“Базы” хужалығы халыҡты эшле, ашлы итә, торлағын да һалып бирә
Бында ысын мәғәнәһендә эш гөрләй: иртән ҡыҙ-ҡырҡын фермаларға һауынға ашыҡһа, ирҙәр малға аҙыҡ таратырға тип аттарын егә. Баҫыуҙа трактор тауышы ла һары таңдан ҡара кискә ҡәҙәр тынмай. Һәр ерҙә – тәртип, таҙалыҡ һәм бөхтәлек. Элекке ҡеүәтле колхоз-совхоздарҙы хәтерләтә бөгөн «Базы» ауыл хужалығы етештереү кооперативы.Районда, республикала ғына түгел, тотош Рәсәй кимәлендә лә иҡтисади яҡтан тотороҡло, көслө, социаль йәһәттән дә төбәктең терәге булған хужалыҡтарҙан һанала бөгөн «Базы». Йәмғиәт эшсәндәре нигеҙҙә иген, көнбағыш, ҡарабойҙай, шәкәр сөгөлдөрө, ит һәм һөт етештереү менән шөғөлләнә һәм ошо продукцияны һатып, табыш алыу бында яҡшы ойошторолған.
Кооперативҡа оҙаҡ йылдар Рәсәйҙең, Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, Дәүләт Йыйылышы – Ҡоролтай депутаты, ғәҙел, талапсан идарасы, һәр башланғыстың һөҙөмтәлелеген һәм ниндәй уңыштарға килтерәсәген алдан уйлаусы Вадим Васильевич Соколов етәкселек итә. Фәнни нигеҙҙә эшмәкәрлек алып барған, теләһә ниндәй тәбиғәт шарттарында ла игенселектә һәм малсылыҡта даими ҡаҙаныштарға өлгәшкән был хужалыҡ күптәргә өлгө. Уның алдынғы тәжрибәһен өйрәнеү, уртаҡлашыу маҡсатында күләмле семинар-кәңәшмәләр йыш ойошторола, бындағы хужалыҡ итеү моделе күп тарафтарға ҡулланыуға тәҡдим ителә. Иҡтисады ныҡлы «Базы» кооперативы гелән ҙур төҙөлөш майҙанын хәтерләтә. Яҡын-тирәләге хужалыҡтар иҡтисадына инвестиция йүнәлтеүсе лә, төрлө һөнәр эйәләрен оло уңыштарға дәртләндергән бағыусы ла, тормоштағы ҡатмарлы мәсьәләләрҙе хәл иткәндә тоғро ярҙамсы ла ул.
– Беҙҙә тырыш, уңған, үҙ эшен яратып башҡарған халыҡ йәшәй, шуға күрһәткестәребеҙ юғары. Хеҙмәтебеҙҙе баһалайҙар икән, тимәк, башҡарған ғәмәлдәребеҙ бушҡа булмаған. Әлбиттә, һәр уңыш – һәммәбеҙҙең уртаҡ хеҙмәт емеше ул, – ти Вадим Соколов. – Киләсәк быуындарға ла ҡалһын тип тырышабыҙ. Әле уй-хыялдарыбыҙ күп кенә, урындағы ауыл эшсәндәре тағы ла күркәмерәк, етешерәк йәшәһен өсөн бар көсөбөҙҙө, дәртебеҙҙе һаласаҡбыҙ.
«Базы»ның 35 мең гектар ере булһа, шуның ауыл хужалығы тәғәйенләнешендәге майҙаны төбәктә иң ҙуры — 32 мең гектар. 22,7 мең гектары — һөрөнтө ерҙәр. Быйылғы яҙғы баҫыу эштәрен ваҡытында һәм бер ниндәй тотҡарлыҡһыҙ ойошторғандар. Игенселәр көҙгә иген культураларынан, көнбағыштан, ҡарабойҙайҙан һәм шәкәр сөгөлдөрөнән мул ғына уңыш көтә. Баҫыуҙарҙа үҫкән иген һәм техник культуралар бөгөн диңгеҙҙе хәтерләтә. Әйткәндәй, яғыулыҡ-майлау материалдарына, минераль ашламаларға ҡытлыҡ бында бер ваҡытта ла күҙәтелмәй, уны һәр саҡ алдан хәстәрләйҙәр, хатта киләһе көҙгә лә артып ҡалған.
Иҡтисади именлекте тәьмин итеү өсөн заманса техника, йыһаз-ҡоролмалар булыуы шарт. Һәммәһенә лә базылар дәүләт кредиттары йәлеп итмәйенсә, үҙ көстәре менән өлгәшә. Техника паркы бай ғына, йыл һайын хужалыҡ ихатаһы сит илдәрҙә һәм Рәсәйҙә етештерелгән ҡеүәтле ауыл хужалығы техникаһы менән тулылана, иҫкеләрен йүнәтеп, ҡабаттан баҫыуға сығаралар.
Шуныһы ла мөһим: продукцияны һаҡлау өсөн кооперативтың заманса йыһазландырылған иген ҡабул итеү пункты эшләй, унда бер юлы 25 мең тоннаны һалырға була. Ауылдарҙа 35 мең тонналыҡ келәттәр ҙә бар, 15 мең тонна силос һыйҙырышлы соҡорҙар ҡаралған. Ике иген киптергес эшләй.
Әле хужалыҡ эшсәндәре ҡышҡылыҡҡа мал аҙығы әҙерләү менән мәшғүл. Аяҙ көндәрҙе файҙаланып, баҫыуҙан ҡайтып инмәйҙәр.
Йәмғиәттә ҡара-сыбар тоҡомло 5748 баш һыйыр малы аҫрала, шуның 1760-ы – һауын һыйыры. Тағы ла 288 баш йылҡы малы тотола. Әле малсылыҡ продукцияһы етештереү менән ете һөтсөлөк һәм бер йылҡысылыҡ фермаһы шөғөлләнә. Әйткәндәй, уларҙың барыһы ла «500 ферма» программаһына ярашлы йыһазландырылған. Тағы ла 600 башҡа иҫәпләнгән заманса һөтсөлөк фермаһы төҙөлә.
Продукция етештереү күләме һуңғы йылдарҙа айырыуса артҡан, һатыуҙан килгән табыш хеҙмәткәрҙәргә эш хаҡы түләүгә, хужалыҡ кәрәк-ярағына, техника яңыртыуға, заманса ҡорамалдар һатып алыуға, ваҡ ремонт эштәренә тотонола. Тоҡомло мал үрсетеү менән шөғөлләнгән йәмғиәт йыл һайын 200 баш тана һата.
– Беҙҙә етештерелгән продукцияға ихтыяж һәр саҡ ҙур, һатып алыусылар уның сифатын баһалап, беҙҙең менән эшләүҙе хуп күрә, – ти йәмғиәт етәксеһе Вадим Соколов. – Конкуренция осоро, етештерелгәнде отошло итеп һата белергә лә кәрәк бит, шуға ауыл эшсәндәре эшкә илке-һалҡы ҡарамай, үҙҙәренең бурысын намыҫлы башҡара. Продукцияның сифатын бөгөн юғалтһаҡ, иртәгә ҡулланыусыларҙы табыуы ауырға төшәсәк. Быны һәр кем яҡшы аңлай.
Кооператив оҙаҡ йылдар Бәләбәй һөт, Туймазы ҡалаһының «Сава» ит, Өфө икмәк комбинаттары, «Башспирт», «Раевшәкәр» йәмғиәттәре, Ижевск ҡалаһындағы «Сельстрой» һәм Ульяновск ҡалаһындағы «НПЦ Селекция» менән хеҙмәттәшлек итә.
«Базы»ла әле төрлө ауылдарҙан бөтәһе 600-гә яҡын кеше эш менән мәшғүл, хаҡлы ялға сыҡҡандарға алмашҡа йәштәр бар. Юғары белемлеләргә лә ҡытлыҡ юҡ, юғары уҡыу йортон тамамлап киләләр бында. Хатта сит төбәктәрҙән дә эш һораусылар бар икән, күптәр сиратҡа баҫҡан. Йәштәрҙең ауылды ташлап китмәүенең ыңғай сәбәбе шунда: хеҙмәт хаҡы юғары, социаль яҡлауҙар ҡаралған. Бынан тыш, йәмғиәт тарафынан улар өсөн яңы йорттар төҙөлә – әле 26 йәш ғаилә бөтә уңайлыҡтары булған йорттарҙа йәшәй.