Үткән аҙнала Рәсәй Бөтөн донъя сауҙа ойошмаһына инеү буйынса әҙерлекте тамамланы тиергә була. Бөгөн сит илдәр менән эш иткән күп эшҡыуарҙар яңы мөмкинлектәрҙе фаразлап ҡыуана. Ә ҡайһы берәүҙәр, киреһенсә, был аҙымдан ниндәй юғалтыуҙар булыуы мөмкин, тип уйлана. Әммә был аҙымдың көнүҙәк булыуын бер кем дә инҡар итә алмаҫ, моғайын. Үҙ ҡаҙаныңда ҡайнап ҡына иҫ китерлек уңышҡа өлгәшеп булмауы аңлашылалыр.



АҠШ-тың оҙайлы кредит рейтингын кәметеп бөтөн донъяны хәүефләнергә мәжбүр иткән "S&P" агентлығы йәнә иғтибар үҙәгендә. Хәтерегеҙҙәлер, август башында донъяның иң ҡеүәтле иҡтисадына тышҡы бурысы 14,1 триллион доллар тәшкил иткән өсөн бер аҙ "хурлыҡ" кисерергә тура килде. "S&P" агентлығының был аҙымынан һуң инвесторҙар һәм иҡтисад белгестәре сираттағы финанс көрсөгөн күрәҙәләне, ә фонд баҙарҙары күрһәткесе түбән "тәгәрәне". Әйткәндәй, шул мәлгә тиклемге күрһәткестәргә Рәсәйҙең фонд баҙары һаман да өлгәшә алмай әле. Был — сит ил инвесторҙарының хәүефтән ҡурҡып, илдең финанс баҙарынан китеүенең һөҙөмтәһе.
Был юлы "S&P" агентлығы Европаның иң тотороҡло иҡтисадының береһен – Францияның кредит рейтингын кәметеп, донъяның иғтибарын үҙенә йәлеп итте. Һуңғараҡ был мәғлүмәттең дөрөҫлөккә тап килмәүе асыҡланды. Баҡтиһәң, рейтинг агентлығы яңылышлыҡ ебәргән икән. Уның етәкселеге барыһын да "техник яңылышыуҙар" менән аңлатҡан һәм тикшереү эштәре башлаған. Франция етәкселеге лә был хәлде етди күҙәтеүгә алған. Улар үҙҙәренең тикшереүен үткәрәсәк. Әммә яңылышлыҡ бөтөн донъя буйынса инвесторҙарҙы ҡурҡытып өлгөрҙө. Ни тиһәң дә, Евросоюзда хәлдәр маҡтанырлыҡ түгел. Тап ундағы иҡтисади һәм финанс көрсөгө арҡаһында тәүҙә Грецияның, һуңынан Италияның Хөкүмәт башлыҡтарына вазифаларын ҡалдырырға тура килде. Әммә хәл һаман да көсөргәнешле ҡала килә.
Был ваҡиға уйландыра: бөтөн донъя иҡтисады бөгөн рейтинг агентлыҡтарының күрәҙәлек итеүенә генә ҡайтып ҡалмаймы икән? Бәлки, миллиард һумдарса юғалтыуҙарға килтергән АҠШ-тың рейтингын кәметеү ҙә "S&P" агентлығының сираттағы "техник хатаһы" булғандыр, кем белә...



Ике тиҫтә йылға яҡын һөйләшеүҙәрҙән һуң, Рәсәйҙең Бөтөн донъя сауҙа ойошмаһына ағза итеп алыныуы хәл ителде тиергә була. Грузия менән был мәсьәлә буйынса ике яҡлы килешеүгә ҡул ҡуйылды. Михаил Саакашвили фекеренсә, Рәсәйҙең Бөтөн донъя сауҙа ойошмаһының ағзаһы булып ҡабул ителеүе бөтәһенең дә, шул иҫәптән Грузияның да мәнфәғәтендә.
Беҙҙең илде был ойошмаға ҡабул итеү буйынса эш төркөмөнөң рәйесе Стефан Йоханнессон әлеге ваҡиғаны тарихи һәм донъя иҡтисады өсөн һәйбәт яңылыҡ тип атаны. 15 — 17 декабрҙә ойошма ағзаларының ултырышында мәсьәлә тулыһынса хәл ителер тип көтөлә. Рәсәй парламенты һуңынан ойошмаға ҡушылыу тураһындағы протоколды раҫларға тейеш.
Бөтөн донъя сауҙа ойошмаһына ҡушылыуҙың ниндәй өҫтөнлөктәре һәм кәмселектәре бар? Рәсәйҙең Иҡтисади үҫеш министрлығының сауҙа буйынса һөйләшеүҙәр департаменты башлығы Максим Медведков әйтеүенсә, иң тәүҙә 2008 — 2009 йылдарҙағы финанс көрсөгө мәлендә индерелгән импорт пошлиналары кәмейәсәк: ауыл хужалығы продукцияһына ул бөгөнгө 13,2 проценттан 10,8-гә тиклем, сәнәғәт тауарҙарына 9,5-тән 7,3-кә, ә еңел автомобилдәргә 30-ҙан 25-кә тиклем төшәсәк. Белгестәр фекеренсә, сит ил тауарҙарына пошлина тарифтарының өстән бер өлөшө Рәсәйҙең Бөтөн донъя сауҙа ойошмаһына ингән көнөндә, ә ҡайһы берәүҙәренә яҡынса өс йылдан кәмейәсәк. Ҡалғандарына ете-һигеҙ йылдан ғына. Һис шикһеҙ, импорт түләүҙәренең арзанайыуы тауарҙарҙың хаҡына ыңғай йоғонто яһамай ҡалмаясаҡ.
Әммә ил етәкселеге ауыл хужалығына субсидияларҙы кәметәсәк. 2018 йылда агросәнәғәт комплексына дәүләт ярҙамы 4,8 миллиард доллар тәшкил итәсәк, был 2012 йылға планлаштырылғандан ике тапҡырға кәм. Мәҫәлән, Франция үҙенең ауыл хужалығы етештереүселәренә 11 миллиард евро (15 миллиард доллар тирәһе) субсидия бүлә.
Максим Медведков фекеренсә, Рәсәйҙең был сауҙа ойошмаһына инеүенең төп файҙаһы – илдәге бизнес-мөхит тотороҡлоланасаҡ һәм асығыраҡ буласаҡ. Шулай уҡ сит илдәргә беҙҙә етештерелгән тауарҙарға һәм хеҙмәттәргә үтеп инеүе бөгөнгөгә ҡарағанда күпкә еңеләйәсәк.



Республикала эшһеҙлектән яфаланыусыларҙың 60 процентынан ашыуы – ҡатын-ҡыҙ. Шулай уҡ йәштәр ҙә байтаҡ, улар дөйөм һандың дүрттән бер өлөшөн тәшкил итә. Һәр өсөнсө эшһеҙ ауылда йәшәй.
Шуныһы ҡыуандыра: эшһеҙҙәр һаны кәмегәндән-кәмей. Хеҙмәт һәм халыҡты социаль яҡлау министрлығы ҡарамағындағы Халыҡты эш менән тәьмин итеү буйынса дәүләт хеҙмәте идаралығы етәксеһе Тимерхан Биккининдың белдереүенсә, беҙҙә эшһеҙҙәр йыл башынан ҡырҡа кәмегән һәм бөгөн 28 мең кешене тәшкил итә.
Әммә һуңғы йылдарҙа эшһеҙҙәр араһында юғары һәм урта һөнәри белемлеләрҙең артыуы хәүефләндерә. Улар – дөйөм һандың яртыһы. Мәҫәлән, һөнәри белем биреү йорттарын тамамлаған 2500 кеше быйылғы йылдың тәүге туғыҙ айында эшһеҙлек буйынса теркәлгән. Ғинуар-сентябрь айындағы күрһәткестәр буйынса былтыр улар 3200 булһа, 2009 йылда 5300 кеше эш тапмаған.
Ниндәй һөнәр эйәләре эш урынына ҡытлыҡ кисерә һуң? Бөгөн хеҙмәт баҙарында иҡтисадсы, бухгалтер, программалаусы, юрист һәм финансистарға эш урыны табыуы бигерәк тә ҡатмарлы. Һөнәр алып сығыусы автослесарь менән ашнаҡсыға ла ҡыйынға тура киләсәк.
Эшһеҙҙәрҙең күбеһе (45 проценты) быға тиклемге эш урынынан үҙ теләге менән киткән. Ә 27 проценты ойошманың бөтөрөлөүе, хеҙмәткәрҙәрҙең ҡыҫҡартылыуы сәбәпле эшһеҙ ҡалған.
Бөгөн эш урыны таба алмағандарҙың күбеһе эшҡыуар булып теркәлеп, үҙ эшен аса ала. Мәҫәлән, Интернет селтәре аша сауҙа итеп тә килем алырға була. Иртәгә Өфөнөң "Нефтсе" мәҙәниәт һарайында үтәсәк семинарҙа тап ошо йүнәлештә эшләргә өйрәтәсәктәр. Уны "1С-Битрикс" компанияһы һәм Рәсәй Интернет-баҙары лидерҙары ойоштора. Сараға килеүселәр Интернет-магазин асыу, уны үҫтереү һәм эште уңышлы дауам итеү серҙәренә бушлай өйрәнәсәк. Семинарҙы ошо тармаҡта уңышлы эшләүсе белгестәр алып барасаҡ.