Дәүләкән районының Яңы Яппар ауылындағы йыл һайын ойошторолоп килгән был байрам йолаға әйләнде. Ауыл халҡы ла, ойоштороусылар ҙа, ошо төбәк тарихы менән ҡыҙыҡһыныусылар ҙа был йыйынға етди әҙерләнә, сөнки ул тап ата-бабаларҙың традицияларын һаҡлап уҙғарылған сараларҙың береһе. Бында хөрмәтле игенселәр, ер батырҙары ғына түгел, ә йыл әйләнәһенә халҡы, ошо ырыу, төбәк өсөн хеҙмәт иткән һәр кем телгә алына, киләсәккә пландар төҙөлә, маҡтарҙай ир-егеттәр, ҡатын-ҡыҙҙар сәхнә түренә күтәрелә.“Һеҙҙең кеүек илен, ерен яратҡан кешеләр”
Шуныһы ҡыҙыҡ, тап ошо көндә Башҡортостандың ғына түгел, унан ситтә йәшәгән башҡорттарҙың да байрамдары үтте. Йәнең ҡайҙа теләй, шунда ашыҡ! Йылға аша ғына “Өршәк буйы уйындары”на меркеттәр тупланды. Шуға күрә, бәлки, халыҡ унда ағылыр, был йыйынға килмәҫ, тигән уй ҙа булды. Әммә һәр кемгә үҙ төбәге, үҙ ырыуы ҡәҙерле. Дим буйы яры төрлө ауыл, ҡалаларҙан килгән башҡорттар менән тулды. Халыҡ ҡырмыҫҡа иләүе кеүек ҡайнап торҙо. Ҡунаҡтар ҙа мәртәбәһен белеп, майҙан түренә ашыҡты, ә хужалар уларҙы ҡымыҙ менән ҡаршы алды. Иң дөрөҫ ҡунаҡ ҡаршылау ана шул ул – кеше бит юлдан һыуһап килә, унда икмәк, тоҙ ҡайғыһы юҡ. Етмәһә, саңланып килгән ҡулдар менән ап-аҡ икмәккә үрелмәйһең бит инде. Был хаҡта үҙ сығыштарында Мәрйәм Бураҡаева ла әйткәне булды. Ҡунаҡтарҙы үҙебеҙсә, саф башҡортса ҡаршыларға өйрәнергә кәрәк. Яңы Яппарҙа ҡымыҙ күп, улар – республика ҡымыҙсыларын ҡаршылаған халыҡ, шуға һәр тирмәлә ҡунаҡтарҙы шифалы эсемлек менән ҡаршылап тороуҙары бигерәк күңелле булды. Байрамды тантаналы асҡандан һуң район хакимиәте башлығы урынбаҫары, төбәк ҡоролтайы етәксеһе Зиннур Ғайсин һүҙ алып, Дим буйында йәшәгән Ҡырҡ өйлө-мең башҡорттары тарихын һөйләне, берҙәмлеккә саҡырҙы. Ул шулай уҡ сараны ойоштороуға ярҙам күрһәткәндәре өсөн Илида Рәхимоваға, Айҙар Хаматовҡа, Илгиз Ғиззәтуллинға, Сәрүәр Иманбаевҡа, бағыусылыҡ эше өсөн Фәнүр Сәлимгәрәевкә, Фәрүәз Хәлиуллинға, йолаларҙы һаҡлау маҡсатынан бик күп эш башҡарғаны, йәштәрҙе тәрбиәләүгә ҙур өлөш индергәндәре өсөн Ирек Хаматовҡа, Земфира Ғүмәроваға, Гөлсимә Таһироваға, Ғәлимә Ғәниеваға, Надиә Миңлебаеваға, Рәсимә Сафинаға Дәүләкән районы башҡорттары ҡоролтайының Рәхмәт хаттарын тапшырҙы.
Дәүләкән районы хакимиәтенең Рәхмәт хатына һәм ҡиммәтле бүләккә Сергей Рихтер һәм Дәүләкән ағинәйҙәр хәрәкәте етәксеһе Гөлниса Нәғимйәнова лайыҡ булды.
Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты менән берлектә әүҙем эшләй Ҡырҡ өйлө-мең башҡорттары. Башҡорт телен яҡлап ҡултамғалар йыйғанда ла улар әүҙемлек күрһәтте. Көн ярым эсендә республиканан 20 меңгә яҡын ҡултамға йыйылды бит. Был – битараф булмау күрһәткесе! Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитетының Почет грамотаһына Рәшит Әкимбәтов, Әхиәр Әйүпов, Рәфис Әхмәтрәхимов, Рәлиф Булатов, Рәфил Вилданов лайыҡ булды. Улар Ҡырҡ өйлө-мең башҡорттары йәшәгән төбәктәрҙән – Дәүләкән, Әлшәй, Шишмә районы егеттәре.
Табын ырыуҙары союзының идара рәйесе, яҙыусы, Милли архивтың директор урынбаҫары Нияз Сәлимов үҙ сиратында был ерлектә заманында Табын ырыуы вәкилдәре лә йәшәгәнен телгә алды. Ул Дәүләкән районы хакимиәте башлығы урынбаҫары Зиннур Ғайсинға һәм отставкалағы подполковник, быйыл Ростов өлкәһендә автойөрөш ойоштороп, шул ерҙәрҙә ятҡан Башҡортостан яугирҙәрен ерләгән Мәхмүт Сәлимовҡа Маҡтау ҡағыҙҙары тапшырҙы.
Бәләбәй районы башҡорттары ҡоролтайы етәксеһе, райондың почетлы гражданы Сәлих Хәйруллин үҙ сиратында ырыуҙаштарын байрам менән тәбрик итте, киләсәктә үҙ төбәктәрендә лә ошондай саралар ойошторорға ниәтләүен белдерҙе.
Дәүләт Йыйылышы – Ҡоролтай депутаты, сығышы менән ошо район егете Вячеслав Аброщенко был төбәктә үткән йыйындарҙа һәр саҡ ҡатнаша. Ул халыҡ байрамдарына финанс яғынан ярҙам да күрһәтә.
Йыйындың тағы ла бер ҙур ҡунаҡтарының береһе – Рәсәй Геройы, осоусы-космонавт Михаил Корниенко. Дәүләкән ере өсөн космонавтар менән күрешеү йолаға әйләнеп бөткән. Бында Калиновка ауылында Урал Солтанов исемендәге аэрокосмос мәктәбе лә эшләй. Әйткәндәй, тап ошо йыйын үткән көндәрҙә унда тарихи ҡомартҡы – “МИГ-21” самолетын аэропорттан алып килеп ултыртты.
— Ерҙе мин Йыһан ҡатламдарынан да, болоттар араһынан да, төрлө бейеклектәрҙән дә күрҙем, әммә ерҙең бар йәме – ул кешеләр. Һеҙҙең кеүек илен, ерен яратҡан кешеләр! – тине Рәсәй Геройы.
Башҡортостандың мәғариф алдынғыһы, “Дәүләкән ынйылары”, “Яппарым – пар ҡанатым”, “Дәүләкән ырыуы” китаптары авторы Рәүеф Мөхәмәтғәлин һәр мәҡәләһендә генә түгел, сығышында ла яңылыҡтары менән ҡыуандыра. Был юлы ул Ҡырҡ өйлө-мең башҡорттарының ҡор башы Филүс Хәлиуллинға 1978 йылда Алпамыша тауында Аллағол батыр ерләнгән үрҙән табылған һөңгө башы бүләк итте. Был ҡомартҡы һәр саҡ рухи көс, ҡәүемебеҙ батырҙарыныҡы кеүек ҡеүәт биреп тороуын теләне.
Байрам йәме – егәрлеләр,
Байрам йәме – көслөләр
Алда әйткәнемсә, ҡунаҡтар, сарала ҡатнашҡан һәр кем тирмәләр менән танышты. Уларҙа башҡорт халҡының көнкүрешенә бәйле ҡомартҡылар урын алған. Бөгөн этноауылдар тураһында йыш телгә алабыҙ. Танһыҡ булып китә ул ата-бабалар йәшәгән тирмәләрҙә ризыҡланып, берәй аҙна булһа ла йәшәп ҡарау теләге!Тирмәләрҙә – милли рух, ҡеүәт, уңайлыҡтар. Һауа ла бында саф, ҡояшлы көндөң эҫеһе лә тойолмай. Ә милли ризыҡтарҙан өҫтәлдәр һығылып тора. Үҙ-ара һөйләшкәндә лә табын ҡараусылар, ерлектәге халыҡ мәрәкәләп, һәр нәмәнән ҡыҙыҡ табып һөйләшә. Был – башҡорт халҡының сәсән телле асылының бер сағылышы.
Төбәк халҡын байрам менән ҡотларға Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры солисы Рим Рәхимов, Мәскәүҙәге “Саптар” ҡурайсылар ансамбле етәксеһе Руслан Биктимеров, Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, “Байыҡ” телевизион конкурсы лауреаты Әхмәт Яҡупов, Стәрлетамаҡ дәүләт филармонияһы һәм театры ижад берекмәһе артистары, ҡурайсы Азамат Асаинов һәм актер Илфир Баймырҙин, үҙешмәкәр йырсы Гөлфиә Шәүәлиева килгәйне. Уларҙың сығышын халыҡ яратып ҡабул итте. Төбәктә танылған йырсы Рафаэль Дәүләтбаевтың моңдары йылы ямғыр менән бергә күңелдәргә танһыҡ йыр булып тулды! Халҡыбыҙҙың төбәк таланттарына етәме һуң?! Иҫ китмәле бит тауыштары!
Төбәктең 95 йәшлек иң өлкән кешеһе Нуретдин Сәләховтың сығышы шулай уҡ халыҡтың күңеленә хуш килде.
Был ҡәүемдә иң оҙаҡ бергә ғүмер иткәндәрҙе йыл да тәбрикләйҙәр. Быйыл был бүләккә гәүһәр туйҙарын билдәләгән Тәғзимә менән Зәки Ҡотлояровтар лайыҡ булды. Өйләнешеүҙәренә бер йыл тулған Динә һәм Рәмил Ғәлимовтар ҙа тәбрикләүһеҙ ҡалманы.
Кем сосораҡ, кем таһыллыраҡ?!
Артабан ярыштар башланды. Көрәшселәр сыҡты майҙан түренә. Уларҙы ҡеүәтләргә, һәр береһен һынап ҡарарға халыҡ йыйылды. Әйҙә, китте һыҙғырыш, исемләп маҡтау, әйҙүкләү! 55 килограмға тиклемгеләрҙән – Айбулат Шәйәхмәтов, 75 килограмғаса ауырлыҡтағылар – Илнур Ғүмәров, 90 килограмға тиклемгеләрҙән – Венер Йәғәфәров, ә инде унан да ауырыраҡтар араһында Фәрүәз Хәлиуллин 1-се урынды яуланы. Һәр батыр елкәһенә һарығын һалып, сәхнә түренә күтәрелде.
Гер күтәреүселәр араһында Самат Ғарипов (70 килограмм), Алмас Әминев (70-тән ауырыраҡ) еңеү яуланы. Ә ҡул көрәше буйынса еңеүсе булып Радик Зарбеев табылды.
Һәр йыйындың иң күркәм ярыштарының береһе – ул ат сабышы. Ярышта Зиннур Юлбирҙин, Айгиз Имамбаев, Руслан Хәбибуллин алдынғылыҡты бирмәне. Бәйгелә Зиннур Юлбирҙинға етеүсе булманы! Айгиз Имамбаев шулай уҡ махсус приз менән бүләкләнде.
Футбол ярышында Әлшәй районының Ибрай ауылы командаһы – 1-се, Яңы Яппар ауылы командаһы – 2-се, Дружба ауылы командаһы 3-сө урынды яуланы. Волейбол буйынса урындар түбәндәгесә бүленде: 1-се урын – Дәүләкән ҡалаһы, 2-се урын – Дружба ауылы, 3-сө урын — Яңы Яппар ауылы.
Төбәктә даими рәүештә халыҡ йыйыны ойошторолоп тороуы халыҡты ла берҙәм итә. Һуңғы йылдарҙа ғына Дәүләкән, Әлшәй, Шишмә, Миәкә ерҙәрендә йәштәр, өлкәндәр менән бәйле бик күп саралар ойошторолдо, мәсеттәргә нигеҙ һалынды. Былар барыһы ла халыҡтың дөйөм рухи күтәренкелегенә алып килә. Киләсәктә лә берҙәмлек менән алға ҡуйған маҡсаттарға табан атлағыҙ, ырыуҙаштар!
Дәүләкән районы.