Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Яҙғы умарталыҡта
Умартасылар өсөн яҙ күстәрҙе баҙҙан сығарған көндән башлана. Был осорҙа көндөҙ йылы ҡояш ҡорт баҙҙарындағы һауа температураһын күтәрә. Умарталарҙа ҡорт күсе уяна, инә ҡорттар бала һала башлай, ә эшсе ҡорттар үрсем үҫтерә.

Үрсем тәрбиәләгән кәрәҙҙәрҙә, ҡорт күсе уртаһында һауа температураһы даими бер кимәлдә (плюс 34-35 градус самаһы) һаҡлана. Бала тәрбиәләгән эшсе ҡорттар был осорҙа емде күберәк ашай. Ҡышҡы осорҙа (ноябрь — ғинуар) һәр бал ҡорто ғаиләһе айына уртаса бер килограмм аҙыҡ тотонһа, яҙ көнө (март айында) уның ике килограмға етеүе ихтимал.
Инә ҡорттар тәүге көндәрҙә аҙ ғына (20-30 йомортҡа) бала һала. Һуңынан был күрһәткес арта бара. Айырым умарталарҙа инә ҡорттарҙың һала башлауы төрлө ваҡытҡа тура килә. Бала тәрбиәләү иртә башланған умарталарҙа күстәрҙең насар ҡышлауы күҙәтелә. Әгәр бала тәрбиәләү (үрсетеү) ҡорттарҙы баҙҙан сығарыу алдынан башланһа, яҡшы һөҙөмтә бирә, был умарталарҙа күс яҡшыраҡ үрсей. Шулай итеп, аҙыҡты тотоноу ҡорттарҙы аҫрау шарттарына бик ныҡ бәйләнгән.
Шуның өсөн дә ҡорттар ҡышлаған урынды һыуытырға ла, артыҡ йылытырға ла ярамай, сөнки һауа температураһының ҡырҡа үҙгәреүе уларҙың ҡышлау шарттарын боҙа.
Был осорҙа ҡорттар хаҡында айырыуса хәстәрлек күрергә кәрәк. Умартаны дөрөҫ елләтеү маҡсатында өҫкө һәм аҫҡы кейәләрҙе бөтә киңлегендә асыҡ тоталар. Баҙҙа һауа темпера­тураһын плюс 3-4 градус кимәлендә тотоу өсөн ҡорт баҙының төнлөгөн асып елләтәләр, кәрәк саҡта төнгөлөккә ишеген асыҡ ҡалдыралар.
Ҡорттарҙы сығарыр алдынан умарталыҡты әҙерләргә кәрәк. Ҡар тиҙерәк иреп бөтһөн өсөн умарталыҡҡа көл йәки тупраҡ һибәләр, ҡарҙан таҙарталар, һуҡмаҡ һалалар. Һуңғы йылдарҙа умарталыҡты ҡарҙан трактор ярҙамында ла таҙарталар. Бөтә был саралар ҡар иреүен ике аҙнаға тиҙләтә һәм унда ҡорттарҙың тәүге осоуы өсөн шарттарҙы яҡшырта. Һауа шарттары, ҡорттарҙың торошо һәм үҙҙәрен нисек тотоуы сығарыу көнөн дөрөҫ билдәләргә мөмкинлек бирә. Әгәр күстәр яҡшы ҡышлаһа, уларҙы сығарырға ашығырға ярамай.
Яҡшы ҡышлаған осраҡта умарталарҙы сығарыу һауа температураһы 12 градусҡа кү­тәрелгәс, йылғаларҙа боҙ китеү, үгәй инә үләненең, умырзаяның сәскә атыуы, тәүге күбәләктәрҙең уяныуы менән тап килә. Ҡояшлы тыныс көндө тура килтереп, умарталарҙы иртә таңдан сыға­ралар, был эште сәғәт 9-ға тамамлайҙар. Күстәрҙе кистән төнгә ҡаршы, йәғни ҡояш байыр алдынан сығарыу ыңғай һөҙөмтә бирә. Төндә ҡорттар тыныслана, ә иртәгәһенә тыныс ҡына беренсе осош яһай. Ғәҙәттә, беренсе булып көслө ғаилә ҡорттары оса.
Тәүге осоштан һуң күстәрҙең тормошо йәнләнә, эшсе ҡорттар тәүге сәскәләрҙән һитә ташый, кәрәҙ күҙәнәктәрен һәм ояларын таҙарта, инә ҡорттарҙың бала һалыуы арта.
Шулай итеп, умартасы өсөн яҙ башлана, һәм ул һоро ҡорттарҙың күпләп оса башлаған осорона тиклем дауам итә. Тәүге көндәрҙә умартасы бөтә иғтибарын бал ҡорттарының осоуын һәм уларҙың нисек ҡышлауын асыҡлауға туплай һәм, бал ҡорто ғаиләләрен ҡарап, беренсе ярҙам күрһәтергә ашыға.




Автор: И. ШАФИҠОВ.


Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 698

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 826

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 4 771

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 4 480

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс 31.03.2019 // Йәмғиәт

Тап бынан йөҙ элек булған кеүек үк, ҡунаҡтарҙы Темәс ерендә һыбайлылар флагтар тотоп ҡаршы алды....

Тотош уҡырға 3 103

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 799

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 4 046

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 3 178

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме?

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме? 30.03.2019 // Йәмғиәт

Бөгөн Ҡазанда Татарстан башҡорттары ҡоролтайы ултырышы булды....

Тотош уҡырға 2 778

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ!

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ! 30.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостан автономияһының йылъяҙмасыһы, дәүләт эшмәкәре, шағир, музыкант, ойоштороусы Шәйехзада...

Тотош уҡырға 2 827

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ 30.03.2019 // Йәмғиәт

Сибай ҡалаһының Төйәләҫ ҡасабаһында йыл аҙағында заман талаптарына яуап биргән фельдшер-акушерлыҡ...

Тотош уҡырға 2 617

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә 30.03.2019 // Йәмғиәт

2018 йылдың 1 сентябрендә “Башҡортостан тарихы шәхестәр күҙлеге аша: генеалогик аспект” тигән...

Тотош уҡырға 2 873