Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ҡөрьәнде тәржемә итеүҙә өлөшө ҙур
Ҡөрьәнде тәржемә итеүҙә өлөшө ҙурҒүмер – йондоҙ атылыуына тиң ара, тиҙәр. Бер кеше лә үҙенә йәшәү өсөн күпме ваҡыт бирелгәнен белмәй, әммә һәр кемдең бурысы – ошо арауыҡты лайыҡлы үтеү, яҡты эҙ ҡалдырыу. Ғүмер оҙонлоғо әҙәм балаһының башҡарған эштәре, өлгәшкән ҡаҙаныштары, башҡалар күңелендә урын биләү-биләмәүе менән баһаланалыр.


Исеме донъяға билдәле ғалим, танылған шәрҡиәтсе, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Фәнил Байышев бөгөн арабыҙҙа булмаһа ла, яҡты иҫтәлеге халыҡ күңелендә һаҡлана. Ул фани донъя менән бик иртә хушлашты, әммә үҙе хаҡында мәңге онотолмаҫ хәтирәләр, нур, йылылыҡ ҡалдырҙы.
Миңә Фәнил Нафиҡ улының апалары Мәүлиҙә Сәфәрова, Мәүлиха Ергиҙова һәм Зөһрә Шаһмөхәмәтова менән танышыу насип итте. Улар ҡустыларының бала сағы, үҫмерлек йылдары, тормошо, ижад юлы тураһында һөйләне. Буласаҡ ғалим Балаҡатай районының Монас ауылында тыуған.
– Бәләкәйҙән тырыш, зирәк, тынғыһыҙ булды, – тип хәтер йомғағын һүтте уның бер туған апаһы Зөһрә. – Биш йәшендә үк уҡырға өйрәнде. Был йәһәттән олатайыбыҙ Фәррәх Ислаховтың ярҙамы ҙур булды. Хәтеремдә, ҡустым тәү тапҡыр мәктәпкә барғас, уҡытыусылары Йомабикә Низам ҡыҙы уның уҡый белгәненә ныҡ аптырағайны. Фәнил китап яратты. Бәләкәй сағында уҡ өйҙә һәм китапханала булғандарын уҡып бөткәйне инде.
Белеме, тырышлығы менән айырылып торған малайҙы бишенсе класҡа Өфөләге 1-се мәктәп-интернатҡа алалар. Ҡалала Фәнил Мәүлиҙә, Мәүлиха апаларына барып йөрөй. “Уны әхирәттәрем зирәклеге, өлкәндәр һымаҡ фекер йөрөткәне, алсаҡлығы өсөн ярата торғайны. Күп йылдар үткәс тә ҡустымды онотмай, тормошо, эшмәкәрлеге хаҡында белешеп торҙолар”, – ти Мәүлиха апай.
Фәнил баш ҡалала уҡыған сағында туғаны, ғалим, СССР Фәндәр акаде­мияһының Өфөләге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтының ғилми хеҙмәт­кәре Таһир Байышев менән йыш осраша. Тап ул үҫмерҙең күңеленә фәнгә ҡарата һөйөү һала, дөрөҫ юл күрһәтә, артабанғы яҙмышын бил­дәләй.
Мәктәпте тамамлағас, Фәнил тыуған яғына ҡайтып, Айҙаҡайҙа урыҫ теле уҡытыусыһы булып эш башлай. Күп тә үтмәй уны армия сафына алалар. Хәрби бурысын үтәп ҡайтҡас, белемгә ынтылған егет Ленинград дәүләт университетының Көнсығыш факультетына уҡырға инә. Бында ла үҙен тик яҡшы яҡтан таныта. Кешелекле, ярҙамсыл, ябай, алсаҡ егеттең эргәһенән кеше өҙөлмәй, дуҫ-ише күп була. Шуға ла үҙен төркөм, факультет старостаһы итеп һайлап ҡуялар. Ул йылдарҙа егет инглиз, фарсы, ғәрәп телдәрен ныҡлап өйрәнә. Шулай уҡ ғүмерлек мөхәббәте Рәмилә Марат ҡыҙын осратып, ғаилә ҡора.
Фәнил Нафиҡ улының артабанғы тормош юлы Йәмән менән бәйле. 1983 – 1987 йылдарҙа ул был республиканың премьер-министры консультанттары һәм планлаштырыу буйынса кәңәшселәре төркөмөндә тәржемәсе була. Әммә унда һуғыш сыҡҡас, ғаиләһе менән Башҡорт­останға кире ҡайтып, Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтына эшкә урынлаша. Ғәрәп телен яҡшы белгәне, боронғо яҙыуҙарҙы ла уҡый алғаны өсөн Фәнил Нафиҡ улына Ризаитдин Фәхрет­диновтың ижадын өйрәнеү бурысы йөкмәтелә.
Кандидатлыҡ диссертацияһын яҙған ваҡытта иһә уны бар донъяға билдәле иткән ваҡиға була. Педагог Дан Кинельский Ҡөрьәнде башҡорт теленә тәржемә иткәс, был хеҙмәтте бар яҡлап ҡарап сығыу, тикшереү мәжбүрлеге тыуа. Ошо эшкә Фәнил Байышевты тәҡдим итәләр. Күп тә үтмәй Ҡөрьәнде башҡорт телендә баҫтырыуға әҙерләү өсөн “Урал” баш­ҡорт халыҡ үҙәге ҡарама­ғында ижади төркөм төҙөлә. Уға етәксе итеп Фәнил Нафиҡ улы тәғәйенләнә.
– Ҡустым был эшкә йәне-тәне менән бирелде, – тип хәтерләй Зөһрә апай. – Осрашҡанда ла: “Апай, ғәфү ит, ваҡытым бик тар, ҙур эш башҡарам”, – ти торғайны.
Шулай итеп, Ҡөрьәнде башҡорт телендә баҫтырып сығарыуға баһалап бөткөһөҙ ҙур өлөш индерә Фәнил Байышев. Халҡыбыҙ күңеленә иман нуры һалышҡан, йорттарға нур, ҡот өҫтәгән изге кеше ул. Бынан тыш, ғалимдың башҡа дини китаптарын ҡулланып, бихисап кеше ғәрәп телен өйрәнде, үҙе өсөн яңы донъя асты. Шәхестең һәр эшенең ҡиммәте баһалап бөткөһөҙ.
Эйе, фән күгендәге сағыу йондоҙ, бик иртә һүнһә лә, үҙенән һуң яҡты эҙ ҡалдырҙы. Ғалим хаҡындағы иҫтәлек күңелдәрҙә мәңге йәшәр, хеҙмәттәре халҡыбыҙға артабан да маяҡ булып торор.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Янып йәшәлгән ғүмер

Янып йәшәлгән ғүмер 26.03.2019 // Шәхестәр

Тамыры ныҡтың олоно ла ныҡ....

Тотош уҡырға 1 424

Иҫтә, һаман да иҫтә

Иҫтә, һаман да иҫтә 25.03.2019 // Шәхестәр

Баҡалылар данлыҡлы яҡташтарын онотмай, йылдар үтеү менән дә уларҙың исемдәрен ҡәҙерләп һаҡлай,...

Тотош уҡырға 1 170

Дандың төбө — хөрмәт

Дандың төбө — хөрмәт 22.03.2019 // Шәхестәр

“Үткән ғүмер — иҫкән ел”, — тиҙәр. Хаҡ һүҙҙер был, бәлки. Иҫкән елгә иҫәп юҡ бит инде. Ғүмер...

Тотош уҡырға 1 319

Вәлидиҙең дуҫы Өсҡайнаҡ

Вәлидиҙең дуҫы Өсҡайнаҡ 22.03.2019 // Шәхестәр

Әхмәтзәки Вәлидовтың Төркиәләге башҡорт дуҫтарының береһе профессор Әхмәт Зыя Өсҡайнаҡ тураһында...

Тотош уҡырға 1 390

Һәйкәлдәргә лайыҡ исемдәр

Һәйкәлдәргә лайыҡ исемдәр 22.03.2019 // Шәхестәр

1917–1920 йылдарҙағы Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте тарихы, унда ҡатнашҡан эшмәкәрҙәр тураһында...

Тотош уҡырға 21 970

Мостай Кәрим – Ҡазанда

Мостай Кәрим – Ҡазанда 21.03.2019 // Шәхестәр

Донъяла һәм Рәсәйҙә Башҡортостандың халыҡ шағиры Мостай Кәримдең яҡты иҫтәлеген мәңгеләштереүҙе...

Тотош уҡырға 1 123

Башҡортостан йөмһүриәтенең хосуси вәкиле

Башҡортостан йөмһүриәтенең хосуси вәкиле 20.03.2019 // Шәхестәр

Уның исеме архив документтарында йыш осрай....

Тотош уҡырға 1 120

Башҡортостан йөмһүриәтенең хосуси вәкиле

Башҡортостан йөмһүриәтенең хосуси вәкиле 19.03.2019 // Шәхестәр

Уның исеме архив документтарында йыш осрай....

Тотош уҡырға 1 196

Ғорурлығыбыҙ беҙҙең

Ғорурлығыбыҙ беҙҙең 06.02.2019 // Шәхестәр

Ул һалған эҙҙәр юйылмай. Күгәрсен ере ошо райондың ғына түгел, тотош республиканың тарихында яҡты...

Тотош уҡырға 1 274

Ирҙең даны – иленән,  халҡы менән еренән

Ирҙең даны – иленән, халҡы менән еренән 06.02.2019 // Шәхестәр

Башҡортостандың беренсе президенты, Арҙаҡлы шәхес Мортаза РӘХИМОВҠА – 85 йәш 7 февралдә башҡорт...

Тотош уҡырға 1 436

Эҙ ҡалдырған хәтирәләр...

Эҙ ҡалдырған хәтирәләр... 22.01.2019 // Шәхестәр

Автографтар алыу бәхет ине....

Тотош уҡырға 1 465

Бер мәҡәлә уҡығас...

Бер мәҡәлә уҡығас... 04.01.2019 // Шәхестәр

Уның аҡыл ҡаҙнаһы һайыҡмаһын....

Тотош уҡырға 1 321