Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Аҡыл менән белем береккәндә...
Ғүмеремдең 45 йылын йәш быуынға тәрбиә һәм белем биреүгә бағышланым. Балаларға булған һөйөүем әле булһа күңелемде йылыта. Үткәнемә һис үкенеү юҡ, сөнки мин — уҡытыусы.
Балаларҙы тәрбиәләү барыһынан да элек уҡытыусы менән уҡыусының рухи аралаша белеүенә тығыҙ бәйләнгән. Әгәр ҙә минең бала менән уртаҡ ҡыҙыҡһыныуҙарым, мауығыуҙарым, ынтылыштарым булмаһа, уның йөрәгенә бер ҡасан да үтеп инә алмаҫ инем. Мәктәп — уҡытыусы һәм уҡыусының уртаҡ маҡсаттарын берләштереүсе усаҡ. Йылы усаҡ. Уның бер ваҡытта ла уҡытыусы өҫтәле артынан уҡыусыға кәмһетеп, “дошман” булып “һөжүм” итә торған урын түгел икәнен оноторға ярамай.
Һуңғы ваҡытта ысын уҡытыусы хаҡында, уға ғына хас аҫыл сифаттар тураһында күп һөйләйҙәр, күп яҙалар. Ниндәй була һуң ул ысын уҡытыусы? Ул ниндәй булырға тейеш? Тәү сиратта баланың рухи донъяһына дуҫтарса үтеп инә белеү шарт. Был сифатҡа эйә булыу өсөн уҡытыусыға, ҡасандыр үҙенең бала булғанлығын күҙ алдына килтереп, ниндәйҙер кимәлдә баласа фекерләй белергә өйрәнергә кәрәк. Икенсенән, уҡытыусы бөтә класс уҡыусыларын да тиң күрергә, баланың танып белеүгә, ижадҡа һәләтен асыҡлап, иптәштәре араһында үҙ-ара мөнәсәбәт тойғоһон яйлап, унда уҡыуға, йәшәүгә ҡарата дәрт уятырға бурыслы. Ғөмүмән, балаға белем, тәрбиә биреүҙә бәйләнешһеҙ алымдар ҡулланған педагог уҡытыусы исемен йөрөтә алмай. Бындай уҡытыусыны хатта балалар ҙа ҡоро кеше йәки “сохари” тип кенә йөрөтә.
Педагогтың төп хеҙмәте — дәрес. Дәрес — ул уҡыусыларҙың донъяны танып-белеү алымдарының ойошҡан формаһы. Донъяға берәү ҙә бөтә нәмәне белеп тыумай. Кешенең бармағы тигеҙ булмаған кеүек, сабыйҙар ҙа шулай. Тормош ауырлыҡтарына бала ғәйепле түгел. Уҡытыусы булған кешегә баланың рухи донъяһын социаль статусына йәки уның йөҙөнә, ниндәй ғаиләнән икәненә ҡарап баһалау ҡәтғи тыйыла. Насар бала йәки уҡыусы юҡ, үҙ һөнәренә тиң түгел уҡытыусы ғына бар. Дәрестә уҡытыусы балаға “икеле” ҡуя икән, тимәк, ул үҙенең “фиҙаҡәр” хеҙмәтен шулай баһалай. Уҡытыусы барыһынан да элек үҙе тәрбиәләгән баланы “үтә күрергә” тейеш. Ул баланың аҡыл үҫешен, фекерләү һәләтен, нимә менән мауығыуын, ғәҙәтен, хыялдарын аныҡ белергә, эҙмә-эҙлекле үҫтерергә бурыслы.
Бөгөн мәктәптә бөтә эштең асылы алдынғы педагогик идеяларҙы туплаған иң камил, эш һөҙөмтәләре һоҡландырғыс кимәлдә булған тәжрибәле уҡытыусыларға ҡайтып ҡала. Тик беҙ ғәҙәттә белем усағының бөтә уңыш-ҡаҙаныштарын тәрбиәселәрҙең һәм уҡытыусыларҙың уҡытыусыһы һәм тәрбиәсеһе — мәктәп директорына бәйләргә күнеккәнбеҙ. Етәксенең үҙ эшенең баһалап бөткөһөҙ оҫтаһы булыуы бәхәсһеҙ, әлбиттә. Директор әйткән һүҙ — уҡытыусылар һәм тәрбиәселәр өсөн кисектергеһеҙ ғәмәл. Әммә минең ҡарашҡа, ни генә тиһәләр ҙә, мәктәптә үҙәк фигура директор булһа, төп фигура барыбер уҡытыусы һанала.
Уҡытыусының төп эше белем һәм тәрбиә биреү, тибеҙ. Ләкин был яуаплы вазифаның күп яҡлы икәнен белеп етмәгән осраҡтар ҙа юҡ түгел. Уҡытыусы баланың рухи тормошоноң етәксеһе икәнен атай-әсәйҙәр, бигерәк тә мәктәп директоры аныҡ белергә тейеш.
Бала саҡ — кеше үҫешенең иң мөһим осоро, ул киләсәк тормошҡа әҙерлек кенә түгел, яҡты, үҙенә генә хас ҡабатланмаҫ ғүмер баҫҡысы. Сабыйҙың бала сағы нисек, ниндәй шарттарҙа үтһә, ниндәй белем һәм тәрбиә алһа, киләсәге лә шулай яҙыла. Бала мәктәптә бөтә яҡлап формалаша. Ул бигерәк тә үҙенең уҡытыусыһына оҡшап тәрбиәләнергә, белем алырға тырыша. Шуға ла уҡытыусының уҡыусылар өсөн бөтә йәһәттән өлгө булыуы бәхәсһеҙ. Ул хатта балаға аң-белем, тәрбиә биреп кенә түгел, ә лайыҡлы йәшәү өсөн дөрөҫ һуҡмаҡ һайлай белеү юлдарын да күрһәтергә бурыслы. Ә был мөһим ғәмәлде ысын уҡытыусы исемен йөрөтөргә лайыҡлылар ғына башҡара ала. Уҡытыусының үҙ белдеге менән бала йөрәгенә мәңгелеккә яра һалып, хурларға хаҡы юҡ. Уҡытыусы менән бала араһында йәйғор төҫлө дуҫлыҡ күпере булыуы мотлаҡ.
Аңлай белгән кешегә аҡыл менән белем бер үк нәмә түгел. Тормошта белемле кешенең дә аҡыл йәһәтенән таҡырыраҡ булыуы бар. Ҡояштан башҡа йәшәү булмаған кеүек, белемдән башҡа аҡыл да юҡ. Ә улар икеһе бергә тығыҙ бәйлелектә аҡыллы уҡытыусы етәкселегендә генә дөрөҫ, камил үҫешә ала. Бына шул камиллыҡҡа ынтылһаҡ ине.
Миңнулла ӘЛИМҒОЛОВ,
мәғариф ветераны.
Күгәрсен районы.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Радий Хәбиров Ватанды һаҡлаусылар көнөнә айырыуса иғтибар бүлергә ҡушты

Радий Хәбиров Ватанды һаҡлаусылар көнөнә айырыуса иғтибар бүлергә ҡушты 17.02.2025 // Йәмғиәт

Радий Хәбиров Ватанды һаҡлаусылар көнөнә айырыуса иғтибар бүлергә ҡушты...

Тотош уҡырға 16

Башҡортостанда иң йәш һәм иң оло әсәнең йәше билдәле булды

Башҡортостанда иң йәш һәм иң оло әсәнең йәше билдәле булды 17.02.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда иң йәш һәм иң оло әсәнең йәше билдәле булды...

Тотош уҡырға 18

Республикала Р-240 трассаһы участкаһы дүрт һыҙатҡа тиклем киңәйтелә

Республикала Р-240 трассаһы участкаһы дүрт һыҙатҡа тиклем киңәйтелә 17.02.2025 // Йәмғиәт

Республикала Р-240 трассаһы участкаһы дүрт һыҙатҡа тиклем киңәйтелә...

Тотош уҡырға 15

Башҡортостан райондарының береһендә яңы башлыҡ тәғәйенләнде

Башҡортостан райондарының береһендә яңы башлыҡ тәғәйенләнде 17.02.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан райондарының береһендә яңы башлыҡ тәғәйенләнде...

Тотош уҡырға 12

Тәрбиәселәр Башҡортостан Башлығының 575 мең һумлыҡ грантын оторға мөмкин

Тәрбиәселәр Башҡортостан Башлығының 575 мең һумлыҡ грантын оторға мөмкин 14.02.2025 // Йәмғиәт

Тәрбиәселәр Башҡортостан Башлығының 575 мең һумлыҡ грантын оторға мөмкин...

Тотош уҡырға 35

Республикала халыҡ яҙыусыһы Камил Йыһаншиндың 75 йәшен билдәләйҙәр

Республикала халыҡ яҙыусыһы Камил Йыһаншиндың 75 йәшен билдәләйҙәр 14.02.2025 // Йәмғиәт

Республикала халыҡ яҙыусыһы Камил Йыһаншиндың 75 йәшен билдәләйҙәр...

Тотош уҡырға 35

Башҡортостанда ике пенсия алыусыларға күпме өҫтәмә аҡса түләнергә тейешлеген аңлаттылар

Башҡортостанда ике пенсия алыусыларға күпме өҫтәмә аҡса түләнергә тейешлеген аңлаттылар 14.02.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда ике пенсия алыусыларға күпме өҫтәмә аҡса түләнергә тейешлеген аңлаттылар...

Тотош уҡырға 49

Башҡортостан яугире атай булған

Башҡортостан яугире атай булған 14.02.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан яугире атай булған...

Тотош уҡырға 41

Апрелдә Еңеүҙең 80 йыллығы уңайынан Башҡортостан ветерандарына аҡса түләнә

Апрелдә Еңеүҙең 80 йыллығы уңайынан Башҡортостан ветерандарына аҡса түләнә 14.02.2025 // Йәмғиәт

Апрелдә Еңеүҙең 80 йыллығы уңайынан Башҡортостан ветерандарына аҡса түләнә...

Тотош уҡырға 35

Апрелдә республика ветерандарына Еңеүҙең 80 йыллығы уңайынан аҡса түләнә

Апрелдә республика ветерандарына Еңеүҙең 80 йыллығы уңайынан аҡса түләнә 14.02.2025 // Йәмғиәт

Апрелдә республика ветерандарына Еңеүҙең 80 йыллығы уңайынан аҡса түләнә...

Тотош уҡырға 36

2025 йыл Рәсәйҙә мәғариф системаһында Балалар ялы йылы билдәһе аҫтында уҙғарыла

2025 йыл Рәсәйҙә мәғариф системаһында Балалар ялы йылы билдәһе аҫтында уҙғарыла 14.02.2025 // Йәмғиәт

2025 йыл Рәсәйҙә мәғариф системаһында Балалар ялы йылы билдәһе аҫтында уҙғарыла...

Тотош уҡырға 32

Яҙыусы Яныбай Хамматовҡа арналған почта конверты сыҡты

Яҙыусы Яныбай Хамматовҡа арналған почта конверты сыҡты 13.02.2025 // Йәмғиәт

Яҙыусы Яныбай Хамматовҡа арналған почта конверты сыҡты...

Тотош уҡырға 40