Башҡортостанда, бөтә илебеҙҙәге кеүек үк, выждан азатлығы тулы көсөнә эйә – һин үҙең теләгән динде тоторға йәки атеист булырға хоҡуҡлыһың. Ләкин был тәңгәлдәге дөйөм хәл тураһында йәмәғәтселек тейешенсә хәбәрҙар түгел әле. Шуны иҫәпкә алып, республиканың Дәүләт Йыйылышы – Ҡоролтайы ошо хоҡуҡтың нисек тормошҡа ашырылыуын тикшерергә булды.
– Совет заманында дини азатлыҡты сикләү арҡаһында махсус белемле руха­ниҙар ҡалманы, был өлкәләге мәғариф системаһы юҡҡа сыҡты, – ти­не Башҡортос­тан Башлығы ҡарама­ғындағы Дәүләт-конфессиональ мөнә­сәбәттәр буйынса совет рәйесе Вячеслав Пятков, парламенттың Урын­дағы үҙидара, гражданлыҡ йәмғиәте институттарын үҫтереү һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса комитеты ултырышында сығыш яһап.
Уның әйтеүенсә, Башҡортостанда әлеге көндә 22 йүнәлештә дин тоталар: мосолмандар, христиандар, йәһүдтәр, “пятидесятниктар”, мормондар, “Етенсе көн аквентистары”, буддистар һәм башҡалар. Нисбәт буйынса улар түбәндәгесә бүленә: ислам – 67%, православие – 20%, протестантлыҡ – 12%. Ҡалғаны – башҡа диндәр.
Төбәгебеҙҙә дин тотоусыларҙы бер­ләш­тергән 12 үҙәк эшләй. Баш­ҡорт­остан Республикаһының 1917 йылда ойошто­рол­ған Диниә назаратында бөгөн 729 мәхәллә бар. Күп кенә дини ойошмалар юридик теркәлеүһеҙ эшләй, сөнки рәсмиләштереү өсөн уртаса 75 мең һум аҡса талап ителә. Тимәк, был тәңгәлдә урындағы властарҙың ярҙамы ла кәрәк.
Совет рәйесе раҫлауынса, дин тотоу буйынса эшмәкәрлектә бер ниндәй проблема ла юҡ. “Ғибәҙәт ҡыла алма­һын өсөн кемдең ауыҙын ябып ҡуялар? Берәүҙе лә тыймай­ҙар. Ниндәй дин әһелдәре йыйы­лырға мөйөш таба алмайынса урамда тороп ҡалды? Ун­дайҙар юҡ”, – тине Вячеслав Петрович. Ниндәйҙер мәсьәлә тыуа ҡалһа ла, фәҡәт ҡорам һалыу өсөн ер майҙаны бүлеп биреүҙә генә килеп сығырға мөмкин, ләкин уныһы ла хәл ителмәй ҡалмай. Анығыраҡ әйткәндә, конституцион хоҡуҡтың күҙәтелеше буйынса бер генә етешһеҙлек тә юҡ, кәмсе­лектәр ара-тирә хужалыҡ мәсьәлә­ләренә ҡайтып ҡала.
Әммә ҙур көнүҙәк мәсьәлә бар: дин әһел­дәрен һөнәри яҡтан әҙерләү ҡә­нәғәтлә­нерлек түгел әле, уларға ҡыт­лыҡ ҙур. Шул арҡала Башҡортос­тандағы 90 мәсеттең һаман да үҙ имамы юҡ. Булғандары ла оло йәштә – беҙҙең республикалағы имам­дарҙың уртаса йәше 78-гә еткән. Алдағы йыл­дарҙа уларға алмаш талап ителәсәк.