Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Сал ҡылғандар һөйләй...
Ырымбур яғында йөрөгәндә ололарҙың үҙ тарихын белеүе, ә йәштәрҙең уға һыуһауы, шул һыуһынды ҡандырыр өсөн һәр нәмәне белергә тырышыуы ҡыуандыра.

Ысынлап та, тотош даланан ғына торған сикһеҙ киңлектә аҙашмаҫ өсөн Аллаһ Тәғәлә тарафынан яратылған һәр ҡалҡыулыҡтың, йырындың, соҡорҙоң исеменә бәйле тарихы бар. Был яҡ башҡорттары ата-бабаларының ҡайҙан килеп төпләнгәнен дә белә. Әммә үҙҙәрен бер ҡасан да “килмешәк” тип һанамай, сөнки ошо ерҙәр борон-борондан ауылдарға нигеҙ һалған ырыуҙарҙың йәйләү урыны булған. Аҙаҡтан инде айырым грамота менән Рәсәй батшалығы тарафынан билдәле ваҡыт һайын нығытылып килгән.
Туҡ-Соран буйҙарын төрлө ырыу үҙ иткән. Мәҫәлән, Туҡтың түбәнге ағымы ярҙарына Мең, Ҡаңлы ырыуҙары төйәкләгән. Улар үҙҙәрен Дим, Асылыкүл яғынан килгән тип иҫәпләй, әле лә Дим һөйләшендә аралашалар, йәғни “ҫ” өнө өҫтөнлөк итә. Был бигерәк тә оло быуын кешеләренә ҡағыла, йәштәр һөйләшендә “ҫ” яйлап ҡыҫырыҡ­ланып сығарыла бара.
Туҡтың өҫкө яғына табан Табын ырыуының ауылдары теҙелгән. Кәнсерҙең исеме үк кәлсер-табындар ауылы икәнен күрһәтә. Йомран-табындар Юлтый, Күрпәстә йәшәй. Әйткәндәй, мәшһүр яҙыусы Дауыт Юлтыйҙың бер тармағы баш­ҡорттоң бөйөк улы Мөхәммәтсәлим Өмөтбаевҡа барып тоташа. Тимәк, бындағы Юлтый менән Ҡырмыҫҡалы районы Ибраһим (Йомран) ауылы ҡәрҙәш булып сыға. Ғөмүмән, был яҡтағы башҡорт ауылдарының күбеһенең Башҡорт­останда “бер туған” ауылы бар. Туҡ һәм Соран буйҙарына тағы Тамъян, Бөрйән, Юрматы, Һеңрән, Ҡатай ырыуҙары халҡы ла төйәкләнгән.
Әлбиттә, күңелде ҡырған нәмәләр ҙә бар: бөгөн бик күп башҡорт ер-һыу атамалары урыҫсаға тәржемә ителеп боҙола, асылын, мәғәнәһен юғалта. Мәҫәлән, Соран йылғаһын алайыҡ. Ул Уран булып йөрөй. Шундай гүзәл йылғаны аша сыҡҡанда радиациялы һыу ағамы икән әллә тигәнерәк шик-шөбһә тыуа. Туҡ йылғаһы менән дә шулай — Ток булып йөрөй. Тән зымбырлап китә. Хәйер, бер Ырымбур яғында ғынамы ни был хәл, үҙебеҙ ҙә бит күрә-тора Яҡтыкүлебеҙҙе “Банное”ға, Шүлгәнде “Капова”ға әйләндереп ятабыҙ...





Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Баймаҡ районында «Башҡорт аты» халыҡ-ара фестивале ойошторола

Баймаҡ районында «Башҡорт аты» халыҡ-ара фестивале ойошторола 20.08.2025 // Йәмғиәт

6 сентябрҙә Баймаҡ районының Граф күле янында дүртенсе тапҡыр «Башҡорт аты» халыҡ-ара фестивале...

Тотош уҡырға 0

Башҡортостандың ике ҡалаһында Ҡала көнө үткәрелмәй

Башҡортостандың ике ҡалаһында Ҡала көнө үткәрелмәй 19.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостандың ике ҡалаһында Ҡала көнө үткәрелмәй...

Тотош уҡырға 16

Баш ҡалала почетлы педагогтарға премия 60 мең һумға тиклем арттырыла

Баш ҡалала почетлы педагогтарға премия 60 мең һумға тиклем арттырыла 19.08.2025 // Йәмғиәт

Бөгөн Өфө уҡтыусыларының август кәңәшмәһендә аҡсалата премия күләмен арттырыу тураһында тәҡдим...

Тотош уҡырға 16

Республикала хәүефле тәбиғәт күренештәре фаразлана

Республикала хәүефле тәбиғәт күренештәре фаразлана 19.08.2025 // Йәмғиәт

Республикала хәүефле тәбиғәт күренештәре фаразлана...

Тотош уҡырға 17

Башҡортостанда 27 градус эҫе булыуы көтөлә

Башҡортостанда 27 градус эҫе булыуы көтөлә 18.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда, ямғыр яуыуына ҡарамаҫтан, йылы һауа торошо фаразлана, тип хәбәр итә Башгидромет...

Тотош уҡырға 21

Башҡортостандың БПЛА өлкәһендәге технологиялары Сколковола иң яҡшылары тип танылды

Башҡортостандың БПЛА өлкәһендәге технологиялары Сколковола иң яҡшылары тип танылды 18.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостандың БПЛА өлкәһендәге технологиялары Сколковола иң яҡшылары тип танылды...

Тотош уҡырға 22

«Сәләмәтлек поездары» табиптары республиканың 8 районына юллана

«Сәләмәтлек поездары» табиптары республиканың 8 районына юллана 18.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда «Сәләмәт республика — сәләмәт төбәк» акцияһы дауам итә....

Тотош уҡырға 25

Башҡортостанда балаларҙың лагерҙа ағыуланыуына бәйле хәл контролдә тотола

Башҡортостанда балаларҙың лагерҙа ағыуланыуына бәйле хәл контролдә тотола 18.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда балаларҙың лагерҙа ағыуланыуына бәйле хәл контролдә тотола...

Тотош уҡырға 34

Республикала Бөйөк Ватан һуғышы ветераны 90 йәшлек юбилейын билдәләне

Республикала Бөйөк Ватан һуғышы ветераны 90 йәшлек юбилейын билдәләне 18.08.2025 // Йәмғиәт

Вәзит Рәжәпов – совет сауҙаһы отличнигы, Жуков миҙалы, Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены менән бүләкләнгән....

Тотош уҡырға 22

Башҡортостанда Онегия һәм Разан тыуған

Башҡортостанда Онегия һәм Разан тыуған 18.08.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда Онегия һәм Разан тыуған...

Тотош уҡырға 23

Өфөлә тыл эшсәне 95 йәшлек юбилейын билдәләне

Өфөлә тыл эшсәне 95 йәшлек юбилейын билдәләне 15.08.2025 // Йәмғиәт

Өфөнөң Ленин районынан тыл хеҙмәтсәне Зөбәйҙә Хәкимова 95 йәшен билдәләне. Район башлығы урынбаҫары...

Тотош уҡырға 36

Мысыр авиакомпанияһы Өфөнән Шарм-әл-Шәйехкә рейстар башҡара башлай

Мысыр авиакомпанияһы Өфөнән Шарм-әл-Шәйехкә рейстар башҡара башлай 15.08.2025 // Йәмғиәт

Мысыр авиакомпанияһы Өфөнән Шарм-әл-Шәйехкә рейстар башҡара башлай...

Тотош уҡырға 44