Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Тарихтың яңы биттәрен асып
Тарихтың яңы  биттәрен асып Һуңғы йылдарҙа дингә иғтибар артыу менән элекке бәғзе күренештәргә яңыса баһа бирә башланыҡ. Исеме тарих сәхифәһенән нахаҡҡа һыҙылған шәхестәрҙең яҙмышын өйрәнеү – быға аныҡ миҫал. Уларҙың кисергәндәре хайран ҡалдыра, күңелдәребеҙҙә ҙур ихтирам, ҡылған изгелектәренә ҡарата сикһеҙ һоҡланыу уяна. Ошондай шәхестәребеҙҙең береһе – Фазулла Дәминев.


Урта хәлле крәҫтиән нәҫе­ленән ул. 1894 йылда Ырымбур губернаһындағы Бөрйән-Ҡыпсаҡ олоҫоноң Яңы Себенле (элекке атамаһы – Яман­болаҡ) ауылында тыуа. Баш­ланғыс белемде шундағы мәҙрәсәлә алған малайҙы Ырымбурҙағы уҡытыусылар мәктәбенә ебәрәләр. Һәләтле, урыҫ телен яҡшы белгән Фазулла йәмәғәт эштәрендә әүҙем ҡатнаша, белем алыу менән бер рәттән урындағы банкта штаттан тыш тәрже­мәсе булып эшләп, иҡтисади ғилемен нығыта.
Абруйлы уҡыу йортон уңыш­лы тамамлаған егет 1915 йылда Яңы Себенле мәктәп-мәҙрәсәһенә мөғәллим итеп тәғәйенләнә. Унда эшләү дәүе­рендә Фазулла Дәминев белем биреүҙең заманса ысулдарын индереүгә күп көс һала. Ауыл халҡы уны хөрмәтләп, яратып, ихтирам менән “Фазулла хәл­фә” тип йөрөтә. Мөғәллим дәү­ләттең берҙәмлеге, ҡеүәте, именлеге, өмөтлө киләсәге өсөн янып йәшәй, шәкерт­тәренең Ватанына кәрәкле кеше булып етешеүен теләй. Ошоға бәйле мәктәп-мәҙрә­сәләрҙең (унда тирә-яҡ ауыл­дарҙан ғына түгел, башҡа олоҫтарҙан да килеп белем алалар) ҡеүәтен күтәреү, уҡы­тыу эшен камиллаштырыу маҡсатында яңы программа тәҡдим итә. Унда мәҙрәсәләргә мөғәллимдәр әҙерләү өсөн педагогик уҡыу йорттары асыу, башланғыс дөйөм белем би­реү мәктәптәрен ойоштороу, уҡытыу планын төҙөгәндә ерле халыҡтың, йәмәғәт ойошма­ларының ихтыяжын иҫәпкә алыу кеүек пункттар була. Проект тулыһынса ҡабул ителмәһә лә, ҡайһы бер өлөштәре тормошҡа ашырыла.
Фазулла хәлфә мәктәп-мәҙ­рәсә коллективын йәш белгес­тәр менән тулыландырыу йәһәтенән маҡсатлы эш алып бара. 1917 йыл баштарында бында уҡытыусылыҡ хеҙмәтен Фәтхулла Ваһапов, Орҡоя һәм Зәкирә Шәйәхмәтовалар, Һиҙиәт Ғөбәйҙуллиндар атҡа­ра. 1919 йылдан Фазулла Дә­минев Ҡыпсаҡ-Ете кантоны­ның халыҡ мәғарифы колле­гия­һы ағзаһы була һәм мәк­тәптәр бүлегенә етәкселек итә. Шул уҡ ваҡытта тыуған төйәген дә онотмай: унда ауылдаштары Ғисмәтулла һәм Абдрахман Ғөбәйҙуллиндар менән берлек­тә крәҫтиәндәр өсөн магазин төҙөй, халыҡ араһында аңла­тыу эше алып бара.
Урыҫса камил белгән Фазулла хәлфә ифрат оҫта оратор ҙа була. Был һәләте 1923 йылда мәғариф тармағында профсоюз комитеты рәйесе булып эшләгәндә асыҡ күренә. Ҡыйыулыҡ, үткерлек, көслө логика, урындан әйтелгән һәр репликаға йәшен тиҙлегендә яуап биреү, фекер ебен сыуалтмау... Ауыл халҡына һәм­мәһен аңлайышлы итеп бәйән итһә, үҙенә ҡаршының ауыҙын тиҙ томалай.
Фазулла Әһли улы 1924 – 1929 йылдарҙа “Ауыл хужа­лығы кредит ширҡәте” ойош­маһына идара итә. Маҡсат ярлыларҙы хәстәрләү, уларға матди ярҙам күрһәтеү, ауыл менән ҡала араһындағы бәй­ләнеште нығытыу була. Ойошма тарҡатылғас, Дәминев 1929 – 1959 йылдарҙа Ырым­бур­ҙағы Дәүләт банкында эшләй. Төп эшенән ситләштерелеүҙең сәбәбе аңлашылалыр.
Хөкүмәттең бихисап награ­даһына, миҙалдарға, маҡтау грамоталарына лайыҡ Фазулла Әһли улы ялға сыҡҡас та ҡул ҡаушырып ятманы. Мәҫә­лән, Ырымбур банк хеҙмәт­кәрҙәре профсоюзы колле­гияһы ағзаһы булды. 1986 йылда баҡыйлыҡҡа күсте ул. Хәлфәнең ҡулъяҙма (әлегә ташҡа баҫылмаған) әҫәрҙәре бихисап һәм, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, улар өйрәнелмәгән көйө мәктәп музейында һаҡлана.
Нәҫеленә килгәндә, 1919 йылда тыуған өлкән улы Мөх­тәр Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк була; уртансыһы Рәфҡәт Ырымбур ҡалаһында Финанс-иҡтисад институтын тамамлап, 1976 йылдан Мәскәүҙең Финанс министрлығында эшләй; ҡыҙы Мөршиҙә әле Ырымбур ҡалаһында ғүмер итә.
Юғары мөнбәрҙәрҙән оран һалып, халҡыбыҙҙы мәғри­фәтле, сәғәҙәтле итеү өсөн көсөн йәлләмәгән шәхестең яҡты рухын ололап, Яңы Себенле мәктәбенә таҡтаташ эленде.

Юлай ТОЙҒОНОВ,
уҡытыусы-пенсионер.






Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 108

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 463

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 3 997

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 3 906

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс 31.03.2019 // Йәмғиәт

Тап бынан йөҙ элек булған кеүек үк, ҡунаҡтарҙы Темәс ерендә һыбайлылар флагтар тотоп ҡаршы алды....

Тотош уҡырға 2 666

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 252

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 3 574

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 2 968

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме?

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме? 30.03.2019 // Йәмғиәт

Бөгөн Ҡазанда Татарстан башҡорттары ҡоролтайы ултырышы булды....

Тотош уҡырға 2 438

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ!

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ! 30.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостан автономияһының йылъяҙмасыһы, дәүләт эшмәкәре, шағир, музыкант, ойоштороусы Шәйехзада...

Тотош уҡырға 2 520

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ 30.03.2019 // Йәмғиәт

Сибай ҡалаһының Төйәләҫ ҡасабаһында йыл аҙағында заман талаптарына яуап биргән фельдшер-акушерлыҡ...

Тотош уҡырға 2 343

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә 30.03.2019 // Йәмғиәт

2018 йылдың 1 сентябрендә “Башҡортостан тарихы шәхестәр күҙлеге аша: генеалогик аспект” тигән...

Тотош уҡырға 2 528