Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Пушканан атып, тау шартлатып...
Беҙҙең Бөрйән яғында тау таштарын көрәк менән ат һәм машина арбаһына тейәп, ғөмүмән, бар мөмкинлектәрҙән файҙаланып, урам, оло юлдарҙы төҙөүҙе 1960 йылдарҙа башлап ебәрҙеләр. Был эштән малай һәм ҡыҙҙар ҙа тороп ҡалманы.


– Балаҡайым Гәүһәр ошонда ғына уйнап йөрөй ине, күрмәй ҙә ҡалдым, юҡ булды ла ҡуйҙы, – тип Зөһрә апай мәктәпкә килгән.
– Уның хәүефләнеүен барыбыҙ ҙа аңлай­быҙ. Беҙ, малайҙар, тирә-яҡтағы бүрәнә, утын өйөмдәрен, һалам-бесән араларын, соҡорҙарҙы ҡарап сыҡтыҡ. Бер саҡ иң бәлә­кәй Фәрит:
Таптым, бында килегеҙ, – тип ҡысҡырҙы. Йүгереп уның янына барһаҡ, дөйөм хужа­лыҡтың иген келәте булған бинаның нигеҙ таштарының бер нисәүһе емерелеп, баш һыйырлыҡ ҡына тишек ҡалған. Унан бала­ның илаған тауышы ишетелә. Тишекте ҙурай­тып, ҡыҙҙың атаһы Фитрат ағай шунда инеп китте лә ҡысҡырып ебәрҙе.
– Келәт баҙына йығылып төштө шикелле, – тине ололар.
Тиҙ генә арҡан килтереп, бесәй балаһы тотҡан ҡыҙы менән атаһын тартып сығарҙы­лар. Бала тишеккә инеп киткән бесәй ба­ла­һын ҡотҡарам тип шунда йығылып төш­кән булған. Баҙҙан сыҡҡас, Фитрат ағай ауыҙын асты ла бер һүҙ ҙә әйтә алмай ҡатып ҡалды.
– Аждаһа күрҙеңме әллә? – тип һора­нылар унан.
– Аждаһанан да хәтәр нәмә бар унда. Ике пушка күрҙем.
“Пушка” һүҙен ишеткәс, барыбыҙ ҙа аптырауға ҡалдыҡ. 1934–1935 йылдарға тиклем был йортта ауылдың бик хәлле кешеһе йәшәгән. Уны кулак тип Себергә ебә­рәләр, ә йортон, конфискациялап, колхоз келәт итеп файҙалана. Революциянан, Граждандар һуғышынан һуң 43 йыл ғына ваҡыт уҙған. Шуға ла ҡарттар был йорттоң хужаһы кем булыуын да белә.
– Дә-ә-ә, Дәүләтбай аҡтар яҡлы булған икән. Баҙында пушка һаҡлап, шым ғына Со­вет власының бөтөүен көткән, – тип һығымта яһаны бабайҙар.
Келәттең иҙәнен аҡтарып, пушка­ларҙы тартып сығарҙылар. Йәшниктәрҙә 80 снаряд та бар ине.
Бай кеше бай инде. Иҙән урҙала­рының өҫтөнә имән бүрәнәләр теҙеп, ҡалын таҡта­лар йәйгән. Өй эсенән баҙға төшөр ҡапҡасы ла юҡ. Шуға ла йылдар буйы унда пушка барлығын бер кем дә белмәгән, – тине ауыл Советы рәйесе.
Табылдыҡты күрергә тип келәт янына бик күп халыҡ йыйылды.
– Был пушкалар хаҡында милицияға хәбәр итһәң, беҙгә бер файҙаһы ла ҡалмай. Улар конфискациялай ҙа ҡуя. Пионерҙарға бирәйек, металл һынығы итеп тапшырыр­ҙар, – тине пионервожатый Мәрйәм апай.
– Ә снарядтарын да пионерҙарға тапшырайыҡмы? Шунан улар шартлап, балалар үлһә, ни эшләрбеҙ? – тип физика уҡытыусыһы Зиннур ағай бик ҡурҡыныс мәғлүмәт бирҙе.
Барыһы ла уйға ҡалды.
– Иптәштәр, мин Германияла Совет Армияһында артиллерист булып хеҙмәт иттем. Пушкалар, снарядтар менән эш итә беләм. Бына уның көпшәһе, затворы. Снарядты бына ошонда тығаһың. Затворҙы алға этеп бикләйһең дә курокты үҙеңә табан тартаһың. Снаряд стволдан атылып китә лә кәрәкле урында шартлай. Ауылдаштар, беҙҙән алдан килгән быуындар, шулай уҡ үҙебеҙ, Байназар менән Мораҙым ауылы араһын­дағы Тирмән ҡаяһы аҫтында юл булмауынан ыҙалайбыҙ бит. Әгәр ҙә беҙ пушкаларҙы шунда алып барып, Ағи­ҙел­дең уң яҡ ярынан ҡаяларға атып, таштарҙы емерһәк, яҡшы, бейек юл төҙөп ҡуясаҡбыҙ, – тип телмәр тотто колхоз бригадиры Зәйнулла ағай.
– Был тиклем көслө ҡоралды һис һүҙ­һеҙ файҙаланырға кәрәк, – тип баш­ҡалар уның фекере менән шунда уҡ ризалашты.
Ваҡытты һуҙмай пушкаларҙы ҡорҙо­лар ҙа, атҡа тағып, Ағиҙел аръяғындағы туғай­ҙан бик ҙур стена шикелле Тирмән ҡаяһы­ның ҡаршыһына алып барҙылар.
– Иптәштәр, пушкаларҙың көпшәһе таҙа, тутыҡмаған, ә бына снарядтарға ышаныс юҡ. Бәлки, улар атылмайынса ошонда уҡ шартлар йә бөтөнләй атылмаҫ. Һуғыш ҡора­лы бик ҡурҡыныс, шуға күрә һеҙ, бала-саға, ҡатын-ҡыҙ, барығыҙ ҙа алыҫҡа китеп, ергә ятып ҡарағыҙ. Ә Ғәйфулла, Заһир, Ғәли, Рәшит – һеҙ армияла хеҙмәт иткән ир­ҙәр. Оцеплениеның нимә икәнен беләһе­геҙ, барығыҙ, юлдарҙы һаҡлағыҙ. Бер кемде лә был яҡҡа уҙғармағыҙ, – тип бойороҡ бирҙе Зәйнулла ағай. Ул ике пушканың да курогына биш дилбегәне ялғап бәйләне. Пушкаларҙан 20 – 30 метр алыҫлыҡта окоп ҡаҙҙылар.
– Заряжай! – тип бойороҡ бирҙе Зәйнулла ағай.
Ҡустыһы Иҙрис менән Фәүәриз ағай пушкаларға снарядтар ҡуйҙы ла окопҡа килеп йәшеренде.
Зәйнулла ағайҙың “пли” тигән коман­даһы яңғыраны. Бер ваҡыт пушка атып, снаряд­тар ҡаяла шартланы. Эре таштар ватылып, тирә-яҡҡа сәсрәне. Шулай снаряд бөткәнсе аттылар ҙа аттылар. Тирә-яҡҡа дары еҫе таралды. Шартлау тауышынан ҡурҡып, ҡоштар әллә ҡайҙарға осоп китте. Снарядтар атылып бөткәс, бар халыҡ ҡая янына йыйылды. Вәт ғәжәп хәл булды был. Ҡая емерелеп, эре таштар нәҡ иҫке юл өҫ­төнә йәйелеп ятҡан. Юл бейегәйгән, киңәй­гән, арба ғына түгел, йөк машиналары, хат­та комбайндар уҙырлыҡ булған да ҡуй­ған.
– Бына яҙлы-көҙлө юлһыҙ ҡалыу бәләһе­нән мәңгелеккә ҡотолдоҡ, – тине Зәйнулла ағай.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 698

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 826

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 4 772

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 4 481

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс 31.03.2019 // Йәмғиәт

Тап бынан йөҙ элек булған кеүек үк, ҡунаҡтарҙы Темәс ерендә һыбайлылар флагтар тотоп ҡаршы алды....

Тотош уҡырға 3 103

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 799

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 4 046

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 3 178

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме?

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме? 30.03.2019 // Йәмғиәт

Бөгөн Ҡазанда Татарстан башҡорттары ҡоролтайы ултырышы булды....

Тотош уҡырға 2 778

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ!

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ! 30.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостан автономияһының йылъяҙмасыһы, дәүләт эшмәкәре, шағир, музыкант, ойоштороусы Шәйехзада...

Тотош уҡырға 2 827

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ 30.03.2019 // Йәмғиәт

Сибай ҡалаһының Төйәләҫ ҡасабаһында йыл аҙағында заман талаптарына яуап биргән фельдшер-акушерлыҡ...

Тотош уҡырға 2 617

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә 30.03.2019 // Йәмғиәт

2018 йылдың 1 сентябрендә “Башҡортостан тарихы шәхестәр күҙлеге аша: генеалогик аспект” тигән...

Тотош уҡырға 2 873