— Элегерәк мөгәрәптең кирбес стеналарын эзбиз оно менән ағарта торғайным. Улай мәшәҡәте күберәк. Ишетеүемсә, махсус төтөн шашкалары бар икән. Йәшелсәгә ауырыу таратҡан бәшмәктәрҙе һәм күгәргән урындарҙы бөтөрөү өсөн тағы ниҙәр ҡулланыла?


— Көҙөн баҡсасыларҙың өс төп эше була: мөгәрәпте һәм баҙҙы йәшелсә һалыуға әҙер­ләү, теплицаны киләһе йылға йү­нәткеләп ҡуйыу, тиреҫен яңыртыу, өйҙө һәм һарайҙы йылытыу сараһын күреү. Был эш­тәр­ҙең барыһы ла ауырыу та­рат­ҡан сығанаҡтарҙы бөтө­рөү­ҙән ғибәрәт. Элегерәк кәш­тә­ләр­ҙе хлорлы эзбиз, аҡбур, ба­ҡыр йәки тимер купоросы менән эшкәрткәндәр. Һуңғараҡ көкөрт­лө төтөн шашкаларын ҡуллана башланылар (фумигация). Кө­көртлө газ, ағасҡа үтеп инеп, йәшелсәне сереткән ауырыу­ҙар­ҙы бөтөрә, ләкин бындай де­зинфекция мәшә­ҡәтле, һау­лыҡ өсөн дә хәүефле. Унан да бигерәк, әле һанап кителгән саралар ваҡытлыса ғына, һәм улар бөтә ауырыу таратҡан мик­роорганизмдарҙы ла бөтөрә алмай.
Ғалимдар яңы фунгицид һәм антисептик тәҡдим итә — картоцид. Тәүҙә уны йәшелсә һәм емеш-еләк ҡоротҡостарына ҡаршы ғына ҡулланалар. Әйт­кәндәй, был яҡлап ул үҙен яҡшы яҡтан күрһәтә. Һуңыраҡ инде бүтән мөмкинлектәре лә асыла: баҡһаң, картоцидты дауалау һәм сирҙе иҫкәртеү өсөн дә ҡул­ланып була икән. Ул — ағас, кирбес, бетондан яһалған йорт­тарҙа бактерияны, мүктәрҙе бөтөрөү, күгәргән урындарҙы эшкәртеү өсөн алмаш­тыр­ғыһыҙ препарат. Уның менән шулай уҡ ағас йәш­никтәрҙән алып тоҡтарға тиклем, хатта ерҙе лә эшкәртеп була. Әгәр ҙә эшкәр­теләсәк майҙан ҡоро булһа, бер дезинфекциялау бер нисә йылға етә. Ә бына дымлы мөгә­рәптәрҙә, баҙҙа йыл һайын үткәрелә.
Картоцидты ҡулланыу ябай ғына: тәүҙә эшкәртеләсәк ерҙең бысрағын һөртөп, һепереп сы­ғаралар. Һуңынан инструкция буйынса картоцид иҙмәһен әҙерләп һиптерәләр. Күрһәтел­гән ваҡыт үткәс, йәшелсәләрҙе һалырға ла мөмкин.
Ошондай уҡ сара теплицалар өсөн дә ҡул­ланыла. Тәүҙә йәшелсә ҡалдыҡтарын, һабаҡ­та­рын йыйып алалар ҙа картоцид менән рам­дар­ҙы, быяла йәки полиэтилен япманы, ерҙе эшкәртәләр.
* * *

— Ҡышҡылыҡҡа ҡайнат­ма өсөн күпләп алма кипте­рәм. Ләкин уларҙың байтаҡ өлөшө күгәрә...
— Йоҡа итеп турап кипте­релгән алма йә грушаны кизе-мамыҡ туҡыманан тегелгән тоҡсайҙа һаҡларға кәрәк. Киптерелгән емештәр яҙға тиклем тәмен юғалтмаһын өсөн, тоҡсайҙы тоҙло һыуҙа 15-20 минут ҡай­натып, һыҡмай киптереү яҡшы.

* * *

— Тоҙланған помидор, ҡыяр банкаларын асҡас, күп тә тормай, аҙыҡтың өҫкө өлөшө күгәрә башлай. Быны туҡтатып буламы икән?
— Әле ашалып бөтмәгән йәшелсәгеҙ бер аҙҙан бәҫләнеп, күгәрә башламаһын өсөн һыуына аҙ ғына гәрсис һалы­ғыҙ. Тоҙланған йәшелсәнең төҫө асылып китер һәм боҙол­май оҙаҡ һаҡланыр.