Ошо көндәрҙә Удмурт Республикаһының Завьялов районында “Күк йөҙөнә тәҙрә” тип аталған IX Халыҡ-ара халыҡ ижады конкурс-фестивале үтте. Билдәле этнограф, ғалим-фольклорсы Дмитрий Зеленин исемен йөрөткән был сара ике йылға бер тапҡыр уның тыуған төйәгендә уҙғарыла. Әйткәндәй, быйылғыһы Рәсәй Президенты Грантына ойошторолдо.Фестиваль-конкурс Финляндия, Эстония, Ҡаҙағстан, Әрмәнстан кеүек сит илдәрҙән һәм Рәсәй төбәктәренән 550-нән ашыу ҡатнашыусыны һәм 30 коллективты бергә йыйҙы. Уларҙың һәр береһе үҙ халҡының милли мәҙәниәтен бар тулылығында, матурлығында күрһәтергә тырышты. Сараның төп маҡсаты ла бөгөнгө заман шарттарында халыҡ ижадын, милли үҙенсәлектәрҙе һаҡлауға ҡайтып ҡалды.
Ҙур фольклор байрамы төҫөн алған фестивалдә беҙҙең республиканы Башҡортостандың Милли әҙәбиәт музейы директоры урынбаҫары Илүзә Шәйәхмәтова, Мәжит Ғафуриҙың мемориаль йорт-музейы ғилми хеҙмәткәре, филология фәндәре кандидаты Ғәҙилә Бүләкова, Салауат Юлаев музейы директоры Зилә Әминева һәм һәүәҫкәр йырсы Гөлгөнә Ырыҫҡолова танытты.
Фестиваль сиктәрендә бер нисә майҙансыҡта эш алып барылды. Мәҫәлән, фольклор коллективтары халыҡ мираҫын һаҡлау буйынса фекер алышты. Улар менән йәнәшәлә театрлаштырылған күрһәтмә сығыштар, ҡулланма-биҙәү, һынлы сәнғәт өлгөләре, халыҡ уйындары тәҡдим ителде. Йәштәрҙе туплаған майҙансыҡта “Этник стилдәге һылыуҡай” конкурсының финалы уҙҙы.
Башҡортостан вәкилдәре “Әкиәттәр. Риүәйәттәр. Легендалар” йүнәлешендәге ҡорҙа ҡатнашып, әһәмиәтле, төплө сығыш яһаны. Илүзә Дамир ҡыҙы музейҙар эшмәкәрлегендә халыҡ фольклорын ҡулланыу үҙенсәлектәре хаҡында бәйән итте, Ғәҙилә Мөҙәрис ҡыҙы иһә башҡорт халыҡ әкиәттәрендә һамаҡлау алымын ҡулланыу тураһында һүҙ алып барҙы. Халыҡ йырҙарын башҡарыу оҫтаһы, бихисап йыр бәйгеләре лауреаты Гөлгөнә Ырыҫҡолова шунда уҡ башҡорт әкиәттәрендә ҡулланылған һамаҡлауҙы башҡарып та күрһәтте. Ул ғалим Д.К. Зелениндың тыуған төйәге Люк ауылында үткән фольклор байрамында ла сығыш яһап, башҡорт һәм удмурт халыҡ йырҙарын башҡарып, тамашасы һөйөүен яуланы. Әйткәндәй, фестиваль-конкурстың исеме – “Күк йөҙөнә тәҙрә” – тап ошо Люк ауылы атамаһынан алынған, удмурт теленән тәржемә иткәндә “люк” “күк йөҙө” тигәнде аңлата.
Сағыу байрамға әйләнгән сараны Удмурт Республикаһының танылған коллективтары – “Бураново өләсәйҙәре”, “Айкай”, Мәскәү ҡалаһының “Поверье” фольклор ансамблдәренең сығыштары биҙәне. Бигерәк тә “Евровидение” конкурсында ҡатнашып, донъяны шаулатҡан “Бураново өләсәйҙәре” бар халыҡтың иғтибар үҙәгендә булды.
Өс көн дауам иткән фестиваль-конкурс барышында бөтә ерҙә халыҡ моңдары яңғыраны, һәр ил һәм төбәк вәкилдәре үҙенең милли асылын бар тулылығында, матурлығында күрһәтергә тырышты. Башҡортостан вәкилдәре лә республикабыҙҙы лайыҡлы танытып, дипломдар менән бүләкләнде. Сара туған мәҙәниәттең, халыҡ традицияларының кеше күңеленә ни тиклем яҡын, үҙ булыуын тағы бер тапҡыр раҫланы.
Илүзә ШӘЙӘХМӘТОВА:
– Музей хеҙмәткәрҙәре булараҡ, беҙҙең өсөн айырым майҙансыҡ эшләүе, унда эксперт сифатында Мәскәү, Санкт-Петербург музейҙарынан билдәле ғалимдарҙың йәлеп ителеүе, уларҙың сығыштарын тыңлау айырыуса отошло, файҙалы булды. Әйтәйек, беҙ сығыш яһаған “Әкиәттәр. Риүәйәттәр. Легендалар” майҙансығына билдәле этнограф, Рәсәй Фәндәр академияһының Бөйөк Пётр исемендәге Антропология һәм этнография музейының ғилми хеҙмәткәре А.Ю. Терюков етәкселек итте. Миллилек, халыҡсанлыҡ һынланышы булған фестиваль күңелдә онотолмаҫ тәьҫораттар ҡалдырҙы.
Ғәҙилә БҮЛӘКОВА:
– Был фестиваль-конкурста ҡатнашып, үҙебеҙҙең халыҡ ижадының ни тиклем бай, төрлө, тәрән тамырлы булыуына тағы бер тапҡыр инандым, шул уҡ ваҡытта уны күҙ ҡараһылай һаҡларға кәрәклеген дә аңланым. Ысынлап та, беҙҙең халыҡ йырҙарын ғына түгел, хатта айырым композиторҙар ижад иткән моңдарыбыҙҙы, башҡа халыҡтыҡы тип иғлан итеп, уларҙы үҙ телдәрендә башҡарған осраҡтар күңелде ҡырмай ҡалманы, әлбиттә.
Тимәк, беҙгә үҙебеҙҙе танытырға ла танытырға кәрәк әле, бигерәк тә 2020 йылда Өфөлә үтәсәк Бөтә донъя фольклориадаһына әҙерләнгән осорҙа. Ғөмүмән, был форум фольклориадаға әҙерлекте ниндәйерәк юҫыҡта алып барырға кәрәклеген асыҡ күҙаллау мөмкинлеген бирҙе. Халыҡ ижадының барлыҡ тармаҡтарын күрһәтеүҙе маҡсат итеп ҡуйған ошондай киң даирәле сарала ҡатнашыу мөмкинлеге биргән, финанс ауырлыҡтарына ҡарамай, сараға ебәреү хәстәрлеген күргән республикабыҙҙың Милли әҙәбиәт музейы директоры Г.С. Моратоваға ихлас күңелдән рәхмәт һүҙҙәрен еткерәбеҙ.
Гөлгөнә ЫРЫҪҠОЛОВА:
– Фестивалде асыу тантанаһында байтаҡ ҡына министрҙар, Рәсәй Дәүләт Думаһы, Удмурт Республикаһы парламенты депутаттары ҡатнашты. Уларҙың барыһының да туған удмурт телендә сығыш яһауын күреп һоҡландым. Шулай уҡ төрлө төбәктәрҙән килгән коллективтар сағыу сығыштары менән үҙ халҡын, милли үҙенсәлектәрен матур итеп таныта алды. Беҙҙән дә берәй башҡорт фольклор ансамбле ҡатнашһа, тағы ла шәберәк булыр ине! Милли асылыбыҙға тоғро ҡалып, арымай-талмай ижад иткән халыҡсан коллективтарыбыҙ бик күп бит.