгә бер һарыҡты һуяйыҡ. Ҡылсыҡ ашап, бесәнте ыратып бумай, — тип әйткән, ти.
* * *
Татлы клубына кино килтер­һә­ләр, аҡсаһыҙ бала-саға шунда мәж килә – кино башланғас, тәҙрә яры­ғынан ҡарарға урын яулашалар. Үҙҙәре оҙон буйлы киномеханик Сергей янынан: “Батум даш”, – тип ҡыйыу ғына инеп киткән бер инәйгә көнләшеп тигәндәй ҡарайҙар. Сергей ҙа уның аҙаҡ аҡсаһын килтереп биререн белеп бөткән инде: “Ладно, ладно”, – тип үткәреп ебәрә. Малай­ҙарға “батум даш”лыҡ аҡса кем бирһен инде! Һәр ҡапҡанан кәмендә 5-6 бала сыҡҡан заман бит ул...
* * *
Телевизорҙан Малышева, бәш­мәк ашауҙы тыйып тигәндәй, тапшырыу үткәргән икән. Ҡәйнәм иҫкә төштө – бәшмәк ашамай торғайны. Татлысалап әйткән бер һүҙе булды: “Астыҡ йылы ла мәшкәк ашама­ғаным!” Туҡһанға етеп баҡыйлыҡҡа күсте мәрхүмә.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Мысыр авиакомпанияһы Өфөнән Шарм-әл-Шәйехкә рейстар башҡара башлай

Мысыр авиакомпанияһы Өфөнән Шарм-әл-Шәйехкә рейстар башҡара башлай 15.08.2025 // Йәмғиәт

Мысыр авиакомпанияһы Өфөнән Шарм-әл-Шәйехкә рейстар башҡара башлай...

Тотош уҡырға 0

1 сентябрҙән республика мәктәптәрендә һәм театрҙарында энергетиктар һатыу тыйыла

1 сентябрҙән республика мәктәптәрендә һәм театрҙарында энергетиктар һатыу тыйыла 15.08.2025 // Йәмғиәт

2025 йылдың 1 сентябренән «Башҡортостан Республикаһы территорияһында алкоголһеҙ тонусты күтәреүсе...

Тотош уҡырға 0

Башҡортостан Башлығы Беларусь менән мәктәп туризмы программаһын булдырыу хаҡында һөйләне

Башҡортостан Башлығы Беларусь менән мәктәп туризмы программаһын булдырыу хаҡында һөйләне 14.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан Беларусь Республикаһы менән берлектә уҡыусылар өсөн алмашыу буйынса ял ойошторҙо....

Тотош уҡырға 17

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы томан һәм йәшен хаҡында иҫкәртте

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы томан һәм йәшен хаҡында иҫкәртте 14.08.2025 // Йәмғиәт

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы томан һәм йәшен хаҡында иҫкәртте...

Тотош уҡырға 11

Ғафуриҙа Еҙем йылғаһы аша йәйәүлеләр күпере төҙөкләндерелә
Башҡортостанда ҡорот байрамы ойошторола

Башҡортостанда ҡорот байрамы ойошторола 14.08.2025 // Йәмғиәт

16 августа Хәйбулла районының Аҡъяр ауылында «Хәйбулла ҡорото» төбәк-ара этно-фестивале уҙғарыла....

Тотош уҡырға 13

Республикала табиптарға остазлыҡ өсөн өҫтәмә аҡса түләнә
Силәбе өлкәһендә көслө боҙ-борсаҡ яуған

Силәбе өлкәһендә көслө боҙ-борсаҡ яуған 13.08.2025 // Йәмғиәт

Силәбе өлкәһендә көслө боҙ-борсаҡ яуған...

Тотош уҡырға 18

Башҡортостанда 31 меңдән ашыу кешегә «декрет пособиеһы» түләнә

Башҡортостанда 31 меңдән ашыу кешегә «декрет пособиеһы» түләнә 13.08.2025 // Йәмғиәт

Рәсәй Социаль фондының республика бүлексәһе эшләп йөрөгән әсәйҙәргә, ҡайһы бер осраҡтарҙа атайҙарға...

Тотош уҡырға 19

Өфө мэры йәш яҡташыбыҙға яһалма интеллект буйынса олимпиадала еңгән өсөн рәхмәт белдерҙе

Өфө мэры йәш яҡташыбыҙға яһалма интеллект буйынса олимпиадала еңгән өсөн рәхмәт белдерҙе 13.08.2025 // Йәмғиәт

Өфөнөң 58-се лицейын тамамлаған Тимур Ғарифуллин 2-8 августа Ҡытайҙа үткән яһалма интеллект буйынса...

Тотош уҡырға 16

Өөф мэры йәш яҡташыбыҙға яһалма интеллект буйынса олимпиадала еңгән өсөн рәхмәт белдерҙе

Өөф мэры йәш яҡташыбыҙға яһалма интеллект буйынса олимпиадала еңгән өсөн рәхмәт белдерҙе 13.08.2025 // Йәмғиәт

Өфөнөң 58-се лицейын тамамлаған Тимур Ғарифуллин 2-8 августа Ҡытайҙа үткән яһалма интеллект буйынса...

Тотош уҡырға 17

Республикала тағы бер ир-егет чача эсеп ағыуланған