Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Бушлыҡҡа киткән һөрән һалыу
Бушлыҡҡа киткән һөрән һалыу
Дәүләт Думаһында тыуымды арттырыуҙың иҡтисади алымдарын уйлап табыу өҫтөндә эш алып барыла, тип хәбәр итә “Парламентская газета” “Укрощение строптивой демографии” тигән мәҡәләһендә. Былтыр декабрҙә тыуым үлемдән 23 мең кешегә күберәк булыуға ҡарамаҫтан, алдағы йылдарҙа Рәсәйҙе тәрән демографик көрсөк көтә, сөнки бала табыу йәшендәге ҡатын-ҡыҙ ике тапҡырға кәмейәсәк.


Әсәлек капиталы тирәләй
Түбәнге палатаның профилле комитеты рәйесе урынбаҫары Ольга Баталина ошо темаға арналған "түңәрәк өҫтәл"дә белдереүенсә, халыҡтың кәмеүенә юл ҡуймау өсөн ғаиләләрҙә икенсе, өсөнсө һәм унан да күберәк баланың тыуыуына мөмкинлек биргән демографик сәйәсәт кәрәк.
Гәзиттәге мәҡәләлә тыуымдың артыуына ҡамасаулаған сәбәптәр ҙә билдәләнә. Әйткәндәй, уларҙың береһе лә яңы түгел: ғәмәлдә йәшәү рәүешенә бәйле йөрәк-ҡан тамырҙары ауырыуҙары, эскелек, тәмәке тартыу. Тағы ла торлаҡ мохтажлығы атап кителгән, ул турала алда һүҙ булыр әле. Был юлы парламентарийҙар ни өсөндөр фәҡирлек мәсьәләһен урап үткән, уның ҡарауы, етеш көн күргәндәрҙе күберәк бала таптырыуға ынтылыш ярылып ята. Хатта балаһыҙлыҡ өсөн айырым һалым индереү кәрәклеге тураһында ла етди һүҙ ҡуҙғатыла.
Шул уҡ ваҡытта депутаттар әсәлек капиталының күп осраҡта эшләмәй генә йәшәү сығанағына әүерелеүен дә танырға мәжбүр. Ысынлап та, пособие һәм әсәлек капиталы алыу өсөн бала тапҡандар ҙа хәҙер аҙ түгел.

Торлаҡ кәрәкһә, бала тап!
Бер ҡарағанда, торлаҡ етешмәү менән әсәлек капиталы араһында бер ниндәй ҙә уртаҡлыҡ юҡ кеүек. Киреһенсә, торор мөйөшө юҡ йәки ҡыҫынҡы икән, ғаилә бала һанын арттырып бармай. Был — тәбиғи күренеш. Ләкин ғаиләләрҙең 97 процентының әсәлек капиталын торлаҡ шарттарын яҡшыртыу йәки фатир алыу өсөн тотоноуын тәбиғи хәл тип атарға бер ҙә тел әйләнмәй. Бындай аҙым сараһыҙҙың көнөнән яһала, һәм уның киләсәктә көтөлмәгән проблемалар тыуҙырыу ихтималлығын күҙ алдына баҫтырыуы ла ауыр.
Донъяның башҡа илдәрендә демографик хәлде яҡшыртыу өсөн ниндәй саралар күрелә? "Түңәрәк өҫтәл"дәге һөйләшеүҙә телгә алыныуынса, Скандинавия дәүләттәрендә балалар учреждениелары түләүһеҙ, әсәгә эш хаҡы күләмендә пособие бирелә. (Был дәүләттәрҙә шулай уҡ оборона сығымдарына ҡаҙнаның өстән бер өлөшө тотонолмауы ла әһәмиәтле). Германия менән АҠШ-та балалы ғаиләләр һалымға ташламаларҙан файҙалана, Францияла ла социаль яҡлауҙың отошло алымдарын уйлап тапҡандар. Әсәлек капиталы иһә — Рәсәй феномены.
"Түңәрәк өҫтәл"дә ҡатнашҡандар ошондайыраҡ стимулдарҙы беҙҙә лә индереү кәрәклеген хуплай, хатта күп балалы ғаилә башлыҡтарына юғарыраҡ эш хаҡы түләү идеяһын да күтәрә. Ни рәүешле? Беренсенән, уға аҡсаны ҡайҙан, кем кеҫәһенән алырға? Икенсенән, быны башҡаларға ни рәүешле аңлатырға?

Тәҡдимдәргә ҡытлыҡ юҡ та...
Яңыраҡ Екатеринбург ҡалаһында ла демография мәсьәләләренә арналған конференция булып үтте. Бындағы борсолоуҙар ҙа депутаттарҙыҡына ауаздаш, тик фекерҙәр генә айырымыраҡ һәм тәҡдимдәр ҙә күберәк. Конференцияла, мәҫәлән, икенсе, өсөнсө, ғөмүмән, балалар тыуыуына торлаҡ мәсьәләһе ҡамасаулай тигән фекер ҙә урын алған. Бергә йәшәүҙең туғыҙ йылында ғаиләләрҙең 60 проценты тарҡала икән, был, ысынлап та, демографияла кире сағылыш тапмай ҡалмай. Тағы бер етди сәбәп – баланы төшөртөү. Был йәһәттән Рәсәй донъяла беренсе урында.
Илдә демография мәсьәләләре менән етди шөғөлләнеү етешмәй, ти конференцияла ҡатнашыусылар. Хатта бер генә махсус институт та юҡ. Тыуымды дәртләндереү буйынса демография, миграция һәм төбәктәр институтының күҙәтеүселәр советы рәйесе Юрий Крупновтың фекерҙәре араһында иғтибарға лайыҡ, әммә ғәмәлгә ашырылыуы шиклеләре лә бар. Мәҫәлән, илде индустриялаштырыу һөҙөмтәһендә социаль сәйәсәтте яҡшыртыу, мегаполистарҙы үҫтереү сәйәсәтенән баш тартып, бәләкәй ҡалалар һәм ауылдарға тигеҙ үҫеү өсөн шарттар булдырыу, балалар өсөн лайыҡлы пособие түләү һ.б.
Беҙҙә ғаилә культын булдырырға кәрәк, ти ғалим. Был фекерҙе күптәр яҡлай, тик уға нисек өлгәшергә? Эйе, йәмғиәтебеҙҙә идея биреүселәргә һис тә ҡытлыҡ юҡ, ләкин теге йәки был проблеманың асылын, уны тыуҙырған сәбәптәрҙе асыҡларға ынтылышҡа ғына ҡытлыҡ. Был хаҡта һөрән һалыу сикһеҙ бушлыҡҡа китеп юғалған кеүек.
Ошо йәһәттән яңыраҡ “Литературная газета”ла донъя күргән “Последние на земле” тип аталған күләмле яҙмала бәйән ителгәндәр мәсьәләгә яңы ҡараш аса кеүек. Психолог һәм антрополог, “Историческая психология и социология истории” журналының баш мөхәррире Акоп Назаретян былай ти: "Һәр быуын унан алдағыһынан көсһөҙөрәк булып тыуа һәм медицина, гигиена, көнкүреш уңайлыҡтарына бәйле көн итергә мәжбүр. Биологик күренеш булараҡ, кеше үҙ үҫешенең сигенә етеп килә һәм уның Ер шарында һуңғыһы булыуы ла ихтимал". Шулай булғас, тыуымдың кәмеүенә ғәжәпләнергә урын ҡаламы? Был, ысынлап та, айырым һөйләшеү темаһы.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ 30.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Сибай ҡалаһының Төйәләҫ ҡасабаһында йыл аҙағында заман талаптарына яуап биргән фельдшер-акушерлыҡ...

Тотош уҡырға 2 259

Көслө рухлыларҙы йыйҙы "Баһадир"

Көслө рухлыларҙы йыйҙы "Баһадир" 29.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Баймаҡтың “Баһадир” физкультура-һауыҡтырыу комплексында һаулыҡ мөмкинлектәре сикләнгән балалар һәм...

Тотош уҡырға 1 167

“Ахай” өлкәндәрҙе көтә

“Ахай” өлкәндәрҙе көтә 29.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Ярҙамға мохтаж ололар, инвалидтар унда яҡлау таба....

Тотош уҡырға 1 617

Иң яҡшы бүләк – аралашыу

Иң яҡшы бүләк – аралашыу 27.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Ишембай районының Петровский ауылындағы балалар йорто тәрбиәләнеүселәре Өфө дәүләт нефть техник...

Тотош уҡырға 1 279

"Бөгөндән ҡабул итергә әҙербеҙ"

"Бөгөндән ҡабул итергә әҙербеҙ" 27.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Ошо көндәрҙә Башҡортостан дәүләт медицина университетынан буласаҡ табиптар эш биреүселәр менән...

Тотош уҡырға 1 288

Үҙебеҙҙә дауаланһындар тиһәк…

Үҙебеҙҙә дауаланһындар тиһәк… 27.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Республика йортонда Башҡортостан Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров “Сәләмәтлек...

Тотош уҡырға 1 078

"Генус" менән килешеү өҙөлә

"Генус" менән килешеү өҙөлә 26.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Башҡортостан Хөкүмәте “Генус” шәхси компанияһы менән Салауат бала табыу йортона бәйле концессион...

Тотош уҡырға 1 109

Ысын дуҫлыҡҡа нигеҙ

Ысын дуҫлыҡҡа нигеҙ 25.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Бөрйәндә һаулыҡ мөмкинлектәре сикләнгән һәм ата-әсә ҡарауынан мәхрүм ҡалған балалар өсөн “Бәләкәй...

Тотош уҡырға 1 211

Каринэ Хәбирова аш-һыу серҙәрен дә асты

Каринэ Хәбирова аш-һыу серҙәрен дә асты 24.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Башҡортостан Башлығы вазифаһын башҡарыусы Радий Хәбировтың ҡатыны Каринэ Александровна...

Тотош уҡырға 1 193

“Иң ҡырҡыу мәсьәлә – табиптар етешмәүе”

“Иң ҡырҡыу мәсьәлә – табиптар етешмәүе” 22.03.2019 // Социаль мәсьәлә

“Рәсәй 24” телеканалына биргән интервьюһында Башҡортостан Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы...

Тотош уҡырға 1 254

Аҙнаһына дүрт көн эшләрҙәрме?

Аҙнаһына дүрт көн эшләрҙәрме? 21.03.2019 // Социаль мәсьәлә

Республикала өс һәм унан күберәк бала тәрбиәләгән әсәләрҙең аҙнаһына дүрт көн эшләй, хеҙмәтен...

Тотош уҡырға 1 108

Ҡала табиптарының үҙҙәренә лә ярҙам кәрәк

Ҡала табиптарының үҙҙәренә лә ярҙам кәрәк 21.03.2019 // Социаль мәсьәлә

“Һаулыҡ сәғәте”ндә төбәк етәксеһе Радий Хәбиров республиканың ҡала дауаханаларына эшкә барған...

Тотош уҡырға 1 168