Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Олатайым аманаты
Олатайым аманаты Бөйөк Ватан һуғышында еңеүселәр араһында олатайым Әхмәҙулла Хәйрулла улы Ниғмәтуллин да бар. Ул 148-се уҡсылар дивизияһының 654-се полкында рядовой булған.

Олатайым 1904 йылда Күгәрсен районының Юлдыбай ауылында ишле ғаиләлә алтынсы бала булып донъяға килгән. Улар бик етеш йәшәгән, күпләп йылҡы, һарыҡ-кәзә аҫраған. Мал күп булғас, май аҙағынан октябргә тиклем йәйләүгә сыҡҡандар.
Юлдыбай ауылы хозур тәбиғәт ҡоса­ғында урынлашҡан — тирә-яғын ҡалын урманлы тауҙар уратып алған. Эргәнән генә Тасы һәм Оло Эйек йылғалары аға. Ете километр алыҫлыҡта данлыҡлы Мораҙым тарлауығы урынлашҡан. Ошондай матур тәбиғәтле урында Әхмәҙулла олатайым ғәйрәтле башҡорт ир-уҙаманы булып үҫә. Тәүге белемде урындағы мәҙрәсәлә ала. Уға 10 йәш тулғанда Бе­ренсе донъя һуғышы башлана. Аға­ла­ры Сәғиҙулла менән Ғәлиулла ошо ҡыйралышта була, һуңғараҡ Граждандар һуғышында ла ҡатнашалар. Ола­тайыма ирекһеҙҙән ошо шау-шыулы ваҡиғалар­ҙың уртаһында ҡайнарға тура килә. 1919 йылдың йәйендә Ырымбур казактары атаманы генерал-лейтенант А.И. Дутов етәкселегендәге аҡтар ғәскәре олата­йымдарҙың мал-тыуарын, аҙыҡ-түлеген тартып ала. Ылауҙарҙы оҙатып барыу өсөн 15 йәшлек Әхмәҙулланы ла үҙҙәре менән бергә алып китәләр. Аҡтар, ҡыҙыл­дарҙың эҙәрләүенән ҡасып, көньяҡҡа — Ҡа­ҙағстан далаларына — юллана. Шулай итеп Әхмәҙулла ла ҡаҙаҡ еренә барып сыға.
Бында уға аҡтарҙан ҡотолорға мөмкин­лек табыла. Һөжүм иткән Ҡыҙыл Армия частарында ағаһы Ғәлиулланың да булғаны асыҡлана. Ул Әхмәҙуллаға ат, кейем, юлға аҙыҡ-түлек биреп, өйөнә ҡайтарып ебәрә. Ләкин юлда ҡаҙаҡтар һөжүм итеп, малайҙың бөтөн әйберен тартып ала. Ас-яланғас, хәлһеҙ Әхмә­ҙулла бер нисә көндән һуң ғына өйөнә ҡайтып йығыла.
Совет власы урынлаштырылғас, Юл­ды­байҙың тирә-яғындағы 10 ауылды берләштереп, ауыл Советы ойошторола. 1924 йылда Ғәлиулла, Граждандар һуғы­шына тиклем Ырымбур ҡалаһындағы “Хөсәйениә” мәҙрәсәһендә белем алған кеше булараҡ, тыуған төйәгендә мәктәпкә нигеҙ һалып, тәүге уҡытыусы була. Һуң­ғараҡ Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашып, имен-һау әйләнеп ҡайта. Ҡатыны Нәғимә менән өс ул һәм өс ҡыҙ тәрбиәләп үҫтерәләр. Уларҙың Сәйфулла исемле улдары полковник дәрәжәһенә күтәрелә. Сәғүрә иһә Мораҡ педагогия училищеһын тамамлағандан һуң Ғафури районының Юлыҡ мәктәбенә эшкә ебәрелә. Ошонда Ҡауарҙы егете Әхмәр Ҡолманов менән танышып, тормош ҡоралар.
1924 йылда 20 йәшлек Әхмәҙулла (ҡарт олатайым), 17 йәшлек Байрамбикә (ҡарт өләсәйем) менән ғаилә ҡора. Тормош үҙ ағышы менән бара. Уларҙың бер-бер арт­лы балалары тыуа. Колхозлашыу осоронда ҡатмарлыҡтар ҙа кисерәләр — уларға “ку­лак” мөһөрө таға яҙалар. Бәхетенә күрә, күрше утарҙа йәшәгән ҡыҙыл партизан, ауыл Советы башҡарма комитеты ағзаһы Федор Шлендин тигән кеше ярҙамға килә. Ул комиссия ағзала­рына был ғаиләнең үҙ тырышлығы менән етеш йәшәүен һәм бөтә байлығын колхозға бирергә әҙер булыуын аңлата.
Бөйөк Ватан һуғышы башланыр алдынан Әхмәҙулла олатай ҡаты операция кисергән була. Шул сәбәпле уны фронтҡа алмай торалар. Ауыл Советы рәйесе итеп һайлап, бронь менән ҡалдыралар. Тылдағылар “Барыһы ла фронт өсөн!”, “Барыһы ла Еңеү өсөн!” тигән лозунгтар аҫтында эшләй, һәр ғаилә дәүләткә ит, һөт, йомортҡа, тире, мал тапшырырға тейеш була. Ошо эштәрҙе ойоштороуҙың күп ауырлығы ауыл Советы рәйесенә — олатайым — иңенә төшә.
1943 йылдың февралендә ул үҙе теләп фронтҡа китә, Курск дуғаһына эләгә. “Беҙ алғы һыҙыҡта. Немецтар менән румындар 500 метр ғына алыҫлыҡта. Кисә төндә ике немецты “ҡулға төшөрөп”, штабҡа алып килдек. Ҙур, аяуһыҙ алыш көтөлә. Әгәр һәләк булып, ҡайта алмаһам, тип аманатымды еткерәм: уҡығыҙ, һәйбәт кешеләр булып үҫегеҙ”, — олатайымдың балаларына төбәп яҙылған бер хатындa ошондай юлдар бар.
1943 йылдың 5 июлендә Бөйөк Ватан һуғышының иң ҡаты — Курск — Орел алышы — башлана. Унда ике яҡтан да ике миллиондан ашыу һалдат һәм офицер ҡатнаша, меңәрләгән танк, самолет, орудие йәлеп ителә. Ошо яуҙың бере­һендә ҡарт олатайым Әхмәҙулла ла 39 йәшендә генә батырҙарса һәләк була, Курск өлкәһендәге Кесе Архангел ра­йонының Тросна ауылы эргәһендәге туған­дар ҡәберлегендә ерләнә. Уның кеүек һуғышҡа киткән 85 ауылдашының 54-е яу яланында һәләк була. Ҡарт өләсәйем иһә алты балаһы менән 35 йәшендә генә тол ҡала. Ул саҡта олатайым Рифҡәт йәш ярымлыҡ ҡына була.
Ҡарт өләсәйем иртә етем ҡалған бала­ларын аяҡҡа баҫтырыу өсөн көндө төнгә ялғап тир түгә. Мораҙына ирешә ул – ул-ҡыҙҙарын лайыҡлы кешеләр итеп тәрбиә­ләп үҫтерә, белем бирә. Әммә һаулығы ныҡ ҡаҡшай — 69 йәшендә вафат була. Бөгөн уның өлкән ҡыҙҙарына — 90, 87, 82 йәш. Ә олатайым Рифҡәткә 71 йәш тулды. Ул Ҡара диңгеҙ флотында хеҙмәт итеп ҡайта, БДУ-ның тарих факультетын тамамлай, Ҡауарҙы мәктәбе директоры урынбаҫары, алты йыл ВЛКСМ-дың Ғафури район комитетының беренсе секретары, 12 йыл КПСС-тың район комитеты секретары, 18 йыл Красноусол балалар шифаханаһында белем усағы етәксеһе булып эшләп, хаҡлы ялға туҡтай. Ул — Башҡортостандың атҡа­ҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, мәғариф алдынғыһы.
Байрамбикә менән Әхмәҙулла Ниғмә­туллиндарҙың нәҫел ебе дауам итә. Уларҙың алты балаһынан тыуған ейән-ейәнсәрҙәре 28-гә етә. Шулар араһында ҡәҙерле әсәйем Әминә лә бар. Ә бүлә-бүләсәрҙәре 40-тан ашыу булһа, тыуа-тыуасарҙары — 22. Ҡарт олатайым бөгөнгө яҡты тормош өсөн көрәшеп яуҙа һәләк булған. Уларҙың быуынын оноторға хаҡыбыҙ юҡ.

Зөлфиә БАЙМӨХӘМӘТОВА,
БДУ-ның I курс студенты.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






«Башинформ» йәнә республиканың иң күп өҙөмтә килтерелгән киң мәғлүмәт сараһы тип танылды

«Башинформ» йәнә республиканың иң күп өҙөмтә килтерелгән киң мәғлүмәт сараһы тип танылды 22.08.2025 // Йәмғиәт

«Башинформ» йәнә республиканың иң күп өҙөмтә килтерелгән киң мәғлүмәт сараһы тип танылды...

Тотош уҡырға 8

Башҡортостандан МХО-ла ҡатнашыусының ғаиләһе «Йыл ғаиләһе» конкурсында еңеү яуланы

Башҡортостандан МХО-ла ҡатнашыусының ғаиләһе «Йыл ғаиләһе» конкурсында еңеү яуланы 22.08.2025 // Йәмғиәт

Федерация Советының фән, мәғариф һәм мәҙәниәт буйынса комитеты рәйесе, Башҡортостандан сенатор...

Тотош уҡырға 13

Шишмәлә милли аш-һыу фестивалендә башҡорт халҡының милли ризығын әҙерләгәндәр

Шишмәлә милли аш-һыу фестивалендә башҡорт халҡының милли ризығын әҙерләгәндәр 22.08.2025 // Йәмғиәт

«Турахан» визит-үҙәге янында уҙған милли аш-һыу фестивале барышында донъялағы иң ҙур тултырылған...

Тотош уҡырға 13

Башҡортостанда производствола зыян күргәндәргә автомобилдәр тапшырылды

Башҡортостанда производствола зыян күргәндәргә автомобилдәр тапшырылды 21.08.2025 // Йәмғиәт

Социаль реабилитация сиктәрендә 16 кеше «Лада Гранта» алды....

Тотош уҡырға 30

Республиканың тағы бер районында медицина колледжы филиалы асыла

Республиканың тағы бер районында медицина колледжы филиалы асыла 21.08.2025 // Йәмғиәт

1 сентябрҙән Хәйбулла районының Аҡъяр ауылында Сибай медицина колледжы филиалы үҙ эшен башлай....

Тотош уҡырға 19

Башҡортостандың дәүләт автоинспекцияһы «Законлы водитель» махсус операцияһын башланы

Башҡортостандың дәүләт автоинспекцияһы «Законлы водитель» махсус операцияһын башланы 21.08.2025 // Йәмғиәт

Сараның маҡсаты – водитель таныҡлығы булмаған, шулай уҡ машина йөрөтөү хоҡуғынан мәхрүм ителгән...

Тотош уҡырға 20

Башҡортостанда ямғырҙар урынына йылы һауа торошо фаразлана

Башҡортостанда ямғырҙар урынына йылы һауа торошо фаразлана 21.08.2025 // Йәмғиәт

Башгидромет мәғлүмәте буйынса, алдағы өс көндә һауа температураһы +27, +29° тиклем күтәрелә....

Тотош уҡырға 19

Башҡортостанда ямғырҙар урынына йылы һауа торошо көтөлә

Башҡортостанда ямғырҙар урынына йылы һауа торошо көтөлә 21.08.2025 // Йәмғиәт

Башгидромет мәғлүмәте буйынса, алдағы өс көндә һауа температураһы +27, +29° тиклем күтәрелә....

Тотош уҡырға 20

Республикала иң яҡшы комбайнсыны асыҡлайҙар

Республикала иң яҡшы комбайнсыны асыҡлайҙар 20.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда ураҡта иң юғары һөҙөмтәләргә өлгәшкән өсөн сираттағы республика конкурсы ойошторола....

Тотош уҡырға 27

Башҡортостанда Верхоторҙы төҙөкләндереү эштәре тамамланып килә

Башҡортостанда Верхоторҙы төҙөкләндереү эштәре тамамланып килә 20.08.2025 // Йәмғиәт

Ишембай районы хакимиәте башлығы Азат Ишемғолов үҙенең телеграм-каналында ошо турала хәбәр итә....

Тотош уҡырға 23

Республикала 1 сентябрҙән студент ҡатын-ҡыҙҙарға йөклөлөк буйынса пособие түләнә башлай

Республикала 1 сентябрҙән студент ҡатын-ҡыҙҙарға йөклөлөк буйынса пособие түләнә башлай 20.08.2025 // Йәмғиәт

Рәсәй вуздарында һәм колледждарында уҡып йөрөгән ҡатын-ҡыҙҙар йөклөлөк һәм бала табыу буйынса...

Тотош уҡырға 22

Башҡортостан депутаттары башҡа иҫтәлекле көндәрҙә лә Еңеү Байрағын элергә тигән тәҡдим индерҙе

Башҡортостан депутаттары башҡа иҫтәлекле көндәрҙә лә Еңеү Байрағын элергә тигән тәҡдим индерҙе 20.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан депутаттары башҡа иҫтәлекле көндәрҙә лә Еңеү Байрағын элергә тигән тәҡдим индерҙе...

Тотош уҡырға 30