Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Яҙ йырының хакимы…
Тормошта үкенесле мәлдәр йыш була. Ш. Бабич премияһы лауреаты Рәйес Түләк һуңғы китабын ҡулына алмай фани донъя­нан китте. Бер йыл элек кенә З. Биишева һәм Ш. Хоҙайбирҙин исемендәге премиялар лауреаты, лирик шағир Рәмил Йәнбәккә лә “Иртә көҙ” китабын күрергә насип булманы. Үкенес. Ләкин автор баҫмаға йыйынтыҡты бик ныҡ уйлап, композицион яҡтан бай һәм тулайым итеп үҙе әҙерләп тапшырған.
Рәмил Йәнбәктең китабын уҡып сыҡҡас, шатлыҡ тантанаһын кисерҙем. Шиғри юлдарҙа, поэтик образдарҙа хәстәрлекле ағайҙың һүҙен дә, тормошҡа һөйөп баҡҡан үҙен дә, йәшлек эҙҙәренән килгән ауазын да, халыҡ моңонан күскән көйҙө лә күрҙем. “Башҡортостан пионеры”нда эшләгән саҡта әҙәбиәт донъяһына әйҙәп, күңелем ҡанаттарын нығытҡан Рәмил ағайға үҙемдән һуңлаған рәхмәт һүҙем дә булһын ине...


Башҡорт шиғриәтенең бай традициялары һәр ҡәләм тирбәтеүсегә ныҡлы таяныс, ләкин үҙ һуҡмағыңды табыу ижади талапсанлыҡтандыр. Рәмил Йәнбәк ошо һуҡмаҡта үҙен лирик шағир булараҡ танытты. Китаптың исеме лә – “Иртә көҙ” – уй-хистәрҙең драматик сағылышына ишара. Һәр миҙгелдең – үҙ мәле. Ҡайһыһының иртәләүе, бигерәк тә көҙҙөкө хафаға һала, ләкин өс йөҙҙән ашыу шиғыр араһында ялған хис-тойғоларҙың сағылышы юҡ, ә ихлас кисерештәр тантанаһын күрәһең.
Китаптың иң ҙур бүлеге “Йәрем” тип атала. Тик мөхәббәттән генә туҡылған, ҡайнар хис-тойғо заман дауылдарына бирешмәй үҙ елкәнен юғарыраҡ кирә:
Диңгеҙ кеүек, мин дә был донъяла,
Аҡ күбеккә батып,
Тындарыма сәсәп йәшәйем.
Мөхәббәт диңгеҙе үҙенә тиңдәрҙе генә һайлай, юғары сөйә. Шағирҙың лирик геройы үҙ булмышын да билдәләй:
Мөхәббәттән генә тыуғанмын мин,
Бәрәкәтле ерҙә яралған.
Йәнемә бит ерҙе,
Кешеләрҙе
Яратыуым ғына моң һалған.
Мин мөхәббәт өсөн яралған.
Рәмил Йәнбәктең мөхәббәт лирикаһы тик хыялдарҙан тормай, ә тормошсан. “Дуҫҡа өндәшеү”, “Алма тураһында бер һүҙ” шиғырҙары тап шундайҙарҙан. Тәүгеһендә автор йәшлек хәтирәләрен һүтеп, уйға һалһа, икенсеһендә мифологик башланғысты үҙенсә тамамлап ҡуя:
Аллам һымаҡ күреп,
һиңә табынмайым...
Тәрән кисерештәрҙе автор фәлсәфәүи йомғаҡлай, һығымталар яһай:
Мөхәббәттең барҙыр киләсәге,
Мөхәббәттең юҡтыр үткәне.
Йәки:
Ваҡытлыса беҙҙең бөтә ғүмер,
Мәңге төҫлө бары наҙҙарың.
Шағирҙың “Һин саҡырма мине ту­йыңа”, “Аҡ ялан” әҫәрҙәре ваҡиғаға ни­геҙләнгән. Ҡыҙыҡлы, бай хис-тойғолар ысын тормош аша асыла. “Ҡарт Дон Жуан йыры”нда лирик герой яҙмыш юлын барлап:
Мин – ғүмерем буйы күңел ептән.
Аҫыл келәм – һөйөү туҡыусы! –
тип йомғаҡлап ҡуя. Был образ Р. Йән­бәктең башҡа шиғырҙарында ла ҡабатлана.
Р. Йәнбәктең мөхәббәт лирикаһына ҡа­раған шиғырҙарында тормоштоң ҡайнарлығы, йөрәктең ялҡыны, хистәр­ҙең ташҡынлығы урғылып тора:
Һөйәм икән, Йыһан балҡып торһон!
Мин аҫтыртын һөйә белмәйем.
Ихласлыҡ та бар булмышын биләп, лирик геройҙы күктәргә әйҙәй:
Яңдарыңа менәм әле,
Ҡояштың ялын үреп.
Йыйынтыҡтың икенсе бүлеге “Ерем” тип аталып, шағирҙың мәңгелек хис-той­ғолар буранын күҙ алдына баҫтыра. Һәр поэтик образ, күңел түренән уйылып сығып, хәтирәләрҙе яңырта йә булмаһа тыуған яҡтың яҡты картинаһын тыуҙыра. Лирик герой – ябай күҙәтеүсе түгел, ә шул тормоштоң эсендә ҡайнап тороусы ла.
Ағиҙел һәм Эйек уртаһында
Йәйрәп ята тыуған ергенәм.
Күгәрсенем – изге илем минең,
Иң яҡыным, берҙән-бергенәм, –
тип һоҡлана. Лирик геройҙың тойғо­ла­рын тыуған яҡтың тәбиғәте, кешеләре, бар булмышы биләп ала:
Һалҡын шишмә саңлы устарыма
Ҡайнар күҙ йәш булып яғыла.
Тыуған ер образы шағирға күберәк яҙ миҙгеле булып күҙ алдына баҫа. Шуға ла “Яҙғы йыр”, “Яҙғы ергә мәҙхиә”, “Яҙғы этюд” шиғырҙары айырым картинаны хасил итә, һәм улар күңелгә уйылып ҡала. Шиғри шәлкемдәр араһында әсә образы айырым урынды биләй. Ул үҙенсәлекле, бай һәм колоритлы. “Бер иларға ине”, “Сәхәр сәйе”, “Беҙҙең әсәй­ҙәр”, “Әсәйем мираҫтары” һәм башҡа байтаҡ шиғырҙарында ярылып ята.
Их, ҡысҡырып бер иларға ине
Әсәйемдең ятып ҡулына.
Ул йөрәге менән аңлар ине
Ниндәй ҡайғы төшкән улына, –
тип кем әйтә ала? Әлбиттә, шағир ғына! Тап уның тәрән кисерештәре, сабыйҙарса халәте лә үҙенә килешә! Шағирҙың “Атайҙы һағыныу” шиғыры ла драматик кисерештәргә нигеҙләнгән. Авторҙың “Йәнбәк бабайыма һүҙ” әҫәрендә тарих һәм заман бәхәсе йөрәк яраһы булып хәҡиҡәт даулай. Р. Йәнбәк заман һулышын яҡшы тойоп, бик көнүҙәк мәсьәләләргә лә һүҙен ҡыйыу әйтә.
“Башҡортлоҡ хаҡында” шиғырында эпик ҡараш ярылып ята. Лирик герой тарихҡа сәйәхәт ҡыла ла, бөгөнгөнө күреп:
Аҫабалыҡ бөттө.
Телдән яҙһаҡ,
Башҡортлоҡтан
ниндәй йәм ҡалыр? –
тип һорауына яуап эҙләй. Икеләнеүҙән дә ҙурыраҡ хәсрәт бармы икән:
Ә киләсәк томан эстәрендә,
Күҙ һалырға унда ҡыймайым.
Башҡортлоғом сәмдәремдә уйнай…
Күңел йәштәремде тыймайым.
Гражданлыҡ лирикаһы “Тыуған илгенәм” бүлегендә тағы ла тәрәнәйә, киңәйә бара. Йыйынтыҡтағы иң бәләкәй бүлексәлә 47 шиғыр тупланған. Ил яҙмышы, ер яҙмышы – ир иңендә. Шуға ла авторҙың һәр һулышы, йәшәү рәүеше һәм булмышы Башҡортостан, Рәсәй тормошонан айырылғыһыҙ. Уның менән яна йә туңа, шатлана йә көйәләнә, уйлана йә хафаға бата, ләкин битараф ҡалмай. Нисә быуын ата-бабалары Тыуған ил өсөн башын һалған икән, азатлығын яҡлап яу сапҡан икән – шағирҙың да булмышына һеңгән. Ул шул турала уйлай ҙа ижад итә.
Йыйынтыҡтың “Донъям” тигән бүлексәһендә йөҙләп шиғыр тупланған. Көслө, тәрән уйҙарға нигеҙләнгән фәлсәфәүи шиғырҙар. Хатта һәр саҡ донъяға йылмайып баҡҡан Рәмил Йәнбәкте танымай ҙа тораһың. Тышҡы ҡиәфәт бер, ә күңел донъяһы – даръя. Тап ошо бүлектә асыла ла инде шағирҙың уйҙары.
Кем булырмын, донъяларға
Ҡайтһам әгәр ҡабаттан? –
тип риторик һорауҙан башлана шәлкем. Лирик герой “тәңренең илсеһе булып” иман таратып, ерҙе ҡотҡарырға ашыға, ә эргә-тирәһен яуызлыҡ баҫҡан, мең һорауҙар ялмап бара. “Меңенсе йәшем тула бөгөн” тип шаярыу өсөн генә билдәләмәй үҙ йәшен шағир, ә кешелек хәтерен юллай.
Шағирҙың драматик булмышы һәр шиғырҙа асыла ғына бара:
Теҙгенһеҙ бер шағир сүрәтендә
Япа-яңғыҙ көйө һулырмы…
Йәки:
Ғүмер буйы уйҙар тотҡономон,
Тормош сағыла миндә көҙгөләй.
Эйе, азатлыҡҡа талпынған йәнгә тотҡонлоҡ пар түгел. Рәмилдең дә һуңғы йылдарҙа яңғыҙлыҡтан, ҡара төндәрҙән һиллек алып, ижад ҡомары менән яныуында азатлыҡ һулышы бар кеүек. Ләкин төштәргә “Яңы бура” кереп, яҙмыш алдан яҙылған төҫлө. Юҡҡамы ни, йыйынтыҡ “Хушығыҙ” шиғыры менән тамамлана:
Хыялдарым, һаубуллашам
Һеҙҙең менән мәңгегә…
Эйе, ул хушлашты. Ә унан алда:
Кисерегеҙ, дуҫ-иштәрем,
Кисерегеҙ, яҡындар!
Бер аҙ ғына хәл алайым,
Торайымсы һалҡында, –
тип аҡһаҡалдарса бәхилләште. Ә үҙен һәр ваҡыт “малайҙарса” тотһа ла, ирҙәрсә фекер йөрөтөп, ирҙәрсә йәшәне лә:
Оло маҡсат менән оло һөйөү
Мәңгелектә ҡалды ҡул болғап… –
тип мәңгелек сәфәренә юлланды. Шағирҙың көҙҙәре иртә килһә лә, күңелендәге яҙғы йыры, яҙғы моңо беҙҙең тарафтарҙа таралып ҡалды.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Башҡортостан күгендә БПЛА күргәндәр

Башҡортостан күгендә БПЛА күргәндәр 04.07.2025 // Йәмғиәт

Бөгөн Краснокама районы күгендә БПЛА осоп йөрөгән....

Тотош уҡырға 22

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы көслө ел һәм йәшен тураһында иҫкәртте

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы көслө ел һәм йәшен тураһында иҫкәртте 04.07.2025 // Йәмғиәт

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы көслө ел һәм йәшен тураһында иҫкәртте...

Тотош уҡырға 21

Яҡташыбыҙ 72,2 миллион һум отҡан

Яҡташыбыҙ 72,2 миллион һум отҡан 04.07.2025 // Йәмғиәт

Уға лотереяла уңыш йылмайған....

Тотош уҡырға 24

Өфөлә Радий Хәбиров Антон Котяков менән эшлекле осрашыу үткәрҙе

Өфөлә Радий Хәбиров Антон Котяков менән эшлекле осрашыу үткәрҙе 04.07.2025 // Йәмғиәт

Өфөлә Радий Хәбиров Антон Котяков менән эшлекле осрашыу үткәрҙе...

Тотош уҡырға 26

Башҡортостанда мәғариф өлкәһендә түләүле хеҙмәттәр буйынса ҡыҙыу бәйләнеш асыла
Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы ҡойма ямғыр һәм йәшен хаҡында иҫкәртте
Башҡортостанда республика дауаханаларының баш табиптары менән телекүперҙәр асыла

Башҡортостанда республика дауаханаларының баш табиптары менән телекүперҙәр асыла 03.07.2025 // Йәмғиәт

Ике аҙна һайын медицина округтарының үҙәк дауаханалары һәм республика дауаханалары табиптары тура...

Тотош уҡырға 33

Өфөлә түләүле парковкалар буйынса кол-үҙәккә көнөнә 100-гә яҡын шылтыратыу ҡабул ителә
Республика райондарының береһендә медицина хеҙмәткәрҙәренә ярҙам саралары бойомға ашырыла

Республика райондарының береһендә медицина хеҙмәткәрҙәренә ярҙам саралары бойомға ашырыла 02.07.2025 // Йәмғиәт

Мәләүез районында йәш табиптарға торлаҡты ҡуртымға алыу хаҡы ай һайын 10 мең һум күләмендә...

Тотош уҡырға 26

Радий Хәбиров Башҡортостанда ҡалырға хәл иткән йәш ғалимдарға шәхсән ярҙам итергә вәғәҙәләне

Радий Хәбиров Башҡортостанда ҡалырға хәл иткән йәш ғалимдарға шәхсән ярҙам итергә вәғәҙәләне 02.07.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан бер ҡасан да ошондай күп талантлы, сағыу йәш ғалимдарҙы ҡабул иткәне юҡ ине,...

Тотош уҡырға 66

Республикала ғаилә ҙур суммала лотерея отҡан

Республикала ғаилә ҙур суммала лотерея отҡан 02.07.2025 // Йәмғиәт

Республикала ғаилә ҙур суммала лотерея отҡан...

Тотош уҡырға 30

Мәскәүҙә һабантуй ойошторола

Мәскәүҙә һабантуй ойошторола 02.07.2025 // Йәмғиәт

Мәскәүҙә һабантуй ойошторола...

Тотош уҡырға 32