Ҡарашынан нур бөркөлгән, йөҙөнән йылмайыу китмәгән был матур инәй Стәрлебаш районының Мәҡсүт ауылында йәшәй. Ошо көндәрҙә ғүмеренең 95-се үрен артылған Мөкәрәмә Ноғман ҡыҙының ихласлығына, теремеклегенә һоҡланмау мөмкин түгел. Гәзит-журналдар уҡып, ил-йорт яңылыҡтары менән таныша, донъяһын гөл итеп тота, улы Салауат менән өйөнөң ҡаршыһында ғына урынлашҡан ауыл мәсетен дә йыйыштырып, ҡарап торорға өлгөрә.1923 йылда Стәрлебаш районының Ибраҡай ауылында тыуған Мөкәрәмә Мөхәмәтйәроваға тормоштоң ағын да, ҡараһын да күп күрергә тура килә. Атаһы ярайһы уҡ ишле малын, ҡорамалдарын колхозға тапшырып, яңы ойошҡан күмәк хужалыҡҡа етәкселек итә башлай. Мөкәрәмә тиҫтерҙәре ыңғайына башланғыс белем алғас, колхоз эшенә ҡушыла. Бөйөк Ватан һуғышы башланғанда уға 18 йәш була. 1941 йылдың ҡышында Ибраҡайҙан һигеҙ ҡыҙҙы тракторсылар курсына ебәрәләр, яҙғыһын, уҡыу тамамланыу менән, ҡорос атты “йүгәнләп” баҫыуға сығалар. “Тәүге тракторҙар, ҡырағай януар кеүек, беҙгә һис тә буйһонорға теләмәне. Һүнһә, тоҡандырыу үҙе бер ыҙа ине. Әйләнгән һайын радиаторҙа һыу ҡайнап сыға, саҡ ҡына һаҡһыҙ ҡыланһаң, бешеүеңде көт тә тор. Йүнләп эшкәртелмәгән ерҙе һөрөү ете ҡат тиреңде сығарыр ауыр хеҙмәт ине. Йыш ҡына артҡа табан йөрөтөп, бер урынды киренән һөрөргә тура килә. Саң-туҙан араһында кешене күрмәй тапау хәүефе ҙур була торғайны, сөнки сәсеүселәр – башлыса оло йәштәге әбей-бабайҙар”, – тип иҫкә ала һуғыш осорон Мөкәрәмә инәй.
Ҡышҡыһын, ҡыр эштәре тамамланғас, тракторсы ҡыҙҙарҙы Белорет районына урман ҡырҡырға ебәрәләр. 300 саҡрым юлды йәйәү үтеп, хәлдән тайып барып етеүгә, аяҡтарындағы сабаталары тишелеп сыға. Ир-егеттәр йыҡҡан ағасты тал сыбығындай нескә ҡыҙҙар тунап, сүп-сарын өйөп яғып, диләнкәне таҙаларға тейеш. Шулай яҙҙан көҙгә тиклем – тракторҙа, ҡышын Белорет урмандарында арманһыҙ булып эшләп, һуғыштың тәүге ике йылы уҙа.
1943 йылда бер төркөм ҡыҙҙарҙы Новосибирск өлкәһенең Прокопьевск ҡалаһына илебеҙҙең һуғыш барған төбәктәренән эвакуацияланған заводтарҙы тергеҙергә ебәрәләр. Ошо китеүенән тыуған төйәгенән, ғәзиз ата-әсәһенән дүрт йылға айырылып, аслығын да, үҙәккә үтер һыуығын да кисерергә тура килә Мөкәрәмәгә. Уларҙы ағас барактарға урынлаштыралар. Бер мәл, төнгө сменанан ҡайтышлай, иптәш ҡыҙҙарынан артта ҡалып аҙаша. Ҡурҡышынан илай башлай. Эргәһенә кемдер туҡтап: “Һин кем, ҡайҙан булаһың?” – тип һорай. “Ибраҡайҙан мин...” – тип яуаплай ҡыҙ. “Хәҙер шул хәлде иҫләһәм, көлкө лә, йәл дә. Әллә ҡайҙа ятҡан ҙур ҡалала минең бәләкәй генә ауылымды кем белһен инде...” – тип кеткелдәп көлә Мөкәрәмә инәй.
Еңеү хаҡындағы изге хәбәрҙе ҡыҙҙар сикһеҙ ҡыуаныс, ниһайәт, тыуған яҡтарға ҡайтырбыҙ тигән өмөт менән ҡаршы ала. Әммә уларҙы бер кем дә ебәрергә ашыҡмай. Бергә килгән әхирәттәренең байтағы кейәүгә сығып, шул тарафтарҙа төпләнә. Эшкә тилбер, алсаҡ Мөкәрәмәгә лә күҙ һалыусылар була, әлбиттә, әммә ул, мотлаҡ үҙ яғыма ҡайтып ғаилә ҡорасаҡмын, тип хәл итә. Көндәрҙән бер көндө ҡыҙҙың барлыҡ документтары, аҙыҡ-түлек паектары, аҡсаһы һаҡланған сумаҙанын урлайҙар. Мөкәрәмә эшкә лә инә алмай, ашарына ла юҡ. Көн һайын завод ҡапҡаһы янына килә, әммә ҡыҙҙы үткәрмәйҙәр. Әгәр документтарын тапмаһа, уны төрмәгә ябасаҡтар. Яҙмыштың әсе һынауынан бөгөлөп төшкән, аслыҡтан, сараһыҙлыҡтан илап шешенгән ҡыҙҙы завод идаралығында эшләүсе инженер йәлләп өйөнә алып ҡайта, ҡатыны менән таныштыра. Шулай итеп, Мөкәрәмә Михаил менән Екатеринаның алты айлыҡ бәпестәре Оляны ҡарай башлай. Изге күңелле, зыялы ошо ғаиләлә йәшәү осоронда ҡыҙ аш-һыу серҙәренә, үҙеңде кеше араһында тотоу ҡағиҙәләренә төшөнә, ә иң мөһиме – рус телен үҙләштерә. Инженер Михаилдың ярҙамында документтарын тергеҙеүгә өлгәшә. Яңы ғаиләлә нисек кенә яҡшы булмаһын, ҡыҙҙың күңеле тыуған яғына ашҡына һәм ул 1947 йылда Ибраҡайына ҡайтып төшә.
Мөкәрәмә Ноғман ҡыҙының артабанғы яҙмышы меңәрләгән башҡорт ҡатын-ҡыҙыныҡына ауаздаш: батыр яугир Сәғмән Мөхәмәтйәров менән матур ғаилә ҡороп, алты бала тәрбиәләп үҫтерәләр, алдынғы сөгөлдөрсө, бәрәс ҡараусы була. “Оҙон ғүмерҙең сере нимәлә?” – тип һорайым Мөкәрәмә инәйҙең өлкән ҡыҙы Зәйтүнә апайҙан. “Тормошто яратыуҙалыр. Һәр көн – оло бүләк, – ти ул. – Бер ҡасан да күңел төшөнкөлөгөнә бирелмәгән, донъя мәшәҡәттәренә көлөп баға белгән, йөҙөнән йылмайыу китмәгән әсәйебеҙҙән күп нәмәгә өйрәнәбеҙ. Оҙон ғүмерле булыуының тағы ла бер сере – йортоноң ҡаршыһында ғына мәсет булыуындалыр, бәлки. Тылсымлы аҙан тауышына ҡойонғанға күрә, донъяһы – ҡотло, күңеле нурлылыр ҡәҙерле кешебеҙҙең”.