Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Донъя мифологияһында ҡара көстөң сағылышы
Бүре төрлө халыҡ мифологияһында төрлөсә һүрәтләнә: ҡайһы бер милләттәр уны изге һанай, ҡайһыһы, киреһенсә, ҡара көскә тиңләй.

Мәҫәлән, украин мифологияһына күҙ һалһаҡ, бүреләр йылына бер тапҡыр балалай. Ә биш тапҡыр инә булғандарҙың көсөктәре һеләүһенгә әйләнә. Күп халыҡта һеләүһен һәм айыу ҙа ҡара көс әһелдәре тип йөрөтөлә. Насраниҙарҙың (христиандар) Пасхаль всемощная тип аталған көнөндә олоған бүре ит ашаған Раштыуанан алып Бөйөк посҡа тиклемге көндәр һаны тиклем бала таба икән.
Бүре “сит”, “ят” тигән мәғәнәлә лә йөрөй, йәғни ул әҙәм затына ят булған ҡара көстәр (мәйеттәр, шайтандар һ.б.) менән йәнәш тора. Ошо хаҡтағы легендаларҙа, шайтан бүрене балсыҡтан яһаған йәки ағастан юнған, тип әйтелә, әммә уға йән бирә алмай. Аллаһы Тәғәлә генә йән бирә. Был һын ҡапыл шайтандың үҙенә ташлана һәм уның аяғын тешләй. Бүренең балсыҡтан әүәләнеүе уны йыландар менән “туғанлаштыра”, сөнки йыландарҙы шайтан бүрене яһағандан һуң ҡалған балсыҡтан, ағас йышҡыларынан барлыҡҡа килтергән, имеш.
Мифологияла бүрене, ҡара көс булараҡ, тәре менән ҡыуыуҙары ла һүрәтләнә. Шулай уҡ сит ил баҫҡын­сыларын да бүре өйөрөнә тиңләйҙәр. Ҡайһы бер милләт вәкилдәре ағас олонондағы ҡара бәшмәкте һәм ағастың ҡара үҙәген “бүре” тип атай. Кеше тәненә сыҡҡан шеште бүре һөйәге менән йәки бүре ите ашаған кеше ярҙамында дауалайҙар. Хатта туйҙағы кейәү йәки килен яғынан килгән туғандарҙы “бүре өйөрө” тип йөрөтәләр.
Мифологияла бүрене ҡара көскә тиңләү ҡапма-ҡаршы итеп һүрәт­ләнә: беренсенән, ошо көс уны ҡыуа һәм ашай. Икенсенән, шайтан үҙе эргәһендә һәр ваҡыт берәй бүрене эйәртеп йөрөтә.
Бүренән һаҡланыу өсөн төрлө им-том, уларҙың башлығы тип иҫәпләнгән изгеләргә һәм ендәргә мөрәжәғәттәр ҙә бар. Йыртҡыстың тешен, тырнаҡтарын бетеү итеп муйындарына аҫҡандар, йөрәген, күҙҙәрен дауалау сараһы булараҡ файҙаланғандар. Әйтәйек, сабыйҙың һөт теше сыға башлаһа, бүре тешен баланыҡына тейҙергәндәр. Ҡойроғон ауырыу кеше тағып йөрөр булған. Шулай уҡ сирләй яҙып йөрөгән кешене бүрегә яҡын исемдәр, ҡушаматтар һаҡлай тип уйлағандар. Ат ҡолонлаһа ла, һыйыр быҙаулаһа ла: “Был быҙау түгел, был — бүре”, — тигәндәр. Юрауҙарҙан, әйтәйек, ошондайҙары ла бар: ауылға бүре инһә — уңыш булмай; бүре үрсеһә — һуғышҡа һ.б.
Ҡыҫҡаһы, уның кире яҡтары тураһында донъя халыҡтары мифологияһында мәғлүмәт етерлек.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Рәсәйҙә хәрби хәрәкәттәр ветерандарына айлыҡ түләү арта

Рәсәйҙә хәрби хәрәкәттәр ветерандарына айлыҡ түләү арта 14.05.2025 // Йәмғиәт

Рәсәйҙә хәрби хәрәкәттәр ветерандарына айлыҡ түләү арта...

Тотош уҡырға 0

Өфөнән Истанбулға тура рейстар арттырылды

Өфөнән Истанбулға тура рейстар арттырылды 14.05.2025 // Йәмғиәт

Өфөнән Истанбулға тура рейстар арттырылды...

Тотош уҡырға 6

Республикала +25° тиклем йылыта

Республикала +25° тиклем йылыта 14.05.2025 // Йәмғиәт

Республикала +25° тиклем йылыта...

Тотош уҡырға 12

Радий Хәбиров башҡорт телен өйрәнеү системаһында төп шарттарҙы әйтте

Радий Хәбиров башҡорт телен өйрәнеү системаһында төп шарттарҙы әйтте 13.05.2025 // Йәмғиәт

Радий Хәбиров башҡорт телен өйрәнеү системаһында төп шарттарҙы әйтте...

Тотош уҡырға 25

«Салют» үҙәгендә башҡа төбәктәрҙән килгән балалар ҙа һаулығын нығытырға мөмкин

«Салют» үҙәгендә башҡа төбәктәрҙән килгән балалар ҙа һаулығын нығытырға мөмкин 13.05.2025 // Йәмғиәт

«Салют» үҙәгендә башҡа төбәктәрҙән килгән балалар ҙа һаулығын нығытырға мөмкин...

Тотош уҡырға 21

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы йәшен һәм көслө ел тураһында иҫкәртә

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы йәшен һәм көслө ел тураһында иҫкәртә 13.05.2025 // Йәмғиәт

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы йәшен һәм көслө ел тураһында иҫкәртә...

Тотош уҡырға 25

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы йәшен һәм көслө ел тураһынла иҫкәртә

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы йәшен һәм көслө ел тураһынла иҫкәртә 13.05.2025 // Йәмғиәт

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы йәшен һәм көслө ел тураһынла иҫкәртә...

Тотош уҡырға 23

Өфөлә бәлиғ булмағандар өсөн комендант сәғәте бер сәғәткә ҡыҫҡара

Өфөлә бәлиғ булмағандар өсөн комендант сәғәте бер сәғәткә ҡыҫҡара 13.05.2025 // Йәмғиәт

Өфөлә бәлиғ булмағандар өсөн комендант сәғәте бер сәғәткә ҡыҫҡара...

Тотош уҡырға 22

Өфө мэры өсөнсө тапҡыр атай булған

Өфө мэры өсөнсө тапҡыр атай булған 13.05.2025 // Йәмғиәт

Өфө мэры өсөнсө тапҡыр атай булған...

Тотош уҡырға 22

Республика мәктәптәренә Һуғыш геройҙары һәм күренекле эшмәкәрҙәрҙең исемдәре бирелде

Республика мәктәптәренә Һуғыш геройҙары һәм күренекле эшмәкәрҙәрҙең исемдәре бирелде 12.05.2025 // Йәмғиәт

Республика мәктәптәренә Һуғыш геройҙары һәм күренекле эшмәкәрҙәрҙең исемдәре бирелде...

Тотош уҡырға 34

Башҡортостанда «Айыҡ ауыл» конкурсының республика этабы тамамланды

Башҡортостанда «Айыҡ ауыл» конкурсының республика этабы тамамланды 12.05.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда «Айыҡ ауыл» конкурсының республика этабы тамамланды...

Тотош уҡырға 23

Республикала 510 мең кеше «Үлемһеҙ полк» сафына баҫты

Республикала 510 мең кеше «Үлемһеҙ полк» сафына баҫты 12.05.2025 // Йәмғиәт

Республикала 510 мең кеше «Үлемһеҙ полк» сафына баҫты...

Тотош уҡырға 34