Көньяҡ-көнсығыш райондарын иҡтисади яҡтан үҫтереүгә йүнәлтелгән дәүләт программаһының 2020 йылға тиклем оҙайтылыуы төбәктә бәләкәй һәм урта эшҡыуарлыҡты үҫтереүгә, ситтән инвесторҙар йәлеп итеүгә, яңы эш урындары асыуға булышлыҡ итте. Һәр район, үҙ мөмкинлектәренә ҡарап, төрлө йүнәлештә үҫешә, яңы инвестиция проекттарын тәҡдим итә, уларҙы уңышлы яҡлай. Әммә, программаның ҡабул ителеүенә байтаҡ ваҡыт үтһә лә, һөҙөмтәләр ҡәнәғәтләндермәй, маҡтанырлыҡ эштәр бик аҙ. Тап ошо проблемаларҙы хәл итеү юлдарын барлау, кесе һәм урта эшҡыуарлыҡҡа дәүләт ярҙамы инструменттарын йәлеп итеү, урындарҙа кооперативтар, кооперациялар төҙөү алымдарын өйрәнеү маҡсатында Ейәнсура районында күсмә кәңәшмә үтте. Уның эшендә Башҡортостан Хөкүмәте Премьер-министры Рөстәм Мәрҙәнов, республика Премьер-министры урынбаҫары – Хөкүмәт Аппараты етәксеһе, төбәктәге көньяҡ-көнсығыш райондарҙың иҡтисадын үҫтереүгә йүнәлтелгән программаның координация етәксеһе Илшат Тажетдинов, ауыл хужалығы министры Илшат Фазрахманов, район хакимиәте башлыҡтары һәм башҡа рәсми вәкилдәр ҡатнашты.


Сарала ҡатнашыусылар тәүҙә Яңы Себенле ауылы янында урынлашҡан 1 мең 280 баш малға иҫәпләнгән һөт-тауар фермаһы менән танышты. Ҡасандыр төҙөлгән бина төрлө сәбәптәр арҡаһында эшләп китә алмай, инвесторҙар талап ителә. Һөҙөмтәлә Ырымбур өлкәһендә йәшәгән эшҡыуар Алексей Комаровский тармаҡҡа үҙ өлөшөн индерергә теләк белдерә. Бөгөн заман талаптарына яуап биргән ҡурала бар шарттар тыуҙырылған, ҡышҡылыҡҡа етерлек мал аҙығы тупланған.
Һарыҡсылыҡ – ейәнсуралар өсөн иң табышлы тармаҡтарҙың береһе. Беренсенән, төбәктең тәбиғәте мал аҫрау өсөн отошло һаналһа, икенсенән, бында элек-электән һарыҡсылыҡ киң үҫеш алған. Киләһе туҡталыш – Хоҙайбәндә ауылы янында урынлашҡан “Маяҡ” муниципаль унитар ауыл хужалығы предприятиеһының “Аҡҡондоҙ” бригадаһы. 2012 йылда төҙөлгән хужалыҡта бөгөн һигеҙ меңдән ашыу һарыҡ үрсетелә. Һарыҡсылыҡ тармағын үҫтереү һәм агросәнәғәт кластеры төҙөү концепцияһына индерелгән хужалыҡ етәксеһе Дәмин Юланов әйтеүенсә, Башҡорт Самаҙыһы, Таҙлар, Кинйәбулат, Вәлишә ауылдарында һарыҡ фермалары бар. “Франчеза” (волгоград) тоҡомло һарыҡтың йөнө сифатлы, ите тәмле, үҙҙәренең талымһыҙ булыуы хужалыҡ өсөн отошло һанала.
– Һарыҡ ите баҙарҙа ҙур һорау менән файҙалана, шулай уҡ Ҡорбан байрамдарында беҙҙең продукцияға һорау икеләтә арта. “Ләлә-Тюльпан” Өфө йәмиғ мәсете менән килешеү төҙөлгән, йыл һайын ҡорбанға һимеҙ, тәмле, экологик яҡтан таҙа һәм сифатлы ит тәҡдим итәбеҙ. Шулай уҡ уның йөнө лә бик үтемле. Күптән түгел Татарстандан килеп, килоһын 105 һумдан алып киттеләр, ябай һарыҡ йөнө менән сағыштырғанда, ун тапҡырға ҡиммәтерәк. Беҙҙең төп маҡсат – 2020 йылға тиклем һарыҡтарҙың һанын 60 меңгә еткереү, – тип һөйләне хужалыҡтың эшмәкәрлеге хаҡында Дәмин Марат улы.
Әйткәндәй, был эштәрҙе тормошҡа ашырыу маҡсатында хужалыҡҡа 119 миллион 300 мең һумлыҡ инвестиция талап ителә. Был суммаға һарыҡ һанын арттырыу, яңы ҡуралар төҙөү, техника һатып алыу, урында ит эшкәртеү цехы булдырыу кеүек мәсьәләләр ҡаралған. Проект биш йылға иҫәпләнгән, ошо арауыҡта ул тулыһынса үҙ-үҙен аҡларға тейеш.
Башҡортостан Хөкүмәте Премьер-министры Рөстәм Мәрҙәнов проект бик урынлы һәм ваҡытлы булыуын, күргәндәре менән ҡәнәғәт ҡалыуын белдерҙе. Шулай уҡ күсмә кәңәшмәлә ҡатнашыусылар “Маяҡ” хужалығының йәнә бер эшен ыңғай баһаланы һәм күп хужалыҡтарға өлгө булараҡ тәҡдим итергә һәм күрһәтергә, тигән ҡарарға килде. Бында шәхси ихата, фермер (крәҫ­тиән) хужалыҡтары һәм район-ара хеҙмәттәшлекте булдырыу маҡса­тында, һарыҡсылыҡ тармағына ҡыҙыҡһыныу арттырыу ниәтендә бик отошло алым булдырылған: малдарҙы ҡышҡылыҡҡа шәхси хужалыҡтарға тапшыралар. Бының өсөн йорт йәки фермер хужалығына “Маяҡ” етәкселеге тарафынан ҡуйылған шарттарҙы үтәү ҙә етә. Иң мөһиме: аҙбарың һәм ялан кәртә булһын. Быйыл бындай хеҙмәт­тәшлек күрше Йылайыр районы менән булдырылған. Киләсәктә башҡа райондар менән эшләү ҙә ҡаралған. Шуныһы иғтибарға лайыҡ: Туймазы һәм Бүздәк районында таралған бешмә сире сәбәпле, һарыҡтар күптән ҡураларға ябылған, көтөү ҡаралмаған.
Артабан сараның төп өлөшө Ейәнсура районы хакимиәте бинаһында дауам итте. Рөстәм Мәрҙәнов үҙ сығышында. Көньяҡ-көнсығыш райондарҙы иҡтисади яҡтан үҫтереү программаһының оҙайтылып та, уның һөҙөмтәһенең аҙ булыуын һыҙыҡ өҫтөнә алды.
– Төбәккә инвестициялар йәлеп итеү, эшҡыуарлыҡты үҫтереү өсөн кемдеңдер килеп, ярҙам итеүен йәки субсидиялар бүленеүен көтөп ултырырға ярамай. Ошоға тиклем тәҡдим ителгән инвестицион проекттарҙың төбәк өсөн иң уңышлыларын ғына һайлап, улар өҫтөндә эшләү – күптән өлгөргән мәсьәлә. Урындарҙа хәл ителә торған бурыстарҙы, хакимиәт башлыҡтары, үҙегеҙҙә эшләргә өйрәнегеҙ. Районға килгән һәр инвесторҙың теләген, проблемаһын бергәләп ыңғай хәл иткәндә генә артабан ул һеҙҙең менән эшләргә теләк белдерәсәк. Бәләкәй һәм урта эшҡыуарлыҡты үҫтереү өсөн бөгөн кооператив, кооперациялар төҙөү көнүҙәк. Бигерәк тә ауыл хужалығында был хаҡта уйланырға кәрәк. “Маяҡ” хужалығы миҫалында беҙ һарыҡсылыҡ тармағының нисек үҫешеүен асыҡ күрҙек, уларҙан өйрәнәһе нәмәләр күп, – тине ул.
Илшат Тажетдинов иһә, программа ҡабул ителгән осорҙан алып бөгөнгө көнгә тиклем ҡыҫҡаса күҙәтеү яһап, эштең ыңғай һәм кире яҡтарына туҡталды. Ниндәй хаталар өҫтөндә эшләү бурысын ҡуйҙы, килешеүҙәр төҙөлөп тә, әлегә тиклем урынынан ҡуҙғалмаған проекттарҙы атаны, тормошҡа ашырыл­ған­дарына туҡталды. Сит ил инвес­торҙары, атап әйткәндә, ҡытайҙар Сибай ҡалаһы янында – цемент, Әбйәлил районы биләмәһендә Австрия эшҡыуарҙары ҡоро төҙөлөш ҡатышмаларын етештереүсе завод төҙөй башлаған да инде. Әммә килешеүҙәр төҙөлөп тә, бөгөн Әбйәлил районында – ҡуян фер­маһы, Темәстә ит эшкәртеү, “Башҡорт колбасалары” цехының һаман булһа тик “ҡағыҙҙа эленеп” тороуы район етәкселеге һәм инвесторҙар өсөн матур күренеш түгел. Хәйбулла, Баймаҡ һәм Әбйәлил районында ғына иң ҡаты сортлы бойҙайҙың үҫеүен иҫәпкә алғанда ла, төбәктә уны эшкәртеү цехы төҙөү мәсьәләһе лә асыҡ ҡала.
Дөйөм алғанда, төбәктең бихисап проблемаларын үҙ эсенә алған күсмә кәңәшмә эшлекле шарттарҙа үтте, атап әйткәндә, инвестиция мөхитен яҡшыртыу буйынса аныҡ тәҡдимдәр әйтелде, кооператив һәм кооперация төҙөү юлдары барланды, эшҡыуарлыҡты үҫтереү өсөн туризм мөмкинлектәрен тулыһынса файҙаланыу маҡсаты ҡуйылды. Ә инде 2021 йылда үтәсәк “Апимондия” халыҡ-ара конгресын юғары кимәлдә ойоштороу өсөн тап ошо төбәккә оло яуаплылыҡ ятыуын иҫәпкә алғанда, көньяҡ-көнсығыш район етәкселәренә бөгөндән үк ең һыҙғанып эшләү бурысы ҡуйылды.

Ейәнсура районы.