Был тормошта ҡыҙыҡлы, йәшәгән һайын ғәжәпләндерерлек мәлдәр күп булыуы берсә таң ҡалдыра, берсә уйландыра. Популяр йырсы, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы Вәсилә Фәттәхова менән күрше генә йорттарҙа йәшәгәнбеҙ. Әммә уны бер ҙә яҡындан күргәнем булманы, осрашырға тура килмәне, концерттарҙа ла сығыштарын ҡарарға насип итмәне. Өфөнө, ҙур бер ауыл, тиҙәр, әммә Аллаһ Тәғәлә әмер бирмәһә, кешеләр йәнәшәнән үтеп китһә лә, уны күрмәйһеңдер.27 ғинуар көндө эштән ҡайтып, коридорҙа торған шкафтан бәрәңге алырға үрелеүем булды, консьерж Сәкинә апай: “Вәсиләне алып ҡайтҡандар, кереп күрмәйһеңме?” – тигәйне, саҡ йығылып китмәнем. Баҡтиһәң, ут күршеләр булып йәшәгәнбеҙ икән: ҡала йорттары бер-береһенә терәлеп кенә ултыра. Эйе, рулдә китеп барғанын күргәнем булды бер-ике тапҡыр уның, ошо яҡҡа ҡунаҡҡа киләлер, тип уйланым да ҡуйҙым. Йәйәү йөрөгәндәрҙең – үҙ юлы, машиналағыларҙың – үҙенеке. Тиҙ генә кейендем дә, тунды эләктереп тә тормай, хушлашырға йүгереп индем.
Тимер юл вокзалы яғында беҙҙең фатирҙар. Яңы йорттоң унынсы ҡатынан Өфөнөң бөтә күркәмлеге күренә. Ә фатирҙың матурлығы, заманса йыһазландырылыуы, уңайлылығы килеп инеү менән күҙгә салына. Бик бай, етеш йәшәгән икән Вәсилә. Юҡҡа ғына хушлашырға килгән артистар, сәнғәт әһелдәре ире Илгизгә оло рәхмәтен еткермәгәндер. Туғыҙ йәшендә атайһыҙ, ун туғыҙҙа әсәйһеҙ ҡалған ҡыҙҙы иренең ғаиләһе киленлектән бигерәк ҡыҙылай күреп ҡабул итте, тинеләр. Ҡарап үҫтергән һеңлеһе лә буй еткергәс һис көтмәгәндә яҡты донъя менән хушлашҡан. Туғандары ла бик күп булған Вәсиләнең: фатир тулы ине улар. Башынан, иңдәренән һыйпап илайҙар, Аллаһ Тәғәлә ғаиләһенә лә, яҡындарына ла сабырлыҡ насип итһен инде. Әллә ниҙәргә өйрәнеп булғанда ла, үлемгә күнеүе ифрат ауыр шул. Бигерәк тә йәш кешеләрҙең китеүе йөрәктәрҙе әрнетә. Бар булмышынан нәзәкәтлелек, ҡатын-ҡыҙ асылы бөркөлөп торған Вәсиләгә әсәй булыу ҙа ҡалай килешә ине. Улына – туған, үҙенә әхирәт булыр, тип көткәндер улар тыуасаҡ сабыйын.
Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһына ла йырсы Вәсилә Фәттәхова менән хушлашырға халыҡ бик күп килгәйне. Энә төртөр урын юҡ. Ҡыштың сатлама һыуығында рауза, ҡәнәфер, хризантема гөлләмәләре тотоп ашыҡтылар бында. Башҡортостандың мәҙәниәт министры Әминә Шафиҡова: “Йәш талант балҡып һүнде, әммә йыры күңелдәрҙә мәңге йәшәр”, – тине. Ул шулай уҡ уҙған октябрь айында ғына йырсының “Башҡортостандың атҡаҙанған артисы” исеменә лайыҡ булыуы тураһында иҫкә төшөрҙө. Әйткәндәй, йыл аҙағында уға шулай уҡ “Татарстандың атҡаҙанған артисы” исеме лә бирелгән булған. Шуныһы үкенес: Вәсилә был исемдәрҙең сәхнәлә иғлан ителгәнен бер тапҡыр ҙа ишетмәй күҙҙәрен мәңгелеккә йомдо. “Радус” продюсерлыҡ үҙәге етәксеһе Радмир Усаев был хәлде төҙәтергә теләп, хушлашыу мәлендә Вәсиләне алған наградалары менән иғлан итте. Күҙ йәштәре аша ҡул сапты тотош филармония... Рәсәй Дәүләт Думаһының Мәҙәниәт буйынса комитеты рәйесе урынбаҫары, депутат Зөһрә Рәхмәтуллинаның, Татарстандың мәҙәниәт министры Айрат Сибәғәтуллиндың ҡайғы уртаҡлашыу телеграммалары ла уҡып ишеттерелде. Сәхнәләш дуҫтары, төрлө өлкәлә эшләгән замандаштарыбыҙ йырсыға төбәп йөрәк һүҙҙәрен еткерҙе. БЮТ каналындағы билдәле журналист Янис Рамаҙановтың Вәсилә Фәттәхова менән һуңғы әңгәмәһен дә рәхмәт әйтеп хәтерләне йыйылған халыҡ. Күптәр “Ни өсөн?”, “Ниңә ул?” тигән һорауҙар менән берсә залдағыларға, берсә Күктәргә мөрәжәғәт итте. Уныһы инде бер Аллаһ Тәғәләгә генә мәғлүм.
Ошо көндәрҙә башҡорт телерадио каналдарының барыһы ла Вәсилә Фәттәхованың сығыштарын туплап, концерттар бирҙе. Шунда “Яңғыҙ миләш” йырына яңынан иғтибар иттем. Унда шундай юлдар бар:
Ҡышҡы урман аша юлым,
Тирә-яғым тып-тыныс.
Тантаналы тыныслыҡта
Артта ғына ҡурҡыныс.
Күҙем төштө бер ергә,
Туҡта, унда кем тора?
Туңған донъя уртаһында
Яңғыҙ миләш ултыра.
Һүҙ көсө, уның ҡөҙрәте тураһында күп яҙабыҙ, йыш һөйләйбеҙ. Вәсиләнең йырҙарҙы ентекле өйрәнеп, шиғырҙарҙы ҡабат-ҡабат уҡып, һайлап ала торған холҡо булған. Бына ошондай юлдар күңеленә инеп оялаған кешенең яҙмышы йырҙарында сағылманымы икән, тип уйландым йәшләй анау хәтлем ҡайғылар кисереп тә һынмаған, әммә моңло, һағышлы яҙмышлы Вәсилә Фәттәхова хаҡында. Ошо уҡ йырҙың клибында туңған донъя уртаһында яңғыҙы тороп ҡалған фәрештә кеүек ап-аҡ кейемле йәш ҡатын, уңлы-һуллы һуғылып та, ярҙам таба алмай, күктәргә осоп китә. Тормошта ла шулайыраҡ булды түгелме һуң: ҡыҙын донъяға тыуҙырып, үҙ ҡулдарына алып һөйә алмай ҡалған әсәне әле бер, әле икенсе дауаханаға күсереп, был донъялыҡтан ебәрмәҫкә тырышып ҡарайҙар, тик килеп сыҡмай...
“Ҡыҙ бала тыуғас та ята
Ҡайғы мендәрҙәренә”,
тип йырлағанда нимәләр кисерҙең икән, Вәсилә?! Күктәрҙең – үҙ ҡануны. Балаларын аяҡҡа баҫтырырға Илгизгә, уның ата-әсәһенә Хоҙай ярҙам итһен!
Нимә генә тимә, Вәсиләнең йыры ҡалды. Ҡабатланмаҫ тауышы, моңо ҡалды. “Тыуған яҡ” менән иһә ул тыуған яғыбыҙға мәҙхиә йырлап ҡына ҡалманы, ә милли йыр сәнғәтен киңерәк майҙандарға алып сыҡты. Бер кем менән дә бутап булмаған тауышты милләттәштәребеҙ йәшәгән һәр төбәктә таныйҙар. “Был ҡыҙ сығышы менән Башҡортостандан, был – Вәсилә Фәттәхова”, – тиҙәр!..
* * *
Мин күрешеп белмәгәндәр,
Ғүмерҙә күрмәгәндәр
Үҙем белмәҫ хистәр менән
Йөрәкте йүрмәгәндәр!
Миңә ғәзиз тойғоларҙы
Әйткән өсөн йыр аша,
Беҙҙең уртаҡ кисерештәр
Йыһандарға тоташа.
Отоп алам тиеп йырын,
Эй, эҙләнем һүҙҙәрен.
Тауыштағы моң – Хоҙайҙан!
Иланым мин... Түҙмәнем...
Күңелдәргә ингәс ауаз,
Дауамын көттө асыл.
Аҙаштымы йыр буранда?
Юл яҙлыҡтырҙы фасыл.
Мин күрешеп белмәгәндәр
Осто тыуған еренән.
Һайрар әле был һандуғас
Фирҙәүестәр иленән.