Ошо көндәрҙә 80 йәшен билдәләгән ғалим-төркиәтсе, филология фәндәре докторы, профессор Эрнст Ишбирҙин – данлы Баймаҡ яғынан. Ишбирҙе ауылында ишле ғаиләлә бишенсе бала булып донъяға килә ул. Күңелендә бәләкәй Ватаны хаҡында ифрат йылы хистәр һаҡлай. Буласаҡ ғалим тыуған ауылындағы ете йыллыҡ мәктәптә уҡығандан һуң, 1949 – 1952 йылдарҙа Баймаҡ балалар йортонда тәрбиәләнә, ҡаланың 1-се урта мәктәбен уңышлы тамамлай. Ғилемгә ынтылған һәләтле егет белем алыуын Темәс педагогия училищеһында дауам итә.
Диплом алғас, йәш педагог дәртләнеп эшкә тотона. Дүрт йылдан белемен артабан камиллаштырыу теләге Э. Ишбирҙинде БДУ-ның тарих-филология факультетына алып килә.
Уны тамамлағас, йәш белгесте Баймаҡ мәктәп-интернатына урыҫ теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы итеп эшкә ебәрәләр. Был һынауҙы ла лайыҡлы үтә Эрнст Фәйзрахман улы. Тик күңеле һаман да юғарыға әйҙәүен дауам итә. Һөҙөмтәлә Ишбирҙин СССР Фәндәр академияһы Өфө ғилми үҙәгенең Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты аспирантураһына уҡырға инә. Уны уңышлы тамамлап, профессор Н.Х. Мәҡсүтова етәкселегендә “Башҡорт телендә йәнлек һәм ҡош атамалары” темаһына диссертация яҡлай. Ошо урында шуны ла әйтеп үтергә кәрәк: халыҡ Эрнст Фәйзрахман улын уның “Башҡортостан ҡоштары” тигән китабы аша яҡшы белә. Шуға ла күптәр Э. Ишбирҙинде биолог тип уйлай. Төшөргән һүрәттәрен күреп, һәләтле рәссам, ул төҙөгән йортҡа һоҡланып, танылған балта оҫтаһы тип әйткәндәр ҙә бар. Был – күп яҡлы талант эйәһенә бирелгән баһа. “Шөғөлдәре араһында ғалимлыҡ ҡеүәһе, башҡорт халҡының тел-лөғәтенә, мәҙәниәтенә һәм тарихына ҡарата мөнәсәбәт, уларҙы төплө өйрәнергә ынтылыш өҫтөнлөк ала. Һөҙөмтәлә бөгөн беҙ Эрнст Фәйзрахман улы йөҙөндә Башҡортостанда ғына түгел, бәлки тотош Рәсәйҙә, шулай уҡ сит илдәр кимәлендә төркиәт ғилеме өлкәһендә танылған башҡорт телсеһен күрәбеҙ”, – тип яҙған филология фәндәре докторы, профессор Кәрим Ишбаев һабаҡташы тураһында.
Олуғ ғалим, данлыҡлы педагог булыу өсөн туҡтауһыҙ эшләргә, эҙләнергә, һайлаған һөнәреңә тоғро булырға, уның хаҡына хатта ниҙелер ҡорбан итергә кәрәклеген был өлкәлә хеҙмәт иткәндәр бик яҡшы аңлайҙыр. Эрнст Ишбирҙин Стәрлетамаҡ дәүләт педагогия институтында (хәҙер – БДУ-ның Стәрлетамаҡ филиалы) уҡытҡан дәүерендә лә, хаҡлы ялға сыҡҡансы Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө ғилми үҙәгенең Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр, диалектология һәм тел тарихы бүлеге мөдире вазифаларын башҡарғанда ла хеҙмәтенә ҙур яуаплылыҡ менән ҡарай, ҡатмарлы, тәрән ғилми-тикшеренеү эштәре алып бара. 1989 йылда “Башҡорт теле лексикаһының тарихи үҫеше” тигән темаға докторлыҡ диссертацияһы яҡлай. Эрнст Фәйзрахман улы – 150-нән ашыу ғилми хеҙмәт авторы.
2001 – 2014 йылдарҙа Эрнст Ишбирҙин БДУ-ның башҡорт һәм дөйөм тел ғилеме, Көнсығыш телдәре кафедраларында эшләне, курс һәм диплом эштәре етәксеһе булды. Әле ғалимдың ҡул аҫтында кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлаясаҡ өс аспирант бар.
Төп хеҙмәтенән тыш, ғалим республикала тел мәсьәләләре буйынса ойошторолған абруйлы комиссиялар составында эшләй, телевидение, радио аша сығыш яһай, дәреслектәр, энциклопедиялар төҙөүҙә ҡатнаша, бик күп уҡый. Ғаилә йөгөн лайыҡлы тартырға ла өлгөрә Эрнст Фәйзрахман улы. Ҡатыны менән бер ҡыҙ үҫтерҙеләр, хәҙер инде ике ейәнен ихлас тәрбиәләшәләр.
Ғөмүмән, туғандары менән хаҡлы рәүештә ғорурлана Эрнст ағай. Бер туған ағаһы Рим оҙаҡ йылдар тарих фәненән уҡытҡан, уның улы Айрат Ишбирҙин – билдәле биология фәндәре докторы, БДУ профессоры. Ҡасандыр нахаҡҡа ғәйепләнеп, “халыҡ дошманы” тигән мөһөр баҫылған Баймаҡ районы башҡарма комитеты рәйесе Фәйзрахман Йәғәфәр-Садиҡ улының балалары, тормоштоң ауыр һынауҙарын лайыҡлы үтеп, халыҡҡа ең һыҙғанып хеҙмәт итте, абруй ҡаҙанды, әле лә дәртләнеп эшләй, уларҙың башлаған эштәрен ейән-ейәнсәрҙәре дауам итә. Ғорурланмаҫлыҡмы ни?!
Эрнст Фәйзрахман улы менән университетта 15 йылға яҡын бер коллективта эшләү дәүерендә бер нәмәгә иғтибар итә килдем: ситтән ҡарағанда үтә тыныс күренһә лә, тел тарихы, мәҙәниәт тураһында һүҙ сыҡһа, хеҙмәттәшем дәртләнеп, илһамланып китә, йөҙө яҡтыра, күҙендә осҡондар тоҡана, һәм ул ҙур ғорурлыҡ тойғоһо аша, күптәргә бығаса билдәле булмаған дәлилдәр менән нигеҙләп, һүҙҙәр донъяһының яңы биттәрен аса. Ә инде ихлас, ғәҙел булыуын һәр аҙымында тойорға мөмкин. Башҡорт тел ғилеме үҫешенә тос өлөш индергән күренекле ғалим-төркиәтсене һәр тарафта ла ихтирам итәләр, ололайҙар, унан кәңәш һорайҙар, фекере менән иҫәпләшәләр. Тынғыһыҙ ватандашыбыҙ әле лә илһамланып ижад итә – башҡорт әҙәби теленең нигеҙҙәрен сағылдырған “Башҡортса-русса һүҙлек” төҙөй.
Башҡортостандың атҡаҙанған фән эшмәкәре, Халыҡ-ара төрки академияһы академигы, күренекле тел ғалимы, филология фәндәре докторы, профессор Эрнст Фәйзрахман улына артабан да ялҡынлы хеҙмәт, һаулыҡ, уңыш насип булһын тип теләйбеҙ.
Фирүзә ИСҠУЖИНА,
филология фәндәре кандидаты,
БДУ доценты.